‘Cần tạo hành lang cho báo chí có điều kiện phát triển kinh tế’

Đây là hội thảo rất đáng chú ý trong việc góp ý xây dựng Luật Báo chí sửa đổi. Tham dự hội thảo có ông Lê Hải Bình, Thứ trưởng thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; ông Phan Xuân Thủy, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Lưu Đình Phúc, Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; lãnh đạo VTV, VOV, Thông tấn xã Việt Nam, Tạp chí Cộng sản; lãnh đạo các tờ báo thuộc các bộ và các tạp chí thuộc hội/hiệp hội.

Hội thảo đã tập trung thảo luận các vấn đề lớn của báo chí Việt Nam hiện nay, từ việc xây dựng tổ hợp báo chí – truyền thông, vấn đề liên kết trong hoạt động của cơ quan báo chí đến kinh tế báo chí, bản quyền báo chí…

Tổ hợp truyền thông sẽ kích thích cả nền truyền thông phát triển

Phát biểu tại hội thảo về mô hình tổ hợp truyền thông, TS Lê Hải - Ủy viên Ban biên tập, Trưởng ban Tạp chí Cộng sản điện tử - Tạp chí Cộng sản, đánh giá việc hình thành các tổ hợp truyền thông hoạt động tương tự như các tập đoàn truyền thông của nước ngoài là nhu cầu phát triển khách quan nội tại của báo chí Việt Nam. Việc tổ chức các tổ hợp truyền thông tại Việt Nam hiện nay là hết sức cần thiết.

Theo ông Hải, nền báo chí Việt Nam mặc dù có những bước phát triển lớn, song so với khu vực và thế giới, quy mô, tiềm lực, sức cạnh tranh còn hạn chế. Việt Nam rất cần những tổ hợp truyền thông lớn, những đầu tàu kéo kích thích cả nền truyền thông phát triển, đồng thời có khả năng cạnh tranh với bên ngoài.

Ông Hải cho rằng tổ hợp truyền thông ra đời là nhân tố góp phần hoàn thiện những vấn đề đang còn khuyết thiếu và yếu của nền truyền thông nước ta, như về thể chế, điều kiện, môi trường báo chí, mô hình tổ chức cơ quan báo chí, chiến lược quy hoạch...

Ông Phạm Mạnh Hùng, Phó tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), cũng đồng quan điểm với mô hình xây dựng các tổ hợp báo chí chủ lực mạnh ở cả trung ương và các tỉnh thành phố, phát triển theo mô hình đa phương tiện.

Ông nhấn mạnh mô hình tổ hợp là khái niệm phù hợp hơn mô hình tập đoàn, vì báo chí ở Việt Nam phát triển các loại hình kinh doanh dịch vụ không phải vì mục tiêu lợi nhuận, mà cuối cùng là nhằm phục vụ nhiệm vụ chính trị của đội ngũ báo chí cách mạng.

Cần hỗ trợ phát triển kinh tế báo chí

Ông Quốc Lê Vinh - Chủ tịch Le Group, cho rằng dự thảo Luật Báo chí sửa đổi đưa ra điều kiện cho các cơ quan báo chí phát triển mô hình tổ hợp truyền thông, thì cũng nên cho họ quyền phát triển hệ sinh thái đó theo nhu cầu của mình; cần có quy định, cơ sở để các cơ quan báo chí sau này phát triển tự do kinh doanh, tự do liên kết.

Theo ông Lê Quốc Vinh, báo chí hiện có 4 nguồn thu chính. Một là nguồn thu từ doanh nghiệp như quảng cáo, phi quảng cáo (và các đại lý quảng cáo). Chẳng hạn doanh nghiệp có nhu cầu rất lớn trong việc hợp tác với các cơ quan báo chí để hỗ trợ họ phát triển thương hiệu. Các cơ quan báo chí có thể tận dụng phát triển thế mạnh, nếu đưa ra sản phẩm chiến lược tốt, bán được giá trị đặc trưng của mình, đây sẽ là nguồn thu rất lớn.

Hai là nguồn thu từ dự án xã hội gồm các hợp tác mang tính chiến lược, đa dạng nhằm thúc đẩy tác động kinh tế xã hội, môi trường, chính trị, văn hoá. Nhiều doanh nghiệp muốn hợp tác với các cơ quan báo chí phát triển các dự án bảo vệ môi trường, chuyển đổi xanh, dự án giáo dục mở ra những mô hình kinh doanh mới, thay đổi nhận thức của xã hội, thay đổi thói quen người tiêu dùng…

Ba là doanh thu từ độc giả - các nguồn thu từ “bán” nội dung cho người đọc, thông qua các nền tảng truyền thống và nền tảng số. Một số cơ quan báo chí đã phát triển mô hình thu phí dù còn khó thực hiện vì độc giả quen đọc miễn phí hoặc mô hình đóng góp tình nguyện, mô hình hội viên.

Bốn là doanh thu từ hoạt động tự doanh gồm hoạt động kinh doanh sản phẩm và dịch vụ của cơ quan báo chí, dựa trên hệ sinh thái báo chí. Nguồn thu này ngày càng quan trọng với các cơ quan báo chí.

“Tôi xin đề xuất đưa vào dự thảo Luật làm sao mở điều kiện cho các cơ quan báo chí chủ động phát triển hệ sinh thái báo chí, khai thác các nguồn lực dữ liệu riêng, tạo ra nguồn lực phát triển riêng”, ông Vinh nêu ý kiến.

Ông Phùng Công Sưởng, Tổng biên tập Báo Tiền Phong, nêu một góc độ khác đó là cơ quan báo chí hiện nay được định nghĩa là cơ quan sự nghiệp có thu, nhưng lại đang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Nếu không giải quyết được bài toán kinh tế báo chí, báo chí không thể phát triển.

Ông Sưởng tổng kết báo chí có 4 nguồn thu chính: bán nội dung (gần như không còn hoặc rất ít); ngân sách nhà nước (rất hạn chế, chỉ một số cơ quan lớn được cấp); truyền thông - quảng cáo (đang bị sụt giảm mạnh); tài trợ, viện trợ từ tổ chức, cá nhân (rất hiếm và không ổn định).

“Câu hỏi đặt ra: Vậy báo chí đang sống bằng gì và phát triển bằng gì? Muốn báo chí phát triển phải định hướng kinh tế báo chí, không có thực lực không phát triển được. Có quy định nào bán nội dung trên báo điện tử không để tất cả các tờ báo phải bán”, ông Sưởng nêu quan điểm và cho rằng nếu không có cơ chế phù hợp, sẽ không thể phát triển nền kinh tế báo chí vững mạnh.

Tổng biên tập Báo Tiền Phong cho rằng liên kết báo chí là vấn đề rất cần quan tâm. Một cơ quan báo chí tốt cần có nền tảng công nghệ mạnh, một doanh nghiệp công nghệ của chính mình. Ông ví dụ khi định giá một tờ báo như Tiền Phong, phải định giá cả thương hiệu, cả hệ sinh thái công nghệ, cả giá trị tài sản số. Báo chí không thể phát triển nếu không được nhìn nhận như một hệ sinh thái truyền thông đa nền tảng.

Ông Sưởng cho rằng Luật Báo chí (sửa đổi) lần này cần tháo gỡ các điểm nghẽn, đặc biệt là ở kinh tế báo chí, mô hình tổ chức, cơ chế hoạt động và quyền tự chủ của cơ quan báo chí, để thực sự mở đường cho báo chí Việt Nam phát triển chuyên nghiệp, hiện đại và hội nhập.

Liên quan đến vấn đề kinh tế báo chí, ông Nguyễn Tiến Bình, Tổng biên tập Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, đề nghị trong dự thảo Luật Báo chí quy định những đơn vị nào kinh doanh sản phẩm về báo chí thì phải thỏa thuận, làm việc với cơ quan báo chí. Như vậy các tòa soạn báo chí mới thu được tiền từ báo chí.

Ông Nguyễn Văn Bá, Tổng biên tập báo Vietnamnet, nêu thêm một góc độ khác là thuế thu nhập đối với cơ quan báo chí. Theo ông, cách đây vài ngày, Quốc hội thảo luận Luật Doanh nghiệp. Trong đó, nhiều đại biểu Quốc hội kiến nghị nên bỏ khoản thu thuế thu nhập doanh nghiệp với các đơn vị y tế và giáo dục. Ông cho rằng, dù thực hiện nhiệm vụ với nhiều điểm tương đồng với 2 ngành đặc thù trên, nhưng báo chí lại không được đề xuất hưởng cơ chế này. Hiện, tùy từng nội dung hoạt động mà các cơ quan báo chí đang bị đề xuất chịu mức thuế 15%-20%.