Vì sao các lãnh đạo BIDV không bị truy cứu hình sự trong 'đại án Bình Hà'?

Cơ quan điều tra (CQĐT) Bộ Công an vừa hoàn tất Kết luận điều tra vụ án hình sự "Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản và lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV), Công ty Cổ phần Chăn nuôi Bình Hà và Công ty TNHH Thương mại và Du lịch Trung Dũng".

Theo kết quả điều tra, không ít các lãnh đạo đương nhiệm của BIDV đóng vai trò nhất định dẫn tới thiệt hại hơn 890 tỷ đồng của ngân hàng này đến thời điểm khởi tố vụ án.

Cụ thể, theo kết luận, ông Trần Bắc Hà lợi dụng vị trí Chủ tịch HĐQT BIDV, lợi dụng chủ trương cho vay phát triển nông nghiệp của Chính phủ, đưa Công ty Bình Hà (công ty sân sau) vào diện đối tượng được cho vay thí điểm. Ông Hà chỉ đạo BIDV chi nhánh Hà Tĩnh, Tổ thẩm định chung, Ban Khách hàng Doanh nghiệp (KHDN), Ban Quản ý rủi ro (QLRR), Phân Ban Rủi ro tín dụng (PBQLRR) và HĐQT BIDV, thẩm định, phê duyệt cấp tín dụng và giải ngân cho Công ty Bình Hà vay từ ngày 18/8/2015 đến ngày 6/11/2017, tổng cộng 2.687 tỷ đồng, với các điều kiện ưu đãi về vốn tự có và tài sản đảm bảo.

Tổng dư nợ đến thời điểm Bộ Công an khởi tố vụ án (tháng 11/2018) của Công ty Bình Hà là hơn 1.459,201 tỷ đồng, trong đó không có khả năng thu hồi là 890,274 tỷ đồng.

Ngoài 5 bị can đã tiến hành khởi tố, cơ quan điều tra xác định 18 cá nhân khác tham gia vào việc thẩm định, đề xuất, phê duyệt cho vay và giải ngân, liên quan đến hành vi phạm tội của ông Trần Bắc Hà. Trong đó, có 9 người thuộc HĐQT và Phân Ban Quản lý rủi ro tín dụng, đầu tư là các ông/bà Trần Thanh Vân, Ngô Văn Dũng, Nguyễn Huy Tựa, Lê Đào Nguyên, Phan Thị Chinh, Nguyễn Thị Kim Thanh, Đặng Xuân Sinh, Nguyễn Văn Lộc, Ngô Văn Dũng và ông Phan Đức Tú, hiện là Chủ tịch HĐQT BIDV, trong thời gian xảy ra vụ án là Tổng Giám đốc BIDV.

7 cá nhân thuộc Tổ thẩm định chung và Ban Khách hàng Doanh nghiệp và Ban Quản lý rủi ro tín dụng Hội sở, là các ông/bà Lê Ngọc Lâm, Lê Kiên Nghị, Nguyễn Thái Thạch, Dương Thị Quỳnh Phương, Lưu Anh Vũ, Võ Hải Nam và Nguyễn Thị Lệ Thu. Trong đó, ông Lê Ngọc Lâm (hiện là Phó TGĐ phụ trách Ban điều hành BIDV) trong thời gian xảy ra vụ án là Phó TGĐ phụ trách Khách hàng Doanh nghiệp lớn, Giám đốc Ban Khách hàng Doanh nghiệp, Tổ trưởng Tổ thẩm định chung.

Theo lời khai của ông Phan Đức Tú, với vai trò là Tổng giám đốc đã ký và phê duyệt "Thống nhất" trên Phiếu trình ngày 16/4/2015, của Ban KHDN, về việc hỗ trợ phát hành văn bản chấp thuận cung cấp vốn tín dụng cho Dự án chăn nuôi bò thịt và bò giống tại Hà Tĩnh, đã được Phó TGĐ Lê Ngọc Lâm phê duyệt; ký phê duyệt "Thống nhất, trình Chủ tịch HĐQT" trên Tờ trình Ban Lãnh đạo ngày 22/4/2016 của Ban QLRRTD, đã có phê duyệt của Phó TGĐ phụ trách Trần Lục Lang, về việc chấp thuận gia hạn thời hạn hoàn thiện hồ sơ pháp lý còn lại của dự án theo lộ trình.

Với vai trò là Thành viên HĐQT, thành viên Phân ban QLRRTD,ĐT, ông Tú đã ký "Tán thành" trên Phiếu lấy ý kiến ngày 19/6/2015 của Phân Ban Rủi ro tín dụng, đầu tư và Phiếu lấy ý kiến ngày 10/7/2015 của HĐQT về việc tài trợ vốn cho Công ty Bình Hà; ký tán thành trên Phiếu lấy ý kiến ngày 5/2/2016 của Phân ban QLRRTD,ĐT và Phiếu lấy ý kiến ngày 19/2/2016 của HĐQT về việc sửa đổi điều kiện cấp tín dụng cho Công ty Bình Hà về điều kiện vốn tự có của Công ty Bình Hà đối với L/C nhập khẩu bò (vốn lưu động).

Còn ông Lê Ngọc Lâm, nguyên Phó tổng giám đốc phụ trách Khách hàng Doanh nghiệp lớn, Tổ trưởng Tổ thẩm định chung, hiện là Phó TGĐ Ban điều hành BIDV khai nhận có hành vi ký phê duyệt Tờ trình Ban lãnh đạo số 315/TT-KHDN ngày 15/4/2015 của Ban Khách hàng Doanh nghiệp, báo cáo việc Công ty Bình Hà là doanh nghiệp mới thành lập ngày 10/4/2015, chưa có Báo cáo tài chính và đang hoàn thiện các thủ tục pháp lý để được cấp phép đầu tư có Công văn số 04/CV-CT ngày 15/4/2015 và Báo cáo Dự án đầu tư chăn nuôi bò thịt và bò giống của Công ty Bình Hà lập ngày 9/4/2015, đề nghị BIDV có văn bản chấp thuận cung cấp vốn tín dụng cho Dự án.

Ông Lâm thừa nhận phê duyệt các nội dung: Chấp thuận chủ trương là đầu mối thu xếp tài chính đối với Dự án; Phát hành văn bản chấp thuận là đầu mối thu xếp tài chính đối với Dự án, để hỗ trợ Công ty Bình Hà hoàn thiện các thủ tục xin cấp Giấy phép đầu tư và Giao Ban KHDN soạn thảo và trình PTGĐ phụ trách thực hiện ký văn bản gửi Công ty Bình Hà với nội dung sau: "BIDV đồng ý là đầu mối thu xếp tài chính đối với Dự án trong trường hợp Công ty Bình Hà đáp ứng đầy đủ các yêu cầu và điều kiện vay vốn theo quy định của pháp luật và quy định hiện hành của Ngân hàng".

Bên cạnh đó, ông Lê Ngọc Lâm còn khai nhận đã ký Văn bản số 2156/BIDV-KHDN ngày 21/4/2015, gửi Công ty Bình Hà thông báo: BIDV đồng ý là đầu mối thu xếp tài chính đối với Dự án trong trường hợp Công ty Bình Hà đáp ứng đầy đủ các yêu cầu và điều kiện vay vốn theo quy định của pháp luật và quy định hiện hành của Ngân hàng; Ký Báo cáo đề xuất tín dụng số 473/BC-KHDN ngày 4/6/2015 của Tổ thẩm định chung với vai trò Tổ trưởng Tổ thẩm định chung.

Tuy nhiên, cơ quan CSĐT vẫn xác định rằng trong 'đại án Bình Hà', trách nhiệm chính, cao nhất và xuyên suốt dẫn đến sai phạm của BIDV Hội sở và Chi nhánh Hà Tĩnh thuộc về cá nhân ông Trần Bắc Hà.

Đối với 18 cá nhân liên quan, tuy mỗi người có trách nhiệm ở mỗi khâu thẩm định, đề xuất, phê duyệt cho vay và giải ngân, nhưng mức độ thứ yếu, cơ bản không trực tiếp thẩm định và tiếp xúc với khách hàng; không bàn bạc và không biết mục đích và bản chất việc phê duyệt cấp tín dụng cho Công ty Bình Hà của ông Trần Bắc Hà; bị ông Hà gây áp lực và áp đặt về thời gian, nên chỉ làm theo chức trách nhiệm vụ được giao, thẩm định trên bề mặt hồ sơ do các cấp trình lên.

Cùng với đó, khi phê duyệt các cá nhân này cũng đã đưa ra các điều kiện nhằm hạn chế thấp nhất rủi ro, đồng thời đã giao chi nhánh quản lý chặt chẽ dòng tiền giải ngân và vốn tự có của Công ty Bình Hà; mong muốn Dự án đạt hiệu quả và không hưởng lợi bất chính.

Trong quá trình điều tra các cá nhân trên đã nhận rõ trách nhiệm và khai rõ hành vi của bản thân; tích cực phối hợp với cơ quan điều tra để làm rõ vụ án, tìm mọi biện pháp và giải pháp để thu hồi nợ và hạn chế đến mức thấp nhất hậu quả xảy ra.

NHNN cũng đã 2 lần có văn bản đề nghị cơ quan điều tra Bộ Công an và Viện KSNDTC xác định BIDV là một trong 4 ngân hàng thương mại Nhà nước có tầm ảnh hưởng quan trọng đối với hệ thống các tổ chức tín dụng, đang thực hiện Phương án tái cơ cấu lại, nên đề nghị cân nhắc trong vấn đề xử lý các sai phạm liên quan.

Đặc biệt, BIDV cũng đã tìm được đối tác Công ty TNHH Thương mại Đầu tư Phát triển Do Holdings, Hoàng Anh Gia Lai và các đối tác tham gia hợp tác với Công ty Bình Hà, để khai thác, chuyển đổi Dự án, trên cơ sở đó đảm nhận toàn bộ nghĩa vụ trả nợ cho BIDV.

"Có thể xem đây là nỗ lực của BIDV để khắc phục tối đa hậu quả của vụ án, khi toàn bộ số nợ mất khả năng thanh toán còn lại của Công ty Bình Hà được các đối tác cam kết nhận nợ và chịu trách nhiệm trả nợ thay", Kết luận điều tra nhấn mạnh.