Kiểm soát cơ sở tiền tệ là gì?

Kiểm soát nền tiền hay kiểm soát cơ sở tiền tệ (monetary base control) là phương pháp kiểm soát cung ứng tiền tệ của một nước bằng cách kiểm soát tiền tệ của hệ thống tài chính. Cơ sở tiền tệ ( còn gọi là  nền tiền, tiền mạnh) thường được định nghĩa là tổng giá trị tiền giấy và tiền xu lưu thông cộng với tiền mặt trong tay các ngân hàng thương mại và dự trữ của họ tại ngân hàng trung ương. Người ta lập luận rằng nếu các ngân hàng thương mại cương quyết duy trì tỷ lê dự trữ chính xác, thì ngân hàng trung ương có thể kiểm soát tỷ lệ tăng tiền bằng cách kiểm soát cơ sở tiền tệ hẹp này.

(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)              

Cơ sở tiền tệ là một thành phần của nguồn cung tiền của một quốc gia. Nó đề cập đến các quỹ có tính thanh khoản cao bao gồm tiền giấy, tiền đúc và tiền gửi ngân hàng hiện tại. Ở Mỹ, khi Cục Dự trữ Liên bang tạo ra các quỹ mới để mua trái phiếu từ các ngân hàng thương mại, các ngân hàng nhìn thấy sự gia tăng trong việc nắm giữ của họ, làm cho cơ sở tiền tệ mở rộng.

Ví dụ, quốc gia Z có 600 triệu đơn vị tiền tệ lưu hành trong công chúng và ngân hàng trung ương của nó có 10 tỷ đơn vị tiền tệ dự trữ như là một phần của tiền gửi từ nhiều ngân hàng thương mại. Trong trường hợp này, cơ sở tiền tệ cho quốc gia Z là 10,6 tỷ đơn vị tiền tệ.

Hầu hết các cơ sở tiền tệ được kiểm soát bởi một tổ chức quốc gia, thường là ngân hàng trung ương của quốc gia đó. Họ thường có thể thay đổi cơ sở tiền tệ (hoặc mở rộng hoặc xây dựng) thông qua các hoạt động thị trường mở hoặc các chính sách tiền tệ.

Đối với nhiều quốc gia, chính phủ có thể duy trì một biện pháp kiểm soát cơ sở tiền tệ bằng cách mua và bán trái phiếu chính phủ trên thị trường mở.