Cách báo chí lật mở 'hộp đen' AI

Cởi mở với AI

Thường được xem là giải thưởng danh giá nhất trong ngành báo chí, Pulitzer năm nay đã yêu cầu những người gửi bài dự thi công khai thông tin về việc sử dụng AI. Hội đồng đã nhận được 1.200 tác phẩm dự thi trong nhiều lĩnh vực như văn học, âm nhạc, kịch… và chỉ áp dụng quy định làm rõ thông tin về mức độ sử dụng AI đối với các tác phẩm báo chí.

Yêu cầu mới được đưa ra sau khi Hội đồng giải thưởng Pulitzer gồm 18 người bắt đầu thảo luận về các chính sách AI từ đầu năm 2023 trong bối cảnh các công cụ AI tạo sinh và máy học ngày càng phổ biến.

Theo Chủ tịch Hội đồng giải thưởng Pulitzer, bà Marjorie Miller, đây là cơ hội để kiểm chứng sự sáng tạo của các nhà báo khi sử dụng các công cụ AI tạo sinh, không ảnh hưởng trực tiếp tới tiêu chí chấm giải.

Bà Miller nhấn mạnh hướng tiếp cận của hội đồng là khám phá xem khả năng của AI đến đâu cũng như những nguy cơ tiềm ẩn từ các công cụ này chứ không hạn chế sử dụng AI trong sản xuất thông tin vì họ cho rằng điều này có thể gián tiếp khiến các báo chí dè dặt hơn trong tiếp cận các công nghệ sáng tạo.

Năm nay, trong số 45 tác phẩm lọt vào chung khảo thì có 5 tác phẩm sử dụng công cụ AI trong quá trình nghiên cứu, đưa tin hoặc làm hồ sơ dự thi tác phẩm. Và 2 trong số này đã đoạt giải Pulitzer.

Chất lượng hay rác?

Một nghiên cứu mới của hãng tin Associated Press (AP) tiết lộ rằng trí tuệ nhân tạo tổng hợp đang định hình lại vai trò và quy trình làm việc của các phòng tin tức. Vào tháng 12/2023, gần 70% nhân viên phòng tin tức từ nhiều nền tảng và tổ chức khác nhau tham gia khảo sát cho biết họ đang sử dụng công nghệ này để tạo các bài đăng, bản tin và tiêu đề trên mạng xã hội; phiên dịch và ghi chép các cuộc phỏng vấn và bản thảo câu chuyện cùng nhiều mục đích sử dụng khác. Khoảng 20% cho biết họ đã sử dụng AI tổng quát cho các kênh đa phương tiện, bao gồm đồ họa và video…

Đại diện từ các phương tiện truyền thông truyền thống, đài truyền hình và tạp chí nằm trong số 292 người được khảo sát, chủ yếu có trụ sở tại Mỹ hoặc châu Âu; hơn 30% số người trả lời đến từ các tòa soạn có hơn 100 nhân viên biên tập.

AP, công ty đã nghiên cứu về AI trong một thập kỷ, gần đây đã giúp 5 phòng tin tức địa phương phát triển các công cụ AI tổng hợp. Ông Ernest Kung, đồng tác giả và giám đốc sản phẩm cấp cao về chiến lược AI tại AP, cho biết: “Chúng tôi đã nghiên cứu sâu về AI trong mạng lưới báo chí để tìm người tham gia cuộc khảo sát và không có gì đáng ngạc nhiên khi hầu hết những người tham gia đều quen thuộc với AI ở một dạng nào đó”.

Một số điểm nổi bật khác từ nghiên cứu: 54% những người tham gia khảo sát cho biết họ “có thể” để các công ty AI đào tạo mô hình bằng nội dung của họ; 49% cho biết quy trình làm việc của họ đã thay đổi nhờ AI sáng tạo; 56% cho rằng việc tạo ra toàn bộ nội dung bằng AI nên bị cấm; chỉ 7% số người được hỏi bày tỏ lo lắng về việc AI sẽ thay thế việc làm của họ;18% cho biết việc thiếu đào tạo là một thách thức lớn đối với việc sử dụng AI có đạo đức.

Bước đột phá của AP về AI bắt đầu vào năm 2014, khi họ bắt đầu tự động hóa các câu chuyện về báo cáo thu nhập của các doanh nghiệp. Hãng tin này cho biết trước khi sử dụng AI, các biên tập viên và phóng viên của AP đã dành nhiều nguồn lực cho những tin tức quan trọng nhưng lặp đi lặp lại. Chính dự án này đã cho phép họ thử nghiệm các sáng kiến mới và khiến các tổ chức tin tức khác tìm đến AP để học hỏi cách áp dụng công nghệ này.

AP cũng đã sử dụng AI để sao chép giọng nói và video. Mới đây, hãng tin này đã ra mắt chức năng tìm kiếm được hỗ trợ bởi AI, sử dụng công nghệ của nhà cung cấp phần mềm MerlinOne, để giúp người dùng dễ dàng tìm thấy hình ảnh và video hơn.

Rõ ràng, sự tiến bộ nhanh chóng của AI đã mở đường cho sự tham gia của công nghệ này vào các ngành công nghiệp khác nhau, bao gồm cả báo chí. AP đã có một bước đi quan trọng khi đưa ra các hướng dẫn toàn diện về việc sử dụng AI có trách nhiệm trong việc đưa tin của họ. Động thái này tạo ra các cuộc trao đổi về vai trò của AI trong báo chí và sự cần thiết phải cân bằng giữa đổi mới với tính liêm chính của báo chí.

AP đã thừa nhận tiềm năng của AI trong việc nâng cao chất lượng việc đưa tin và hợp lý hóa các quy trình biên tập. Tuy nhiên, Phó chủ tịch phụ trách tiêu chuẩn và hội nhập của AP, bà Amanda Barrett, nhấn mạnh rằng AI không nhằm mục đích thay thế các nhà báo mà để hỗ trợ cho công việc của họ. Các “hướng dẫn sử dụng AI” được AP xây dựng để trao quyền cho các phóng viên và biên tập viên sử dụng AI một cách hiệu quả đồng thời duy trì các nguyên tắc báo chí chính xác và tin cậy.

AI không phải đũa thần

Vào năm 2024, ngành truyền thông nói chung đang đứng trước thời kỳ phục hưng, trong đó vai trò của AI không chỉ là một công cụ mà còn là một “đối tác” với ngành báo chí. Sự hợp tác này đòi hỏi sự cân bằng tinh tế, đảm bảo rằng báo chí tận dụng hiệu quả và sự hiểu biết sâu sắc mà AI mang lại đồng thời cũng bảo tồn giá trị không thể thay thế của quan điểm và sự sáng tạo của con người.

Các câu hỏi được đặt ra là: làm cách nào để tích hợp AI tốt nhất mà không làm mất đi linh hồn của nghề báo? Và quan trọng nhất, làm cách nào để các đơn vị báo chí duy trì được niềm tin của độc giả trong thời đại mà ranh giới giữa nội dung do máy tạo ra và nội dung do con người tạo ra ngày càng mờ nhạt?

Việc AI sẽ cải thiện hoạt động báo chí không phải là một kết luận chắc chắn. Nếu người quản lý và biên tập viên quyết định sử dụng nó để giúp các phóng viên thực hiện công việc của họ một cách tốt hơn thì đó sẽ là một sự cải thiện về chất lượng. Bất kỳ sự gia tăng nào về hiệu quả và nguồn lực sẽ làm tăng mức tiêu thụ tài nguyên. AI có thể cho phép các nhà báo dành nhiều thời gian hơn cho những nhiệm vụ thực sự có giá trị.

Điều ngược lại cũng có thể xảy ra nếu một tổ chức tin tức chủ yếu quan tâm đến việc tiếp cận nhiều người nhưng không nhất thiết quan tâm đến chất lượng báo chí. Về cơ bản, vấn đề phụ thuộc vào việc các đơn vị báo chí quyết định phải làm gì với AI.