Ngụy biện tổng thể là gì?

Ngụy biện tổng thể là gì?

Ngụy biện tổng thể hay cạm bẫy của sự suy rộng (fallacy of composition) là lỗi về logic phát sinh khi giả định rằng cái gì đúng với một cá thể hay bộ phận thì cũng đúng với toàn thể hay tổng thể của các bộ phận.

(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)

Các ví dụ trong kinh tế học

Nghịch lý của tiết kiệm là một sai lầm đáng chú ý của thành phần được mô tả bởi kinh tế Keynes. Chẳng hạn, nếu có một số người tiết kiệm nhiều hơn để đầu tư được nhiều hơn, thì điều này được coi là tốt (đúng với bộ phận). Nhưng nếu tấtc cả mọi người đều tìm cách tiết kiệm nhiều hơn, tổng chi tiêu có thể giảm, dẫn đến sự giảm sút của tổng thu nhập và tiết kiệm (không đúng với toàn thể).

Phân chia lao động trong đó năng suất tổng thể có thể tăng lên rất nhiều khi các công nhân cá nhân chuyên làm các công việc khác nhau. Một cá nhân có thể trở nên hiệu quả hơn bằng cách chuyên làm mũ nón, nhưng bằng cách thỏa mãn mong muốn của nhiều cá nhân khác cho một sản phẩm nhất định, nhân viên chuyên môn buộc các công nhân khác chuyên làm những thứ khác nhau. Điều gì là đúng cho phần này (kiếm nhiều tiền hơn bằng cách đầu tư vào các kỹ năng hoặc thiết bị để tạo ra một sản phẩm nhất định nhanh hơn) là không đúng cho toàn bộ (vì không phải ai cũng có thể tạo ra cùng một sản phẩm).

Các nhà kinh tế sử dụng thuật ngữ công ty đại diện (representative agent) để chỉ ra một điển hình nhất định (ví dụ, người tiêu dùng điển hình, hoặc công ty tiêu biểu); khi tác nhân đại diện này được chọn không cẩn thận trong một mô hình, sẽ tạo ra một kết luận sai lầm.

Trong vấn đề kẻ đi xe không trả tiền (free rider), một cá nhân có thể hưởng lợi bằng cách không trả tiền khi tiêu thụ một phần của một lợi ích công cộng; nhưng nếu có quá nhiều "tay đua tự do" như vậy, cuối cùng sẽ không có "đi xe" cho bất cứ ai.