Chỉ số giá là gì?

Chỉ số giá (price index) là số bình quân gia quyền của giá hàng hoá và dịch vụ theo thời gian. Công thức chung để tính chỉ số giá là:

Trong đó Ip là chỉ số giá, p1 là giá của hàng hoá và dịch vụ được đưa vào công thức tính chỉ số giá trong thời kỳ hiện hành, p0 là giá của hàng hoá dịch vụ trong thời kỳ gốc và q là lượng hàng hoá và dịch vụ dùng làm quyền số để tính chỉ số giá (có thể là q0, q1 hay q của thời kỳ nào đó)

Các chỉ số giá khác nhau sử dụng giá (p) và lượng (q) khác nhau. Chẳng hạn chỉ số giá bán buôn (PPI) sử dụng giá bán buôn; chỉ số giá bán lẻ (RPI) hay còn gọi là chỉ số giá tiêu dùng (CPI) sử dụng giá bán lẻ và quyền số là q0, tức lượng hàng trong giỏ hàng hoá và dịch vụ mà người tiêu dùng điển hình mua trong thời kỳ gốc; chỉ số giá sinh hoạt (CLI) sử dụng quyền số q0 là lượng của giỏ hàng hoá và dịch vụ mà một nhóm dân cư mua (ví dụ dân cư thành thị, nông thôn); chỉ số giá nguyên liệu (MPI) sử dụng quyền số q1 là lượng các loại nguyên liệu đầu vào quan trọng v.v…Ngoài ra, cần chú ý rằng nếu các chỉ số trên sử dụng quyền số là lượng hàng hoá và dịch vụ của thời kỳ hiện hành (hay thời kỳ báo cáo – ký hiệu là q1), thì chỉ số giá tính được gọi là chỉ số giá Paasche; ngược lại, chúng được gọi là số giá Laspeyres, nếu quyền số là lượng hàng hoá và dịch vụ của thời kỳ gốc (thời kỳ cơ sở - q0)

Chỉ số giá cho chúng ta biết sự phát triển của giá cả và vì vậy thường được sử dụng để tính tỷ lệ lạm phát và điều chỉnh các biến danh nghĩa thành biến thực tế, trừ lãi suất. Trong trường hợp lãi suất, chúng ta lấy lãi suất danh nghĩa trừ đi tỷ lệ lạm phát để có lãi suất thực tế.

(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)

Đối với các chỉ số đặc biệt rộng, chỉ số giá có thể được dùng để đo lường mức giá chung của cả nền kinh tế hoặc chi phí sinh hoạt. Các chỉ số giá hẹp hơn có thể giúp các nhà sản xuất với các kế hoạch kinh doanh và định giá. Đôi khi, chúng có thể hữu ích trong việc giúp định hướng đầu tư.

Một số chỉ số giá đáng chú ý bao gồm:

• Chỉ số giá tiêu dùng
• Chỉ số giá sản xuất
• Chỉ số giá xuất khẩu
• Chỉ số giá nhập khẩu
• Chỉ số điều chỉnh GDP