Bài 2 'Việt Nam đang có nhiều điều kiện thuận lợi'

TS. Cấn Văn Lực khẳng định kinh tế Việt Nam đang có nhiều thuận lợi khi các động lực tăng trưởng phục hồi khá đồng đều, cầu tiêu dùng phục hồi cả trong và ngoài nước, xuất khẩu tăng mạnh, đầu tư tư nhân phục hồi, FDI tăng khá và kiều hối tăng tích cực. Nền tảng vĩ mô và quản trị rủi ro được tích lũy tốt lên; rủi ro tài khóa như thâm hụt ngân sách, nợ công, nợ nước ngoài ở mức trung bình.

Tăng trưởng Việt Nam ở mức cao so với khu vực

- TS Cấn Văn Lực: Tăng trưởng hai con số dường như là mục tiêu quá tham vọng trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam và thế giới còn nhiều khó khăn. Ông đánh giá như thế nào về mục tiêu này?

Tăng trưởng GDP của Việt Nam là rất tích cực, ở mức cao so với con số nền 4% – 5% của khu vực ASEAN. Chúng tôi đã xây dựng kịch bản, với tăng trưởng kinh tế năm nay đạt 8%, giai đoạn 2026 – 2030 đạt 10%, từ năm 2031 – 2045 tăng trưởng từ 7% – 8%, mục tiêu này hoàn toàn có thể đạt được.

Dù vậy, đi cùng với tăng trưởng kinh tế, lạm phát cũng tăng lên. Trong năm 2024, lạm phát đạt 3,63%, cao hơn so với 3,25% của cùng kỳ năm 2023. Bước sang năm 2025, ở kịch bản “khiêm tốn nhất”, dự báo lạm phát sẽ ở trong khoảng 4% – 4,5%, thậm chí cao hơn nếu căng thẳng thương mại tiếp tục diễn ra trên toàn cầu. Chính vì vậy, Quốc hội đã chấp thuận đề xuất của Chính phủ, cho phép lạm phát năm 2025 có thể tăng lên từ 4,5% - 5%, thay vì mức 4% – 4,5% như ban đầu. Hiện nay, nền kinh tế Việt Nam đang có nhiều thuận lợi với nhiều điểm sáng tích cực cho việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng.

Các động lực tăng trưởng phục hồi khá đồng đều, cầu tiêu dùng phục hồi cả trong và ngoài nước, xuất khẩu tăng mạnh; đầu tư tư nhân phục hồi; FDI tăng khá và kiều hối tăng tích cực. Nền tảng vĩ mô và quản trị rủi ro được tích lũy tốt lên; rủi ro tài khóa như thâm hụt ngân sách, nợ công, nợ nước ngoài ở mức trung bình.

Một lợi thế khác của nền kinh tế là đột phá về thể chế, cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức – bộ máy đang diễn ra. Việc tinh gọn bộ máy có 3 tác dụng lớn, đầu tiên là giảm chồng chéo; thứ hai là tiết giảm chi phí và thứ ba là quá trình ra quyết định phục vụ người dân và doanh nghiệp sẽ nhanh hơn rất nhiều.

Trong khoảng 4 tháng vừa qua, tôi đã tham dự nhiều cuộc họp liên quan đến xây dựng văn bản pháp luật. Quy trình ra văn bản chưa bao giờ nhanh như thế, mức đồng thuận từ trên xuống dưới cũng rất cao, vướng cái gì sửa cái đấy. Đây là điều rất tích cực.

- Thuận lợi là vậy nhưng khó khăn chắc hẳn cũng không ít, thưa ông?

- TS Cấn Văn Lực: Dù có nhiều thuận lợi, nền kinh tế sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức trong năm 2025. Đầu tư tư nhân và tiêu dùng của Việt Nam dù đang phục hồi, vẫn đang khá thấp và chỉ bằng 2/3 so với trước dịch Covid-19.

Hoạt động xuất khẩu cũng có dấu hiệu chậm lại trong 2 tháng đầu năm 2025. Giải ngân đầu tư công dù được mong muốn thúc đẩy, vẫn còn chậm và không đồng đều, thường chưa đạt 95% kế hoạch.

Tôi đã trao đổi với nhiều hiệp hội doanh nghiệp những tháng vừa qua, và thấy được 3 khó khăn chính: thứ nhất là quan ngại về chiến tranh thương mại, nhất là các ngành dệt may, da dày, điện tử, gỗ…; thứ hai là chi phí đầu vào và logistics vẫn tăng cao, cả trong và ngoài nước và thứ ba là đơn hàng phục hồi nhưng không đồng đều và thiếu bền vững.

Nhưng hiện nay cũng có một thực tế không thể né tránh là các doanh nghiệp tư nhân vẫn ngại lớn lên và hộ kinh doanh cũng không muốn thành doanh nghiệp. Ông nghĩ thế nào về vấn đề này? Và giải pháp nào cho vấn đề này?

- TS Cấn Văn Lực: Thực ra bài toán này liên quan đến khối kinh doanh tư nhân. Vừa rồi Tổng Bí thư cũng đã làm việc với Chính phủ và đặc biệt là ban chính sách chiến lược. Chúng tôi cũng được tham gia và thấy rằng doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh là hai nền tảng chính của kinh tế tư nhân.

Về cơ bản, nền tảng này cũng đã phát triển khá tích cực và có đóng góp quan trọng cho nền kinh tế (khoảng 50% cho tăng trưởng kinh tế và khoảng 30% thu ngân sách nhà nước).

Tuy nhiên, hiện nay vẫn tồn tại rất nhiều bất cập do năng lực tranh còn thấp và năng lực tham gia chuỗi cung ứng trong khu vực cũng như thế giới còn rất khiêm tốn. Bên cạnh đó, hoạt động quản lý thiếu chuyên nghiệp, thiếu công khai minh bạch.

Do đó, lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã yêu cầu phải sớm xem xét, tạo điều kiện để phát triển kinh tế trong các hộ kinh doanh. Trên thực tế, hộ kinh doanh đang có những đóng góp quan trọng cho kinh tế cả nước. Theo tính toán, trước đây hộ kinh doanh đóng góp khoảng 30% cho GDP và hiện nay họ đóng góp khoảng 23% cho GDP. Như vậy, nếu chúng ta huy động được nguồn lực này sẽ giúp cho tăng trưởng kinh tế tích cực hơn.

- Vậy giải pháp nào để huy động được nguồn lực này thưa ông?

- TS Cấn Văn Lực: Về giải pháp, theo tôi nghĩ, có 3 việc. Thứ nhất, nên khuyến khích hộ kinh doanh nâng cấp lên thành doanh nghiệp siêu nhỏ. Thứ hai, cần phải tạo nguồn lực cho họ bằng cách là miễn giảm thuế, ít nhất là từ 3-5 năm đầu tiên. Thứ ba, hỗ trợ về quản trị điều hành, sổ sách tài chính kế toán sao cho chuyên nghiệp hơn, công khai minh bạch hơn.

Đặc biệt, cần phải tháo gỡ điểm nghẽn về khung pháp lý. Ví dụ hiện nay, mô hình tổ chức bộ máy đang rất phức tạp đối với một doanh nghiệp siêu nhỏ, Tổng Bí thư cũng đã chỉ đạo cần phải rà soát ngay để tinh gọn tổ chức bộ máy trong doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ cho phù hợp với bối cảnh thực tế. Và đó cũng là để tạo điều kiện cho hộ kinh doanh trực tiếp nâng cấp lên doanh nghiệp siêu nhỏ để phát triển bền vững và mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

- Nhưng vòng quay tiền trong năm 2024 rất thấp, liệu điều này có thể cải thiện trong năm 2025 hay không?

- TS Cấn Văn Lực: Vòng quay tiền của năm 2024 ở mức 0,67 lần, gần tương đương với năm 2023 (0,66 lần), như vậy là có cải thiện nhưng mà không đáng kể.

Về lý do, thứ nhất là đầu tư công, đầu tư tư nhân có cải thiện nhưng vẫn còn chậm. Thứ hai là tiêu dùng vẫn ở mức tương đương. Thứ ba, vẫn còn nhiều hiện tượng về tồn kho, nhiều ách tắc chưa được giải quyết, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai, bất động sản và giải ngân đầu tư công. Ngoài ra, vẫn còn hiện tượng các doanh nghiệp nợ đọng lẫn nhau. Do đó, vòng quay tiền bị chậm lại.

Theo tôi, Tổng Bí thư đã đưa ra chỉ đạo rất đúng và rất trúng đó là chống lãng phí. Chúng tôi cũng đã kiến nghị nên tập trung chống lãng phí vào 4 - 5 lĩnh vực. Cụ thể gồm: đất đai, bất động sản, tài sản công, đầu tư công và tài nguyên. Nếu như có thể tháo gỡ được những vấn đề này, sẽ giải phóng rất nhiều nguồn lực giúp cho vòng quay tiền nhanh hơn, tạo nguồn lực cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội.

- Về kênh đầu tư trái phiếu, thì lần sửa đổi 9 luật năm vừa rồi đã có nhiều quy định thay đổi, nhất là từ 1/1/2026 thì có thay đổi về nhà đầu tư chuyên nghiệp. Vậy triển vọng của kênh đầu tư trái phiếu đặc biệt là kênh phát hành ra công chúng như thế nào thưa ông?

- TS Cấn Văn Lực: Vừa rồi Chính phủ và Quốc hội cũng rất quyết liệt trong vấn đề 1 luật sửa 9 luật, giúp tháo gỡ khá nhiều vấn đề chủ yếu trong lĩnh vực tài chính như thuế, chứng khoán,… Trong đó, thứ nhất, đưa ra những yêu cầu ở mức độ cao hơn cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân để giúp cho thị trường có một hệ thống lành mạnh, bền vững hơn, tránh chộp giật, phong trào như thời gian qua.

Thứ hai, đưa ra các quy định chặt chẽ hơn, nghiêm hơn với giao dịch nội gián. Đây cũng là một cách để lành mạnh hoá thị trường.

Thứ ba, đã tính toán đến việc nhà đầu tư riêng lẻ, cá nhân không được đầu tư trực tiếp vào trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ nếu không có môi giới, không có tư vấn. Tôi nghĩ đây cũng là một hướng đi đúng, bởi đâu đó vẫn xuất hiện nhà đầu tư cá nhân theo phong trào và đã bị mất tiền thời gian vừa qua.

Bên cạnh đó, tôi cũng mong muốn đến một thời điểm chúng ta sẽ tiếp tục rà soát lại toàn diện Luật Chứng khoán 2019 để sửa một cách đồng bộ nhất quán hơn. Trong bối cảnh chứng khoán số, tiền số rồi đầu tư số đang phát triển rất mạnh thời gian vừa qua, do vậy rất cần có một khung pháp lý mới chặt chẽ hơn.

Từ đó, thị trường chứng khoán sẽ đóng góp nhiều hơn cho việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế.

Lạm phát năm nay có thể cao hơn năm ngoái

- Hiện nay, mặt bằng lãi suất năm 2025 có xu hướng ổn định với nhiều thông tin vĩ mô tích cực, tuy nhiên tăng trở lại của giá heo hoặc áp lực tiêu dùng hồi phục vực thì liệu là lạm phát có gây áp lực ngược lại cho nền kinh tế không, thưa ông?

- TS Cấn Văn Lực: Theo tôi, năm nay lạm phát có thể cao hơn năm ngoái, năm ngoái là 3,63% thì năm nay khoảng 4-4,5%, thậm chí cao hơn một chút nhưng chắc chắn dưới 5%. Điều này cũng là phù hợp bởi nguồn cung tiền nhiều hơn, vòng quay tiền cũng hy vọng sẽ nhanh hơn để phục vụ nền kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng.

Thêm vào đó là giảm tiền, đặc biệt liên quan đến lĩnh vực đầu tư gián tiếp và trực tiếp. Tiêu dùng cũng được dự báo sẽ tăng lên đáng kể trong năm nay.

Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng Việt Nam vẫn hoàn toàn kiểm soát tốt lạm phát bởi 3 lý do sau: Thứ nhất, Việt Nam đã làm chủ một số nguồn cung rất quan trọng đặc biệt là nguồn cung liên quan đến lương thực, thực phẩm, xăng dầu rồi chúng ta cũng đã chủ động điều tiết những mặt hàng, giá mặt hàng do nhà nước quản lý như: điện, nước, giáo dục, y tế. Đây đều là những mặt hàng rất quan trọng đối với lạm phát của Việt Nam.

Thứ hai là có thể tung tiền ra nhiều nhưng vấn đề mà Chính phủ rất quan tâm đó là hiệu quả dòng tiền.

Theo đó, dòng tiền không đầu cơ quá nhiều vào sản xuất kinh doanh sẽ vừa thúc đẩy tăng trưởng nhưng cũng dựa cho những cũng giúp kiểm soát được một số rủi ro, trong đó có lạm phát.

Cuối cùng là yếu tố bên ngoài, năm nay giá cả hàng hóa và dịch vụ trên thế giới về cơ bản không tăng, thậm chí là giảm nhẹ cho dù có chiến tranh thương mại xảy ra. Đồng thời, tôi cũng hy vọng thời gian tới, việc cắt giảm lãi suất của các nước, trong đó có Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) vẫn sẽ tiếp tục diễn ra ít nhất từ 1-2 tháng trong năm nay. Giúp giảm bớt áp lực về lãi suất cũng như tỷ giá, từ đó giảm bớt áp lực về lạm phát của Việt Nam.

- Cuối cùng, làm thế nào để khơi thông các động lực tăng trưởng để Việt Nam có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng 8% trong 2025 và hướng tới hai con số trong điều kiện thuận lợi, thưa ông?

- TS Cấn Văn Lực: Đầu tiên, cần quyết tâm thực hiện một cách nhanh, gọn và hiệu quả hai chủ trương rất lớn của Đảng và Nhà nước là đột phá về thể chế và cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy. Phải thực sự đột phá, từ khâu làm luật cho đến khâu thực thi và giám sát luật.

Đặc biệt, phải từng bước tháo gỡ khó khăn đang diễn ra càng nhanh càng tốt, để qua đó huy động và giải phóng nguồn lực hiệu quả hơn. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy rằng khi chúng ta cải cách tốt về thể chế thì tăng trưởng kinh tế sẽ rất tích cực.

Vì vậy, tôi cho rằng chúng ta cũng cần phải khai thác tốt hơn nguồn lực tăng trưởng mới này.

Tiếp đó, cần phát huy hiệu quả các động lực tăng trưởng mới đến từ những lĩnh vực công nghệ cao, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh còn rất nhiều dư địa để phát triển.

Ngoài ra, cần chú trọng phối hợp nhuần nhuyễn giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ để hỗ trợ tăng trưởng, nhất là trong bối cảnh bên ngoài có rất nhiều thách thức, rủi ro về địa chính trị còn cao, căng thẳng thương mại có nguy cơ leo thang, kéo theo xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng trên toàn cầu.

Về phía doanh nghiệp, để tận dụng tốt các cơ hội và ứng phó hiệu quả với thách thức hiện nay, trong năm 2025, doanh nghiệp cần chú trọng cơ cấu lại hoạt động và kiểm soát rủi ro tài chính, dòng tiền thông qua các chính sách hỗ trợ về thuế, phí, và lãi suất; nắm bắt các xu hướng lớn như phát triển kép "xanh hóa và số hóa" bằng cách xây dựng và thực hiện chiến lược chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, cũng như tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị (ESG)…

Trân trọng cảm ơn ông!