Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đang áp dụng gồm 7 bậc lũy tiến với mức thuế từ 5% đến 35%, áp dụng từ 2007 đến nay. Một trong những bất cập được nêu nhiều nhất tại phiên thảo luận về ngân sách Nhà nước của Quốc hội ngày 2/11 vừa qua là mức giảm trừ gia cảnh. Hiện nay, mức giảm trừ gia cảnh là 15,4 triệu đồng/tháng (gồm giảm trừ cá nhân 11 triệu đồng và giảm trừ người phụ thuộc 4,4 triệu đồng), duy trì từ tháng 7/2020.
Với mức sống của hàng triệu người dân thành thị hiện nay thì mức giảm trừ trên không đủ trang trải cho những chi phí từ thuê nhà đến đi lại, sinh hoạt hàng ngày khi mà giá cả không ngừng tăng cao.
Bất cập của giảm trừ thuế TNCN đến từ việc chậm được điều chỉnh, giữ ở mức thấp trong thời gian dài. Năm 2009, mức này là 4 triệu đồng/tháng; đến năm 2013 nâng lên 9 triệu đồng/tháng; và phải chờ 7 năm sau mới được điều chỉnh lên mức 11 triệu đồng. Trong khoảng thời gian dài giữa những lần điều chỉnh, nền kinh tế đã trải qua những đợt lạm phát cao, có những năm lên 2 con số. Do đó, mức giảm trừ thuế TNCN đã không còn phù hợp.
Luật quy định khi mức lạm phát tăng đủ 20% mới điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, song rõ ràng là khi áp dụng vào thực tiễn đã phát sinh nhiều vấn đề. Trong thực tế, một số hàng hóa cơ bản trong khoảng thời gian 2013-2020 đã tăng 2-3 lần chứ không phải tăng 20%.
Hơn nữa, với quy định trên, giả sử lạm phát cứ ở mức 15 - 17% thì theo luật sẽ chưa được điều chỉnh; nếu như mức lạm phát đó kéo dài tới hàng chục năm, vậy thì mức giảm trừ cũng phải chờ tới hàng chục năm để điều chỉnh. Khi đó, người tiêu dùng, hộ gia đình sẽ bị thiệt.
Do vậy, cần phải có những điều chỉnh trong quy định giảm trừ gia cảnh cho phù hợp. Lý tưởng nhất là phải chỉ số hóa được theo tỷ lệ lạm phát hàng năm, ví dụ lạm phát tăng 5% thì tương ứng mức giảm trừ gia cảnh cũng tự động tăng 5%. Nếu không làm được như vậy thì khoảng thời gian điều chỉnh giảm trừ gia cảnh cần phải được rút ngắn lại so với cách làm hiện nay, tối đa khoảng 2-3 năm/lần chứ không phải chờ đến 9-10 năm cho đến khi lạm phát tăng đủ 20%.
Không chỉ có vấn đề giảm trừ gia cảnh, bất cập của thuế TNCN ở Việt Nam còn bộc lộ qua rất nhiều khía cạnh.
Việt Nam là một nước có thu nhập trung bình thấp và theo đó phần lớn chi tiêu của người dân là dành cho hàng hóa, dịch vụ thiết yếu. Một người có thu nhập 10 triệu đồng, có thể đã phải chi đến 80% cho nhu cầu thiết yếu. Tại những nước mà người dân có thu nhập cao, chẳng hạn thu nhập của người dân 100 triệu đồng thì chi tiêu cho hàng hóa thiết yếu chỉ chiếm 20-30%.
Do vậy, biểu thuế, thuế suất TNCN ở Việt Nam cần phải thấp hơn các nước khác. Thuế suất không nên cao như những nước phát triển bởi khi đó thuế sẽ "lấy đi" phần chi tiêu cho nhu cầu thiết yếu của người dân.
Mặc dù là nước có thu nhập thấp nhưng nếu nhìn vào biểu thuế TNCN ở Việt Nam thì các mức thuế suất của Việt Nam cao như những nước có thu nhập cao vậy, thậm chí còn cao hơn.
Hơn nữa, các bậc thuế sát nhau. Ví dụ nhảy từ 5% lên 10%, 10% lên 15% chỉ cách nhau vài ba triệu đồng mỗi tháng. Như vậy, thu nhập chỉ cần mới cải thiện chút ít là đã rơi vào diện chịu thuế mới, lên đến đỉnh 35% là mức rất cao so với các nước có thu nhập trung bình.
Thêm một vấn đề cũng rất bất cập là mức thuế dành cho người nước ngoài ở Việt Nam là 20% nhưng với người Việt có thu nhập cao thì phải chịu thuế lên tới 35%. Mà với mức thuế 35% thì sẽ khiến người dân không có động lực làm việc. Điều này ảnh hưởng đến thái độ cống hiến, năng suất lao động của những người thu nhập cao.
Ở nhiều nước, mặc dù thu nhập cao nhưng họ vẫn áp dụng việc khấu trừ thuế cho nhiều loại chi tiêu như chi phí y tế của những người mắc bệnh hiểm nghèo, đó là một cách làm văn minh. Khi chi phí y tế một năm vượt quá một ngưỡng nào đó thì được khấu trừ vào thuế. Nếu người dân mắc bệnh hiểm nghèo, chi phí chữa bệnh còn âm cả vào thu nhập, phải lấy nguồn tiết kiệm, tích trữ để trang trải mà họ vẫn phải chịu thuế TNCN thì quả thực là chính sách chưa thật sự nhân văn.
Tương tự là chi phí giáo dục phổ thông cho người phụ thuộc. Ở ta không thực hiện khấu trừ thuế TNCN cho chi phí này trong khi hệ thống giáo dục cũng như y tế lại chưa đáp ứng được nhu cầu, đặc biệt là khu vực thành thị. Với việc hệ thống trường học công quá tải, hoặc chất lượng chưa phù hợp, buộc người dân phải cho con em theo học ở hệ thống giáo dục tư nhân có mức chi phí cao hơn nhưng họ lại không được khấu trừ vào thuế TNCN.
Nhà nước không phải bỏ tiền ra để xây dựng trường học tư, nhưng cũng không khấu trừ thuế cho các khoản chi tiêu này cho người dân, ít nhất là một khoản tối thiểu nào đó. Quy định như vậy liệu rằng đã phù hợp hay chưa?!
Cần nhớ rằng, đầu tư cho y tế, cho giáo dục là đầu tư cho dài hạn, cho con người, tạo ra lực lượng lao động tốt hơn trong tương lai, đem lại thu nhập tốt hơn trong tương lai, và tạo động lực tăng trưởng kinh tế trong dài hạn.
Thậm chí là tại một số quốc gia, lãi suất vay mua nhà của người dân, hoặc những khoản đóng góp cho từ thiện, cũng sẽ được khấu trừ thuế TNCN.
Tóm lại thuế TNCN ở Việt Nam hiện nay còn nhiều bất cập và có vẻ mức thuế là quá cao khi so sánh, tính đến thông lệ quốc tế mà các nước khác đang thực hiện. Muốn thay đổi thực trạng này cần phải sửa đổi từ Luật thuế TNCN và cần làm sớm. Bộ Tài chính là cơ quan tham mưu cho Chính phủ cần trình phương án với sự góp ý đầy đủ từ giới chuyên môn và công luận.
Nói cho cùng, thuế TNCN là quan trọng và ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của đại bộ phận người dân khi thu nhập bình quân ngày càng tăng lên. Việc đánh thuế TNCN phải tính đến những chi phí sinh hoạt mà các hộ gia đình đang phải chi trả, từ đó thiết kế một biểu thuế phù hợp hơn, sát thực tế hơn.
Nếu vẫn giữ cách đánh thuế như hiện nay sẽ dẫn đến một số hệ lụy nhất định: Những người dân trung thực, tuân thủ pháp luật tốt sẽ "chịu thiệt"; đồng thời khi mà thuế TNCN càng cao thì sẽ càng khiến người dân có tâm lý trốn tránh, gây tốn kém nhiều nguồn lực cho nhà nước và xã hội cho việc giám sát tính tuân thủ, chấp hành của người dân. Tuy nhiên, nếu thuế TNCN được thu ở mức vừa phải hợp lý thì người dân sẽ tự nguyện tuân thủ pháp luật tốt hơn.
Từ những phân tích trên, tôi muốn nhấn mạnh rằng, việc tăng mức giảm trừ gia cảnh, rút ngắn thời gian điều chỉnh, thiết kế lại biểu thuế cho phù hợp chưa chắc đã làm ảnh hưởng đến thu NSNN. Khi đó, nguồn thu từ TNCN có thể không những không giảm mà còn tăng lên nhờ vào việc gia tăng động lực làm việc, khuyến khích đầu tư vào vốn con người, nâng cao tính tuân thủ pháp luật thuế TNCN của người dân, đồng thời Nhà nước bớt được chi phí lớn cho công tác giám sát.
| Tác giả: PGS.TS Phạm Thế Anh nhận bằng Tiến sỹ Kinh tế tại Đại học Manchester vào năm 2007; hiện là Trưởng Khoa Kinh tế học, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Ông có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh tế vĩ mô, tài chính và từng giữ các vị trí: Trưởng Bộ môn Kinh tế Vĩ mô; Phó Viện trưởng phụ trách Viện Chính sách công và Quản lý thuộc Trường Đại Học Kinh tế Quốc dân. |
Tags:
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng, nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Trong bối cảnh pháp luật còn chồng chéo, việc phân định rủi ro kinh doanh thông thường và hành vi vi phạm hình sự không hề dễ dàng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế để bảo vệ doanh nghiệp, doanh nhân, đồng thời giữ nghiêm kỷ cương pháp luật. Tạp chí Đầu tư Tài chính đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch SB Law, về vấn đề này.
(VNF) - Theo nữ tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo, chuyện "giải cứu" HoSE cho thấy khu vực tư nhân hoàn toàn có đủ năng lực thúc đẩy các lĩnh vực công nghệ then chốt.
(VNF) - Ngô Bình An, sinh năm 2009 tại Cà Mau, hiện là một trong những gương mặt trẻ được quan tâm trong lĩnh vực an ninh mạng tại Việt Nam.
(VNF) - Từ câu chuyện của VEAM, có thể thấy Nhà nước cần đứng ra tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển ngành ô tô - xe máy Việt Nam.
(VNF) - Theo ông Hồ Đức Thắng - Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia, việc đưa AI vào giảng dạy ngay từ bậc tiểu học là bước đi táo bạo, song để “đi nhanh mà chắc”, cần một lộ trình thận trọng, khả thi và đặt an toàn cũng như chất lượng giáo dục lên hàng đầu.
(VNF) - Bà Natalie Nguyễn – Chuyên gia hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành bán dẫn quốc tế cho rằng Việt Nam đang đứng trước một “cửa sổ cơ hội” hiếm hoi để chen chân vào bản đồ bán dẫn thế giới, nếu có chiến lược đúng và hành động kịp thời.
(VNF) - Ông Chu Thúc Đạt - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo nhận định: "Đổi mới sáng tạo không thể chỉ dừng lại ở nghiên cứu hàn lâm mà phải được thương mại hóa, tạo ra giá trị thực tiễn. Chuyển giao công nghệ trở thành chiếc cầu nối giúp đưa ý tưởng và kết quả nghiên cứu ra thị trường, giải quyết các bài toán của quốc gia, ngành và địa phương, đồng thời mở ra dòng chảy giá trị mới cho doanh nghiệp".
(VNF) - Theo TS. Lương Minh Huân - Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp VCCI, để xây dựng nền công nghiệp tự chủ và hùng cường, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cao năng lực, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và các tổ chức hỗ trợ trong việc mở rộng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng nội địa và toàn cầu.
(VNF) - AI và công nghệ được xem là “ánh sáng” của thời đại mới, mở ra cơ hội giúp Việt Nam bứt phá. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, song hành với khát vọng đi nhanh, đất nước phải bảo đảm an sinh xã hội, đầu tư cho con người và thu hẹp khoảng cách công nghệ, nếu không sẽ tạo ra những bất bình đẳng mới.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng, chiến lược phát triển AI của Việt Nam là “vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn”. AI phải phục vụ con người, là trợ lý cho con người, không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người với tầm nhìn tầm nhìn AI sẽ trở thành “hạ tầng trí tuệ” của quốc gia.
(VNF) - Đại tướng Lương Tam Quang - Bộ trưởng Bộ Công an cảnh báo: Trí tuệ nhân tạo có thể bị lợi dụng vào các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, gây bất ổn xã hội, hoặc dẫn tới các dạng chiến tranh phi truyền thống trong không gian mạng, thông tin và dư luận
(VNF) - Theo ông Nguyễn Văn Hậu - CEO NetVietTV, Chủ tịch VSBC, AI đang bùng nổ toàn cầu, nhưng tại Việt Nam, tỷ lệ người dùng AI đúng cách chưa tới 5%. Nguyên nhân không nằm ở “prompt chưa hay” mà ở chỗ chưa có tư duy hệ thống, thiếu chiến lược dữ liệu và dễ sa vào trào lưu FOMO.
(VNF) - Các chaebol Hàn Quốc sử dụng đòn bẩy tài chính rất cao trong thời kỳ phát triển công nghiệp và cao hơn đáng kể Vingroup của Việt Nam hiện nay - vốn cũng đang dồn lực phát triển mảng công nghiệp.
(VNF) - Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, việc đánh giá khu vực kinh tế tư nhân hiện nay còn nhiều bất cập khi “gộp chung” doanh nghiệp lớn, nhỏ và hộ kinh doanh để tính toán, từ đó đưa ra kết luận năng suất và hiệu quả thấp.
(VNF) - GS.TS Lê Anh Tuấn – Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Bách khoa Hà Nội nhấn mạnh, để phát triển công nghệ chiến lược và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, Việt Nam cần một mô hình hợp tác chặt chẽ giữa nhà nước, viện – trường và doanh nghiệp, trong đó đào tạo nhân lực chất lượng cao là nền tảng then chốt, tạo ra đội ngũ đủ năng lực triển khai chính sách, vận hành công nghệ, và đưa sản phẩm nghiên cứu ra thị trường.
(VNF) - Theo các chuyên gia, Việt Nam cần xây dựng một “sandbox” đủ lớn và thể chế tài chính chuẩn quốc tế để thu hút nhà đầu tư chiến lược, củng cố năng lực pháp lý và thúc đẩy hội nhập tài chính toàn cầu.
(VNF) - 80 năm qua, nông nghiệp Việt Nam đã chứng minh chân lý “phi nông bất ổn” khi vừa là trụ đỡ kinh tế, vừa tạo nên những bước ngoặt đưa kinh tế Việt Nam vươn ra thế giới.
(VNF) - Việt Nam đang chứng kiến sự bùng nổ đầu tư vào lĩnh vực giáo dục. Với quy mô hơn 25 triệu học sinh, sinh viên trên toàn quốc trong năm học 2024 - 2025 và tỷ lệ trường mầm non ngoài công lập vượt trội hơn công lập. Lĩnh vực này không chỉ thu hút dòng vốn trong nước mà còn luồng vốn quốc tế lớn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục quốc dân.
(VNF) - PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn - Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng: "Đây có thể coi là thời điểm không thể chậm trễ hơn phải khắc phục những thiếu hụt kể trên, khơi dậy sức mạnh của khu vực kinh tế tư nhân, góp phần thực hiện thành công mục tiêu chiến lược phát triển đất nước đến năm 2030 và 2045 đã được đề ra"
(VNF) - Để kinh tế tư nhân thực sự phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới, PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng: Việt Nam cần một “cuộc đổi mới lần hai”. Theo đó, chỉ với một thể chế minh bạch, môi trường bình đẳng và cơ chế khuyến khích đổi mới sáng tạo, khu vực tư nhân mới có thể phát huy đầy đủ vai trò “động lực quan trọng nhất” của nền kinh tế.
(VNF) - Dù đóng góp gần nửa GDP và tạo việc làm cho hơn 8/10 lao động cả nước, nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam lại chọn “đứng yên” hoặc thu nhỏ quy mô. Tại tọa đàm do Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức sáng 15/8, các chuyên gia đã chỉ rõ nguyên nhân khiến khu vực này “ngại lớn” và đề xuất loạt giải pháp để biến kinh tế tư nhân thành đầu kéo tăng trưởng.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Mới đây, Hà Nội đã thông qua nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án cải tạo, chỉnh trang và tái thiết công viên tuyến hai bên sông Tô Lịch.
