Đề xuất tăng thuế để chống tác hại của thuốc lá

Kinh tế "oằn lưng" vì gánh nặng thuốc lá

Ngày 19/4/2018, tại TP. HCM, Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Tổ chức Healthbridge Canada tại Việt Nam đã tổ chức hội thảo cung cấp thông tin về tác hại của thuốc lá và truyền thông về phòng chống tác hại của thuốc lá.

Phát biểu tại hội thảo, đại diện Quỹ Phòng chống tác hại (PCTH) thuốc lá, Bộ Y tế nhấn mạnh đến vai trò của chính sách thuế trong việc giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, nhằm giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá bởi trong khói thuốc chứa hơn 7.000 chất hóa học, khoảng 69 chất gây ung thư. 

Trong khi đó, nicotine trong khói thuốc lá được xếp vào nhóm có tính dược lý gây nghiện tương tự như cocain và heroine. Điều đáng nói, khoa học đã chứng minh khói thuốc lá còn gây ra hơn 25 căn bệnh khác nhau như tim mạch, các bệnh về hô hấp, ung thư phổi…

Chính vì thuốc lá độc hại như vậy, nên Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đưa ra khuyến cáo: Nếu Việt Nam không thực hiện ngay các biện pháp hiệu quả để phòng chống tác hại thuốc lá, số ca tử vong sẽ tăng lên 70.000 ca/năm vào năm 2030. 

Còn theo số liệu khảo sát của GATS (Hiệp định chung về Thương mại dịch vụ của WTO) vào năm 2015, người Việt Nam mỗi năm chi 31.000 tỷ đồng để hút thuốc lá. Tổng chi phí điều trị và chi phí do mất khả năng lao động và ốm đau, tử vong sớm cho 5 nhóm bệnh trong tổng số 25 nhóm bệnh do thuốc lá gây ra gần bằng 1% GDP.

"Mỗi năm thuốc lá giết chết khoảng 6 triệu người trên thế giới, trong đó 5 triệu người là do sử dụng thuốc lá và khoảng 600.000 người do hít khói thuốc lá thụ động. Việt Nam mỗi năm có 40.000 ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Tác động của thuốc lá dẫn đến chi phí y tế tăng cao; mất năng suất lao động; mất ngoại tệ do nhập khẩu nguyên liệu và thuốc lá; suy thoái môi trường do thuốc lá gây ra…", chuyên gia Quỹ PCTH thuốc lá nói.

Tại hội thảo, bác sỹ Phạm Thị Hoàng Anh - Giám đốc Tổ chức Healthbridge Canada tại Việt Nam đã trình bày về sự cần thiết và lợi ích của việc thực hiện môi trường không khói thuốc. Theo bà, PCTH của thuốc lá sẽ giảm các thiệt hại cho kinh tế, giúp xóa đói giảm nghèo, tăng sức khỏe cũng như tuổi thọ của người dân. 

Là nước đứng trong nhóm 15 nước hút thuốc lá nhiều nhất thế giới, Việt Nam cần thoát khỏi bảng xếp hạng này bằng cách đạt mục tiêu mà Chiến lược Quốc gia về PCTH của thuốc lá đã đặt ra là giảm tỷ lệ hút thuốc trong nam giới từ 45,3% năm 2015 xuống còn 39% vào năm 2020.

Tăng thuế đối với thuốc lá là cần thiết

Bác sỹ Nguyễn Tuấn Lâm, cán bộ Chương trình quốc gia, Văn phòng WHO tại Việt Nam nhìn nhận, Việt Nam đang có thuế nhập khẩu thuốc lá ở mức 135%. Thuế suất thuế nhập khẩu cao làm cho thuốc lá ngoại nhập khẩu hợp pháp khó tiêu thụ, nên đã tạo động lực gây ra buôn lậu thuốc lá.

Số liệu điều tra hút thuốc ở người trưởng thành của GATS vào năm 2015 cũng cho thấy: 91,8% các nhãn thuốc Jet và Hero được tiêu thụ tại 2 vùng là Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ. Thuốc lá lậu nhãn Jet và Hero có hàm lượng nicotine rất cao, hợp với những người nghiện nặng thuốc lá. Theo GATS, mức giá trung bình của Hero và Jet cao hơn mức giá trung bình của các nhãn hiệu thuốc lá hợp pháp khoảng từ 30 - 60%.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cũng cho rằng, tăng thuế thuốc lá sẽ có tác động làm giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc. Thuế cao hơn làm giá thuốc tăng, khiến một bộ phận người hút thuốc lá bỏ thuốc hoặc giảm số lượng điếu hút và ngăn ngừa một bộ phận bắt đầu hút thuốc. Tăng thuế thuốc lá còn giúp tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. 

Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới (WB), trên phạm vi toàn cầu khi tăng thuế 10% sẽ giúp tăng thu thuế thuốc lá của chính phủ thêm 7%. Chính phủ các nước trên thế giới có thể thu thêm 141 tỷ USD từ thuế thuốc lá nếu tăng thuế với mức trung bình là 0,8 USD/bao.

Riêng tại Việt Nam, tỷ lệ tính thuế giá bán lẻ còn thấp nên tăng thuế thuốc lá thường không dẫn tới mức tăng lớn trong giá bán thuốc lá hoặc mức giảm mạnh đối với người tiêu dùng, nhưng lại đem lại doanh thu từ thuế thuốc lá ở mức rất đáng kể cho quốc gia.

Các đại biểu cũng đã phản ánh về tình hình thực hiện Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá trên thế giới, các đề xuất về tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá để góp phần đạt mục tiêu trong Chiến lược quốc gia về PCTH của thuốc lá. Tất cả đều thống nhất với đề xuất nên áp dụng phương thức tăng thuế để giảm hút thuốc, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.