Tiền đi vay đắt đỏ phải trả lương chuyên gia 500 triệu/tháng, bị chỉ định thầu

Lương chuyên gia “ngoại” 500 triệu/tháng, chuyên gia nội 50 triệu

Kiểm toán chuyên đề các dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi, Kiểm toán Nhà nước đã phát hiện nhiều sai sót, phải chỉ định thầu cho nhà thầu nước ngoài, gây bất lợi cho nhà nước.

Theo Kiểm toán Nhà nước, hầu hết các dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi đều được các nhà tài trợ đánh giá hiệu quả sau khi hoàn thành dự án.

Đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông là điển hình của kém hiệu quả

Tuy nhiên, qua kiểm toán các dự án cho thấy hiệu quả sử dụng chưa tương xứng, chất lượng công trình chưa cao, công nghệ chưa thực sự tiên tiến, chưa tương xứng với nguồn lực đầu tư; các định mức, đơn giá vật tư đặc thù quá cao, tổng mức đầu tư thay đổi nhiều lần, giải ngân chậm.

Cụ thể Kiểm toán Nhà nước cho rằng việc đàm phán, ký kết Hiệp định vay vốn, gặp những ràng buộc bất lợi dẫn đến phải chỉ định thầu cho nhà thầu nước ngoài, sử dụng hàng hóa, dịch vụ có nguồn gốc từ bên cho vay.

Đó là Dự án Cát Linh - Hà Đông phải chỉ định thầu cho nhà thầu Trung Quốc 13.751 tỷ đồng chiếm 77% tổng mức đầu tư.

Dự án Xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 TP.Hồ Chí Minh, tuyến Bến Thành - Suối Tiên: Sử dụng hàng hóa, dịch vụ có nguồn gốc từ Nhật Bản từ 30% trở lên, nhà thầu chính phải là nhà thầu Nhật Bản.

Ngoài ra, theo Kiểm toán Nhà nước, những dự án vay vốn nước ngoài này Việt Nam phải sử dụng tư vấn quốc tế với chi phí cao hơn sử dụng tư vấn trong nước từ 8-10 lần. Chẳng hạn Dự án đầu tư tuyến đường nối đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình sử dụng tư vấn quốc tế với chi phí gấp 8,5 lần tư vấn trong nước; Dự án Cải thiện môi trường nước TP. Hồ Chí Minh, lưu vực Kênh Tàu Hũ - Bến Nghé - Đôi - Tẻ, giai đoạn 2 gấp 10 lần; Dự án đầu tư xây dựng tuyến Lộ Tẻ - Rạch Sỏi gấp 11 lần...

Trong khi đó, Kiểm toán Nhà nước cho rằng chưa có quy định cụ thể về mức lương, nhu cầu, mức độ cần thiết trong việc thuê chuyên gia tư vấn quốc tế, trong khi chi phí này rất lớn. Cụ thể, chuyên gia tư vấn thiết kế 20.000-25.000USD/tháng, chuyên gia trong nước trung bình 2.000USD/tháng.

Đặc biệt, Dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông, tư vấn giám sát do bên tài trợ vốn chỉ định mà phía Việt Nam không thể thay thế.

Đáng nói hơn, Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra việc đàm phán nhiều điều khoản bất lợi trong hợp đồng. Đơn cử như Dự án đường sắt đô thị Bến Thành - Suối Tiên thay đổi tỷ lệ thực hiện bảo lãnh thực hiện hợp đồng từ 10% xuống 5% và trong bảo hành từ 10% xuống 3%; thay đổi tỷ lệ giữ lại khi thanh toán từ 10% xuống 5%; cho phép Nhà thầu đưa ra yêu cầu về chi phí khi gia hạn thời gian thực hiện hợp đồng, chấp thuận đơn giá nếu phải gia hạn tiến độ...

Dự án điều chỉnh tổng mức đầu tư tăng gần 300%

Kiểm toán Nhà nước cũng liệt kê nhiều dự án điều chỉnh quy mô, giá trị điều chỉnh lớn so với phê duyệt lần đầu.

Bộ Giao thông vận tải có 27/42 dự án điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư tới 122.352 tỷ đồng và 97,27 triệu USD.

Dự án nâng cao an toàn cầu đường sắt trên tuyến Hà Nội - TP. Hồ Chí Minh điều chỉnh 3 lần, tăng 6.812 tỷ đồng (tương đương gần 300%) so với tổng mức đầu tư ban đầu. Dự án Xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 TP. Hồ Chí Minh, tuyến Bến Thành - Suối Tiên điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư tới gần 30 nghìn tỷ đồng, (tương đương 172%).

Dự án đường sắt đô thị Bến Thành - Suối tiên cũng là 1 trong các dự án điều chỉnh dự án có các tiêu chí quan trọng quốc gia khi chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội; điều chỉnh dự án không đúng thẩm quyền, chưa đảm bảo quy định.

Ngoài ra, Dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông cũng bị Kiểm toán Nhà nước phát hiện rằng Bộ GTVT lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án, điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 8.770 tỷ đồng lên trên 18 nghìn tỷ đồng (tăng 9.231 tỷ đồng, tương đương 205%) khi chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội về việc điều chỉnh Dự án đầu tư.

Kiểm toán Nhà nước cũng phát hiện có dự án nộp thuế bằng tiền vốn vay không tuân thủ Hiệp định. Đó là Dự án Xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 TP. Hồ Chí Minh, tuyến Bến Thành - Suối Tiên. Liên danh NJPT nộp thuế thu nhập doanh nghiệp 70,5 tỷ đồng chính là khoản tiền chủ đầu tư đã thanh toán cho nhà thầu bằng nguồn vốn vay JICA; Dự án xây dựng đường cao tốc Bến Lức - Long Thành: Sử dụng vốn vay thanh toán thuế nhà thầu tại Gói thầu A3 với giá trị khoảng 8,2 tỷ đồng (gồm 0,3 triệu USD và 1,96 tỷ đồng). 

Xem thêm: Tàu chiến Mỹ áp sát bãi cạn Scarborough, Trung Quốc nói ‘ngừng khiêu khích’