(VNF) - Có quan điểm cho rằng đầu tư chứng khoán là “trò chơi” có tổng bằng 0, vì vậy, trí tuệ nhân tạo (AI) càng phát triển thì nhà đầu tư lại càng lép vế. Tuy nhiên, theo quan điểm của ông Nguyễn Quang Đạt, Tổng giám đốc (CEO) Công ty Cổ phần DATX Việt Nam, AI không loại trừ hay đánh bại nhà đầu tư mà là người đồng hành tin cậy, hỗ trợ hành trình đầu tư hiệu quả của nhà đầu tư, cả cá nhân lẫn tổ chức.

Đầu tư bằng AI vẫn còn khá xa lạ đối với nhà đầu tư Việt Nam. Vậy trên thế giới, đầu tư bằng AI đã đã phát triển qua các giai đoạn nào rồi, thưa ông?

CEO DATX Nguyễn Quang Đạt: AI đã được ứng dụng trong ngành tài chính hơn 2 thập kỷ nay. Một nghiên cứu gần đây của hãng tư vấn PWC đã đưa ra dự đoán, thị trường ứng dụng AI có quy mô tiềm năng khoảng 16 nghìn tỷ USD và ước tính vào năm 2030, việc triển khai AI sẽ tiết kiệm 1 nghìn tỷ USD cho ngành ngân hàng và có thể giúp giảm chi phí cho ngành dịch vụ tài chính tới 22%.

Trên thị trường chứng khoán thế giới, về giao dịch ngắn hạn, AI đã thống lĩnh thị trường. Theo thống kê của JPMorgan thì vào tháng 3 năm 2020, hơn 60% giao dịch lớn trên thị trường chứng khoán (quy mô lệnh >10 triệu USD) đã được thực hiện bằng thuật toán. Và theo tính toán của Finbold, trong năm 2023, quy mô ngành công nghiệp AI ước tính đạt 207,9 tỷ USD và tiếp tục tăng trưởng để đạt cột mốc 1,87 nghìn tỷ USD vào năm 2030. Các quỹ đầu tư hoàn toàn bằng AI cũng đã được cấp phép và triển khai tại thị trường tiên tiến như Mỹ.

Tại Việt Nam, ứng dụng AI vào thị trường chậm hơn, nhưng đang có những bước tiến nhanh và mạnh mẽ. Từ một nước chỉ hơn 10 năm trước nhà đầu tư còn chưa thể thực hiện giao dịch trực tuyến (ngày 12/1/2009, lần đầu tiên chúng ta triển khai giao dịch trực tuyến), Việt Nam đã tiến những bước dài. Các công ty chứng khoán và fintech đều đầu tư mạnh mẽ trong việc ứng dụng AI và các công nghệ hiện đại vào đầu tư.

Đầu tư bằng AI có những ưu điểm gì so với các loại hình đầu tư truyền thống, thưa ông?

AI đang định hình tương lai trên hầu hết mọi ngành công nghiệp và chứng khoán không phải là ngoại lệ.

Công nghệ AI dự kiến sẽ phá vỡ các chiến lược đầu tư truyền thống, cung cấp những hiểu biết và độ chính xác vô song. Trong thế giới giao dịch chứng khoán năng động, nơi vốn hóa thị trường toàn cầu đã chứng kiến sự tăng đột biến đáng kinh ngạc, vai trò của AI ngày càng chứng tỏ tầm quan trọng. Hãy tưởng tượng các quyết định được thực hiện trong micro giây, các xu hướng vốn không nhìn thấy bằng mắt thường được nhận diện và dữ liệu bị xử lý với tốc độ phi thường.

AI phát triển dựa trên dữ liệu. Ông có thể cho biết thực trạng ứng dụng dữ liệu đầu tư tài chính tại Việt Nam hiện nay đang như thế nào?

Các thuật toán học máy của AI sàng lọc dữ liệu chứng khoán lịch sử, đưa ra dự đoán mà các phương pháp truyền thống không thể so sánh được. Những hiểu biết này mang lại cho các nhà đầu tư một lợi thế cạnh tranh chưa từng có, giúp họ đầu tư dễ dàng và hiệu quả. 

Chúng tôi có nhiều model để đọc dữ liệu trên thị trường, tiến hành phân tích cơ bản về tài chính doanh nghiệp, phân tích về nhiều mô hình kỹ thuật nhưng được cải tiến và riêng có bởi DATX để tìm ra sức mạnh của cổ phiếu.

Ngoài ra, với các chỉ số mang tính chất phi tài chính, có nhiều model về việc đo lường tương quan tâm lý của nhà đầu tư, như chỉ số VIX (chỉ số sợ hãi của thị trường) hay chúng tôi cũng phát triển công cụ đọc thông tin, sự bàn tán của nhà đầu tư trên các diễn đàn như Facebook, Zalo, diễn đàn tài chính như F319, F189, F247,… để đánh giá việc nhà đầu tư bàn tán về thị trường, về cổ phiếu cụ thể nào đó…

Những yếu tố như thế là đầu vào để AI học hỏi, xây dựng và tự hoàn thiện để đánh giá về cổ phiếu cụ thể, rồi mới đưa ra tín hiệu nên mua hay bán.

Trên thị trường chứng khoán, thông tin là tiền bạc, và thực tế vẫn có những nhóm đặc quyền thông tin trên thị trường chứng khoán Việt. Điều không thể che dấu là dòng tiền đi cùng với các thông tin ngầm này trước khi ra thị trường. Đó cũng là bí mật đằng sau việc nhà đầu tư thường xuyên “khoe” tin tốt về cổ phiếu mà DATX nhận diện tín hiệu trước đó vài phiên giao dịch.

Con người chịu chi phối bởi cảm xúc, lòng tham và sự sợ hãi, còn AI thì không. Theo ông, hiện nay, AI hay con người có lợi thế hơn trong đầu tư? Khi khối lượng dữ liệu tài chính ngày càng tăng, phải chăng AI sẽ đánh bại phần lớn nhà đầu tư?

Tôi tin AI không loại trừ hay đánh bại nhà đầu tư mà là người đồng hành tin cậy, hỗ trợ hành trình đầu tư hiệu quả của nhà đầu tư, cá nhân lẫn tổ chức. Đó cũng là mong muốn và mục tiêu của chúng tôi. Chúng tôi đã liên tục cải tiến model và thấy có thể hỗ trợ cho nhà đầu tư công cụ để đầu tư mang tính đơn giản hơn, công bằng hơn nếu so với nhà đầu tư chuyên nghiệp.

DATX có nhiều sản phẩm mang tính chất không cần tìm hiểu nhiều vì có AI của DATX tìm hiểu hộ, giúp cho hành trình đầu tư trở nên đơn giản và an toàn hơn cách thức thông thường. Nhà đầu tư mới gia nhập thị trường, thường xuyên bị thua lỗ chính là khách hàng tiềm năng cho sản phẩm này. Mục tiêu của chúng tôi là trong vòng vài buổi tìm hiểu về hệ thống, được chuyên gia DATX đào tạo cách sử dụng và ứng dụng công cụ AI thì hành trình đầu tư đơn giản hơn, và nguy cơ thua lỗ sẽ được giảm thiểu lớn nhất. Khách hàng của DATX có thể đứng về 20% ít ỏi số nhà đầu tư có khả năng chiến thắng thị trường.

Đối với nhà đầu tư chuyên nghiệp hơn như các quỹ, các công ty chứng khoán, các nhà đầu tư lâu năm, chúng tôi có thể cung cấp các sản phẩm chuyên sâu hơn, khác biệt hơn như: Chấm điểm đánh giá về từng cổ phiếu, cung cấp các báo cáo phân tích chuyên sâu để giúp cho việc quản trị rủi ro một cách đơn giản hơn hay có thể “hedging” một danh mục cổ phiếu như VN30 để phòng ngừa rủi ro trước biến động của thị trường như những năm 2022.

Ví dụ, chúng tôi có phân tích đánh giá cổ phiếu có chất lượng tài chính tốt như Canslim (phương pháp đầu tư được tạo ra bởi William J. O’Niel, nhà môi giới chứng khoán Mỹ rất thành công trong những năm 1950), hoặc tính toán về thanh khoản bình quân của 5 phiên, 10 phiên, 20 phiên hoặc cả năm rất nhanh chóng, cung cấp theo thời gian thực, hoặc có thể cung cấp cho khách hàng sản phẩm phòng ngừa rủi ro trước biến động mạnh của thị trường.

Quan trọng nhất là với khối lượng dữ liệu khổng lồ như vậy, không một nhà đầu tư, chuyên gia nào có thể đọc và phân tích kịp. Hiện nay đang là hơn 1.500 mã cổ phiếu trên toàn bộ các sàn giao dịch chứng khoán (HoSE, HNX, UPCoM) và tương lai là 5.000 mã cổ phiếu hoặc hơn nữa thì con người khó có khả năng đọc và phân tích kịp so với công nghệ.

Với công nghệ trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn theo thời gian thực, chúng tôi có thể phục vụ cho tất cả các thành viên của thị trường, và chúng tôi hướng đến là công ty công nghệ cung cấp giải pháp cho các khách hàng dựa trên nhu cầu của họ và đơn giản hoá các công việc liên quan đến đầu tư mà trước đây cần rất nhiều con người, kể cả như mô hình hoạt động của công ty chứng khoán hiện nay.

Ông đánh giá thế nào về thực trạng đầu tư bằng AI trong ngành chứng khoán hiện nay? Việc ứng dụng AI đã được các doanh nghiệp trong ngành triển khai ở mức độ nào, thưa ông? Ông nhìn nhận thế nào về triển vọng đầu tư bằng AI tại Việt Nam? 

Chúng tôi có thể tự hào khẳng định trên thị trường Việt Nam, sản phẩm và ứng dụng máy học, AI của DATX là duy nhất. Trên thị trường không thiếu các công ty tự nhận là ứng dụng AI nhưng thực tế chỉ là trang web với giao diện bắt mắt, thân thiện còn phần lõi là ứng dụng Excel và với AI “chạy bằng cơm". Với DATX, máy học và công nghệ AI là lõi.

Máy học và AI có mặt ở mọi bước trong việc nghiên cứu, phát triển và kiểm định sản phẩm mà chúng tôi đưa tới người dùng. Deep learning và AI được sử dụng trong toàn bộ quy trình 5 lớp thu thập, xử lý dữ liệu của DATX: Từ thu thập, sàng lọc và xử lý dữ liệu đầu vào, phân tích và đánh giá dữ liệu, áp dụng các chiến thuật trading kinh điển trên thế giới, quản trị rủi ro và cân bằng tài khoản đến kết quả đầu ra là hành động mua bán cổ phiếu ở một thời điểm cụ thể.

Chúng tôi cũng nghiên cứu trạng thái tâm lý nhà đầu tư về thị trường bằng cách thu thập thông tin trực tuyến cùng diễn biến giao dịch của thị trường trên các diễn đàn như Facebook, Zalo, diễn đàn tài chính như F319, F189, F247, sau đó dùng model Meachine Learning/Deep Learning để phân tích đánh giá. Nghiên cứu này đã được công bố trên hội nghị Quốc tế thuộc danh mục Web of Science (WoS) và Scopus và đã được xuất bản. Chúng tôi cũng đã công bố nghiên cứu về đánh giá, dự báo doanh nghiệp sản xuất thuộc ngành thép ở hội nghị Quốc tế vào tháng 10/2023 thuộc danh mục WoS/Scopus nói trên. Kỷ yếu (proceedings) của hội nghị này sẽ được xuất bản trong tháng 1/2024. Và tiếp tục sẽ là các nghiên cứu về các doanh nghiệp sản xuất khác.

Một yếu tố quan trọng là các dữ liệu được thu thập, phân tích, xử lý, đánh giá… theo thời gian thực, và hành động đầu tư cũng được đưa ra theo thời gian thực của thị trường. Phần lõi công nghệ của DATX như một viên kim cương thô, và chúng tôi đang nỗ lực từng bước giới thiệu những vẻ đẹp lấp lánh của nó tới nhà đầu tư với các sản phẩm đã và sắp ra mắt. Công nghệ AI sẽ tiếp tục phát triển hoặc các công nghệ mới như blockchain (chuỗi, khối), giúp cho việc vận hành thị trường mang tính đơn giản, minh bạch hơn, với khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

Bằng cách tận dụng những công nghệ này, nền tảng giao dịch AI cho phép các nhà đầu tư nảy sinh ý tưởng đầu tư, xây dựng danh mục đầu tư và tự động thực hiện các lệnh mua và bán một cách chính xác. Khai thác sức mạnh của AI, phân tích dự đoán và thuật toán học máy, công nghệ này cho phép phân tích lượng lớn dữ liệu thị trường và chứng khoán lịch sử. Những công nghệ tiên tiến này cho phép nền tảng giao dịch AI tạo ra những hiểu biết có giá trị, xác định các mẫu và đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu trong thời gian thực.

Sự phát triển của công nghệ, với sự hỗ trợ và đồng hành về chính sách, thể chế của Nhà nước trong ứng dụng công nghệ AI, máy học và rộng hơn là chuyển đổi số, sự gia tăng của tầng lớp trung lưu và sự quan tâm của giới trẻ vào đầu tư sẽ là động lực cho sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt.

THỰC HIỆN       THIẾT KẾ

TÙNG LÂM        ANH THƯ