'Nâng hạng không phải cây đũa thần, hô biến hàng tỷ USD chảy vào chứng khoán'

Dù không quá bất ngờ, việc Việt Nam tiếp tục vắng mặt trong trong danh sách xem xét nâng hạng của MSCI vẫn khiến cộng đồng đầu tư ít nhiều thất vọng. Trên các diễn đàn, nhiều bình luận thể hiện tâm trạng hoài nghi, thậm chí lo ngại rằng thông tin này có thể tạo hiệu ứng tiêu cực lên thị trường trong ngắn hạn.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích Khối Khách hàng cá nhân tại Yuanta Việt Nam, việc nâng hạng không nên được kỳ vọng như một “cây đũa thần” có thể ngay lập tức “hô biến” hàng tỷ USD vốn ngoại chảy vào thị trường chứng khoán. Điều quan trọng hơn nằm ở chất lượng hàng hóa và sản phẩm tài chính – những yếu tố then chốt quyết định sức hấp dẫn và độ bền vững của thị trường.

Room ngoại vẫn là điểm nghẽn

Một trong những rào cản lớn nhất đối với tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, theo ông Nguyễn Thế Minh là giới hạn sở hữu nước ngoài (foreign ownership limit – FOL).

Vị chuyên gia chỉ ra rằng, dù cùng áp dụng các mức trần sở hữu phổ biến như 30% hay 49% đối với một số ngành nghề, nhưng Thái Lan – quốc gia đã gia nhập nhóm thị trường mới nổi từ lâu – có cách tiếp cận linh hoạt hơn nhiều so với Việt Nam. Ngoài việc danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện ít hơn, “người láng giềng” cũng tích cực triển khai các sản phẩm tài chính như ETF và đặc biệt là NVDR (Non-Voting Depository Receipts – chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết) để “mở” room cho các nhà đầu tư nước ngoài.

“Dân đầu tư tài chính về cơ bản chỉ cần điều đó. Họ chỉ có nhu cầu sở hữu cổ phiếu của doanh nghiệp có nền tảng cơ bản tốt, hưởng cổ tức đều đặn mà không quá bận tâm đến quyền biểu quyết”, ông Minh nói.

Trong khi đó, tại Việt Nam, các sản phẩm ETF vẫn còn hạn chế cả về số lượng lẫn tính đa dạng. Đặc biệt, dù Luật Chứng khoán đã có định nghĩa về NVDR, nhưng đến nay vẫn chưa có văn bản dưới luật hướng dẫn cụ thể, khiến thị trường thiếu vắng một công cụ quan trọng để cải thiện khả năng tiếp cận vốn ngoại.

“MSCI rất khắt khe với vấn đề room ngoại. Dù chúng ta có thể hiện thiện chí minh bạch đến đâu thì đó cũng chỉ là yếu tố định tính. Điều cốt lõi là liệu nhà đầu tư ngoại có được tiếp cận thị trường một cách công bằng hay không. Nếu room không được cải thiện, khó có thể thuyết phục MSCI đưa Việt Nam vào danh sách xem xét nâng hạng”, ông Nguyễn Thế Minh phân tích.

Đại diện Yuanta Việt Nam cũng chỉ ra rằng, quyết định nâng hạng của MSCI “có giá” hơn so với FTSE Russelll, bởi các quỹ đầu tư theo dõi MSCI có quy mô lớn hơn đáng kể. Theo đó, việc thỏa mãn các tiêu chí kỹ thuật mà tổ chức này đặt ra là yếu tố then chốt nếu Việt Nam muốn tiến xa hơn trên bản đồ thị trường tài chính toàn cầu.

“Thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn cách khá xa so với các điều kiện nâng hạng của MSCI và chúng ta cần thêm thời gian”, ông Minh thẳng thắn.

Nâng hạng không phải “cây đũa thần”…

Cũng theo ông Nguyễn Thế Minh, có một ngộ nhận phổ biến rằng, chỉ cần được nâng hạng, Việt Nam sẽ lập tức hút hàng tỷ USD vốn đầu tư.

“Mọi chuyện không đơn giản như vậy. Khi vào nhóm thị trường mới nổi, chúng ta sẽ phải cạnh tranh khốc liệt với “những người láng giềng” Thái Lan, Philippines, hay xa hơn là Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil… Nếu được nâng hạng, thị trường chứng khoán Việt Nam cần có sự cải thiện mạnh hơn nữa về vốn hoá, giá trị giao dịch và tỷ lệ free-float để gia tăng tỷ trọng trong nhóm mới nổi. Với quy mô như hiện tại, chưa chắc hàng tỷ USD sẽ “về tay” chúng ta”, ông Minh nói.

Vị chuyên gia nhấn mạnh, điều quan trọng hơn cả vẫn là chất lượng hàng hoá trên thị trường chứng khoán.

“Muốn nâng hạng thì phải có hàng hóa đủ lớn, đủ tốt. Không có chuyện cứ được nâng hạng là sẽ được mua nhiều. Rủi ro lớn hơn là bị loại khỏi rổ chỉ số chỉ sau một thời gian ngắn”, ông cảnh báo.

Các trường hợp của Argentina hay Pakistan là bài học đáng chú ý: chỉ sau một vài năm được nâng hạng, hai thị trường này bị loại khỏi nhóm mới nổi do quy mô giảm và thanh khoản ít đi. Việt Nam, nếu không có sự chuẩn bị bài bản về chất lượng hàng hoá, rất có thể sẽ lặp lại kịch bản đó.

“Được thêm vào một danh sách thị trường mới nổi đã khó, nhưng nếu bị loại ra rồi thì hành trình quay lại còn khó và lâu hơn rất nhiều,” ông Nguyễn Thế Minh lưu ý. Do đó, thay vì chỉ nhìn vào mục tiêu “vào được”, Việt Nam cần chuẩn bị kỹ để “trụ được” trong nhóm thị trường mới nổi.

Bên cạnh đó, ông Minh cũng bày tỏ lo ngại về cách phản ứng của thị trường với thông tin nâng hạng. Trong trường hợp kỳ vọng bị đẩy lên quá cao nhưng kết quả không như mong đợi, thị trường có thể chứng kiến làn sóng bán tháo do vỡ kỳ vọng – điều từng xảy ra ở nhiều quốc gia mới nổi.

Một lần nữa nhấn mạnh đến yếu tố nền tảng, ông Nguyễn Thế Minh cho biết việc nâng hạng sẽ không có ý nghĩa nếu thị trường không có hàng hoá đủ tốt, đủ lớn và đủ thanh khoản. Ông lấy ví dụ về Đài Loan – nơi không lấy việc nâng hạng làm mục tiêu mà tập trung vào phát triển sản phẩm tài chính và chất lượng doanh nghiệp niêm yết. Hoặc như Thái Lan – với chỉ khoảng 600 mã cổ phiếu nhưng vốn hóa, thanh khoản và free-float đều vượt trội so với Việt Nam, nơi có hơn 1.000 mã nhưng phần lớn là các doanh nghiệp quy mô nhỏ, ít hấp dẫn dòng vốn lớn.

“Chúng ta có số lượng nhưng thiếu chất lượng. Họ ít hơn nhưng chất hơn. Đó là lý do họ đứng trong nhóm thị trường mới nổi còn chúng ta thì vẫn đang bên lề,” ông Minh nói.

… mà là một bài kiểm tra toàn diện

Đại diện Yuanta Việt Nam cũng chỉ ra rằng, các tổ chức như MSCI hay FTSE không chỉ đánh giá bằng số liệu. Họ còn tiến hành khảo sát chính các khách hàng sử dụng bộ chỉ số – tức các quỹ đầu tư quốc tế – để có cái nhìn về mức độ phù hợp của thị trường.

Về bản chất, phân loại thị trường cũng giống như phân loại khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư. Thị trường cận biên thường được xem là nơi dành cho dòng vốn đầu cơ, chấp nhận rủi ro cao và không kỳ vọng sự ổn định dài hạn. Ngược lại, thị trường mới nổi là điểm đến của dòng vốn bền vững – nhưng kèm theo đó là yêu cầu nghiêm ngặt về luật chơi minh bạch và công bằng.

Đáng chú ý, ông Nguyễn Thế Minh cũng đề cập đến lý do khiến FTSE Russell dè dặt trong việc đưa Việt Nam lên nhóm mới nổi hạng hai.

“Ngoài câu chuyện về non-prefunding hay CCP, đâu đó có sự e ngại về nguy cơ bị rớt hạng. Bài học nhãn tiền là câu chuyện của Pakistan. Một thời gian trước khi FTSE thông báo nâng hạng, thị trường Pakistan tăng vọt. Một quỹ đầu cơ chuyên “ăn theo” câu chuyện nâng. hạng đã “đẩy giá” cùng các nhà đầu tư các nhân trong nước. Đến khi được nâng hạng, thị trường chứng khoán Pakistan lao dốc, cổ phiếu rơi tự do khiến nhiều quỹ đầu tư lớn bất mãn, có cảm giác bị “úp sọt”. FTSE Russell bị mất uy tín. Đó là điều mà họ không muốn lặp lại,” ông Minh nói.