Giám đốc 'phù phép' bảng lương để mua nhà ở xã hội

Giám đốc 'hô biến' bảng lương để giành suất nhà ở xã hội

Theo Nghị định 100/2024/NĐ-CP, người mua nhà ở xã hội (NƠXH) nếu độc thân, thu nhập hàng tháng thực nhận không quá 15 triệu đồng. Nếu có hợp đồng lao động, số tiền sẽ được tính theo bảng tiền công, tiền lương do cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp nơi đối tượng làm việc xác nhận. Còn với lao động tự do, UBND cấp xã sẽ thực hiện việc xác nhận.

Nhiều lao động tự do cho biết, họ rất khó xin giấy xác nhận điều kiện thu nhập từ UBND xã/phường. Nhiều cán bộ hành chính lúng túng trong việc xác thực các thông tin được kê khai.

Ngay cả chủ đầu tư cũng loay hoay với nhóm đối tượng này. Cách hiểu về mức thu nhập cũng đang “mỗi nơi một kiểu”. Có chủ đầu tư xét điều kiện dựa trên mức thu nhập trung bình cả năm, có đơn vị lại tính mức thu nhập của từng tháng. Trong khi thu nhập của nhiều người lại biến động theo mùa vụ hoặc đặc thù công việc.

Chủ đầu tư một dự án NƠXH tại Hà Nội chia sẻ, tệp khách hàng thuộc nhóm lao động tự do thường chiếm tới 40-50% lượng hồ sơ đăng ký mua. Nhưng rất nhiều người không thể chứng minh được điều kiện thu nhập và đành phải ngậm ngùi bỏ lỡ cơ hội an cư.

Điều đáng nói, trong khi nhiều lao động tự do phải chật vật tìm cách chứng minh thu nhập để đáp ứng điều kiện mua NƠXH thì một số cá nhân có điều kiện tài chính tốt vẫn tìm mọi cách để sở hữu NƠXH - một loại hình nhà ở vốn được thiết kế để phục vụ nhóm yếu thế trong xã hội.

Trên các hội nhóm bất động sản, không ít người là trưởng phòng, thậm chí là giám đốc doanh nghiệp nhưng vẫn đi hỏi cách mua mua NƠXH. Các môi giới cũng “nhiệt tình” chỉ cách để họ lách luật, dù biết những người này không thuộc nhóm được hưởng chính sách. Nhiều môi giới đưa ra các hướng dẫn chi tiết về cách “phù phép” hồ sơ, từ chỉnh sửa bảng lương đến nhờ người quen đứng tên hợp thức hóa điều kiện.

Điều này cho thấy việc gian lận hồ sơ không chỉ đơn giản, mà còn được tiếp tay bởi một mạng lưới “dịch vụ” không chính thức nhưng hoạt động khá công khai.

Cựu lãnh đạo bộ phận pháp lý của một doanh nghiệp địa ốc cho biết, trước đây, phải đến 80% số người mua NƠXH là không đúng đối tượng. Những người làm việc tại các công ty tư nhân có thể dễ dàng “phù phép” bảng lương để đáp ứng điều kiện về thu nhập.

Đại diện Công ty CP BIC Việt Nam - đơn vị sắp mở bán dự án nhà ở xã hội Rice City Long Châu (quận Long Biên, Hà Nội) thông tin, doanh nghiệp đang tiến hành kiểm tra, rà soát các hồ sơ đăng ký và nhận thấy chỉ khoảng 20% số hồ sơ gửi đến đáp ứng đủ điều kiện để hưởng chính sách.

“Qua các đối tượng ‘cò mồi’, nhiều người đã chi tiền để các công ty xác nhận bảng lương trái quy định. Đây là cách để họ đáp ứng điều kiện về thu nhập”, ông Lê Quang Huy - Phó tổng giám đốc CTCP BIC Việt Nam - nêu dấu hiệu tiêu cực.

Vị lãnh đạo của BIC Việt Nam cho biết, nếu người lao động và đơn vị xác nhận "thống nhất" điều chỉnh bảng lương theo hướng có lợi thì rất khó để phát hiện gian lận. Hiện doanh nghiệp chỉ có thể kiểm chứng điều kiện về nhà ở thông qua văn phòng đăng ký đất đai và xác minh đối tượng đã được hưởng chính sách nhà ở xã hội hay chưa.

Không chỉ "phù phép" bảng lương, đại diện Tổng Công ty Đầu tư phát triển nhà và đô thị Hud chia sẻ tình trạng "vượt rào" xin suất mua NƠXH đang ngày càng tinh vi. Nhiều người còn cố tình nhờ người quen đứng tên hồ sơ. Có hiện tượng người khá giả, đi ô tô, "ôm" nhiều sổ đỏ bất động sản nhưng vẫn lọt qua vòng thẩm định nhờ hợp thức hóa giấy tờ.

Ngăn chặn trục lợi mua NƠXH ra sao?

Phân khúc NƠXH đang trở thành “miếng bánh” hấp dẫn trong bối cảnh giá nhà thương mại liên tục lập đỉnh, vượt xa khả năng chi trả của đại bộ phận người lao động. Từ chỗ từng bị thờ ơ, ế ẩm nay NƠXH lại nhận được sự quan tâm của nhiều người. Với mức giá chỉ khoảng 25 triệu đồng/m², thấp hơn nhiều so với giá 60-70 triệu đồng/m² của các chung cư thương mại tại Hà Nội, NƠXH trở thành đối tượng “săn lùng” của cả người mua ở thật lẫn giới đầu cơ.

Mua vào với giá ưu đãi, sau thời gian quy định (5 năm), giới đầu cơ có thể sang nhượng lại với giá thị trường, hưởng khoản chênh lệch hàng trăm triệu đồng. Đây là một dạng “lướt sóng” bất hợp pháp nhưng khó kiểm soát.

Tình trạng rao mua - bán chênh suất NƠXH đang diễn ra. Nhiều người mua nhà không để ở mà tìm cách sang nhượng ngay sau khi nhận bàn giao, rao chênh hàng trăm triệu đồng, tạo sóng giá, gây méo mó thị trường.

Thực trạng trên đặt ra yêu cầu cấp bách về việc tăng cường thanh tra, giám sát quá trình xét duyệt NƠXH, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các chủ đầu tư và chính quyền địa phương trong việc sàng lọc, phát hiện, ngăn chặn kịp thời các hành vi trục lợi chính sách. Nếu không được xử lý triệt để, tình trạng người giàu "chiếm chỗ" của người nghèo sẽ không chỉ làm méo mó chính sách an sinh xã hội mà còn làm mất đi niềm tin của xã hội vào sự công bằng trong thực thi các chương trình nhà ở hỗ trợ.

Một số chuyên gia đề xuất, cơ quan quản lý cần có hướng dẫn cụ thể, thống nhất trong việc xác nhận và đánh giá điều kiện thu nhập, đặc biệt với nhóm lao động tự do, nhóm đối tượng đang có nhu cầu bức thiết về nhà ở. Nhiều ý kiến cho rằng, có thể yêu cầu người dân sao kê tài khoản ngân hàng, chứng từ nộp thuế hoặc lịch sử thu nhập trên các nền tảng số để thay thế phương pháp xác nhận truyền thống.

Để giải quyết những hạn chế trong việc làm thủ tục mua NƠXH, lãnh đạo BIC Việt Nam kiến nghị rằng, chính sách về nhà ở xã hội cần có sự kiểm tra chéo thông qua bảo hiểm y tế, thuế thu nhập cá nhân… Ngoài ra, hành lang pháp lý cần hướng đến cho phép áp dụng công nghệ trong việc thu và xét duyệt hồ sơ, thay vì làm thủ công như hiện nay.

GS. TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội khoá 15, đề nghị cơ quan Nhà nước cần đảm nhận trách nhiệm xét duyệt thông tin và hồ sơ của người mua NƠXH thay vì đẩy gánh nặng này sang doanh nghiệp.

Để kiểm soát tình trạng trục lợi NƠXH, TS. Nguyễn Minh Phong, nguyên Trưởng phòng nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội - đề xuất việc tiếp nhận hồ sơ cần được thực hiện bắt buộc qua nền tảng điện tử thống nhất từ cấp xã đến thành phố, đảm bảo tính minh bạch và dễ truy vết.

Cùng với đó, danh sách người đăng ký, người đủ điều kiện và người bị loại cần được công khai đầy đủ, tương tự như quy trình đấu giá tài sản công khai. Đồng thời, cần tạm khóa quyền chuyển nhượng trong vòng 5 đến 10 năm để tránh tình trạng "lướt sóng", ăn chênh.

Thêm nữa, việc tích hợp dữ liệu từ ngân hàng, cơ quan thuế và hệ thống đăng ký tài sản để kiểm soát toàn diện các điều kiện thụ hưởng.