Mô hình chính quyền hai cấp: Những chuyển biến tích cực và khó khăn ban đầu

Nhiều kết quả tích cực bước đầu thực hiện chính quyền hai cấp

- Bà có nhận định như thế nào về những kết quả đạt được từ bước đầu vận hành mô hình chính quyền hai cấp?

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy: Hiện nay, chúng tôi đóng vai trò là kênh tiếp nhận và tập hợp các phản ánh từ thực tiễn, để tổng hợp thành các báo cáo theo ngày gửi tới lãnh đạo Chính phủ và các cơ quan liên quan. Trong quá trình này, nhiều vấn đề đã được nhận diện, nhưng trên hết, rất nhiều yếu tố tích cực cũng đã được các bên ghi nhận và đánh giá cao.

Điểm tích cực đầu tiên đấy là quyết tâm rất là cao của Đảng, của Chính phủ trong việc là thúc đẩy một mô hình cải cách mạnh mẽ, quyết liệt gắn với bối cảnh phát triển mới của quốc gia, hướng đến cái sự tinh gọn và hiệu quả.

Một điểm tích cực nữa là, dù có thể chưa thể hiện rõ ngay trong giai đoạn đầu sau khi sáp nhập, nhưng việc tinh giản các tầng trung gian đã tạo tiền đề quan trọng để rút ngắn tiến độ xử lý quy trình, thủ tục. Bên cạnh đó, còn có một yếu tố khác cũng được đánh giá là rất tích cực.

Tựu chung lại, đây là mô hình mới, góp phần minh bạch hóa quy trình và làm rõ trách nhiệm của từng cấp, từng bộ phận trong hệ thống. Chúng tôi ghi nhận được sự ủng hộ của phần lớn người dân và doanh nghiệp đối với quá trình này, dù trước mắt vẫn còn không ít khó khăn, thách thức.

-Vậy, theo bà, đâu là những yếu tố tạo nên các kết quả tích cực như vậy?

Yếu tố tiên quyết dẫn đến kết quả tích cực là nhờ sự chỉ đạo quyết liệt từ Trung ương, đặc biệt là sự quan tâm, định hướng của Tổng Bí thư và hệ thống các cơ quan Đảng, cùng với sự theo sát, chỉ đạo sát sao từng ngày, từng giờ của Thủ tướng Chính phủ...

Chỉ trong vòng ba tuần, Thủ tướng đã ban hành hơn mười công điện, chỉ thị – trong đó nêu rõ từng nhiệm vụ, từng cơ quan, từng đầu việc với mức độ chi tiết cao – nhằm bảo đảm thực hiện bằng được mục tiêu: thông suốt bộ máy chính quyền các cấp. Một yếu tố quan trọng khác chính là sự đồng lòng và nỗ lực của đội ngũ cán bộ, công chức tại các địa phương.

Thực tế cho thấy, họ đang phải đối mặt với không ít khó khăn, áp lực trong giai đoạn đầu triển khai, nhưng chúng tôi ghi nhận tinh thần trách nhiệm và quyết tâm cao. Nhiều cán bộ, công chức đã nỗ lực khắc phục hạn chế, vượt qua bất cập để từng bước thực hiện hiệu quả công cuộc cải cách.

Cuối cùng, chúng tôi cho rằng một yếu tố vô cùng quan trọng chính là sự ủng hộ và đồng thuận của người dân, doanh nghiệp đối với quá trình cải cách tổ chức bộ máy và sắp xếp đơn vị hành chính, đặc biệt trong bối cảnh phải triển khai trong thời gian gấp rút.

- Nhưng rõ ràng những khó khăn này là không thể tránh khỏi, thưa bà?

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy: Chúng ta vẫn đang ở giai đoạn đầu của một cuộc chuyển mình lớn. Vì vậy, những bất cập nảy sinh là điều khó tránh khỏi. Điều quan trọng là phải nhìn nhận một cách thẳng thắn và chủ động tháo gỡ các vướng mắc một cách khẩn trương, từ đó tạo nền tảng vững chắc và sự nhịp nhàng cho các bước đi tiếp theo.

- Vậy, những khó khăn vướng mắc phát sinh khi triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tập trung vào những vấn đề gì thưa bà?

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy: Qua quan sát và tiếp nhận phản ánh, chúng tôi thấy là có 4 nhóm vấn đề. Trước hết, về quy trình thủ tục hành chính, hiện nay vẫn chưa có sự đồng bộ và thiếu các hướng dẫn cụ thể trong văn bản quy phạm pháp luật, gây khó khăn cho quá trình triển khai. Tiếp theo, vấn đề nhân sự cũng là một điểm nghẽn lớn.

Việc sắp xếp lại bộ máy dẫn đến tình trạng thừa – thiếu cục bộ, khiến một số cán bộ phải đảm nhiệm công việc trái với chuyên môn, trong khi chưa được tập huấn đầy đủ về nghiệp vụ. Chẳng hạn, có cán bộ hiện đang công tác tại Trung tâm hành chính công, nhưng trước đó chưa từng trực tiếp xử lý thủ tục hành chính cho người dân, dẫn đến không ít lúng túng trong giai đoạn đầu.

Bên cạnh đó, hạ tầng kỹ thuật, công nghệ số và hệ thống công nghệ thông tin hiện vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu triển khai. Một số phần mềm do Trung ương xây dựng chưa kịp điều chỉnh cấu hình phù hợp với mô hình tổ chức mới, từ 3 cấp xuống 2 cấp. Nhiều trang thiết bị, đặc biệt tại các trụ sở xã, phường sau sáp nhập, cũng chưa được đầu tư kịp thời. Nguồn lực tài chính là một thách thức đáng kể, do thời điểm triển khai nhiệm vụ rơi vào cuối tháng 6, đầu tháng 7 – trong khi các kỳ họp HĐND cấp tỉnh thường diễn ra vào cuối tháng 7 để điều chỉnh ngân sách cuối năm.

Vì vậy, nhiều khoản chi cấp bách hiện chưa có nguồn để bố trí ngay. Đó chính là những nhóm khó khăn, vướng mắc chủ yếu. Cũng chính vì những bất cập này mà tại một số địa phương đã xuất hiện tình trạng “cò” làm giấy tờ, gây ra không ít tác động tiêu cực đến tính minh bạch và hiệu quả của quá trình cải cách hành chính.

- Nhìn nhận nguyên nhân ở các quy trình, thủ tục, quy định pháp luật có quá phiền hà, phức tạp, gây khó cho người dân doanh nghiệp không?

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy: Tôi cho rằng, nguyên nhân sâu xa xuất phát từ hai khía cạnh chính. Thứ nhất, quy trình và thủ tục hành chính hiện vẫn còn rườm rà, phức tạp. Trong bối cảnh sáp nhập và chuyển đổi, nhiều hướng dẫn vẫn chưa rõ ràng, dẫn đến việc ngay cả cán bộ, công chức đôi khi cũng chưa nắm chắc, còn người dân lại càng thiếu thông tin cụ thể để thực hiện đúng.

Thứ hai, người dân và doanh nghiệp hiện vẫn còn hạn chế về khả năng tiếp cận thông tin. Vì áp lực thời gian hoặc thiếu hiểu biết, họ buộc phải tìm đến các dịch vụ trung gian – thường được gọi là “cò”. Thực trạng này không chỉ khiến người dân tốn kém chi phí không cần thiết mà còn làm xói mòn niềm tin vào hệ thống hành chính và chính quyền địa phương.

- Theo bà, để xử lý tình trạng này cần có những giải pháp nào?

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy: Hiện có rất nhiều vấn đề cần tập trung xử lý trong giai đoạn tới.

Trước hết, các văn bản pháp lý và hướng dẫn chi tiết cho các nhóm thông tin còn thiếu rõ ràng cần được các cấp, ngành rà soát và thống nhất. Với thủ tục hành chính, quan điểm là phải đảm bảo thông suốt trong mọi tình huống. Trong trường hợp phần mềm chưa hoàn thiện, quy trình chưa đầy đủ, cần sớm xây dựng các phương án xử lý phù hợp để tránh gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp.

Tiếp đó, cần tăng cường tập huấn bồi dưỡng cho cán bộ. Các chương trình này cần tập trung ngay vào những vấn đề mà công chức đang gặp khó. Tạp trung cải thiện hạ tầng công nghệ thông tin. Trong Chỉ thị của Thủ tướng Chính Phủ yêu cầu rõ vấn đề hạ tầng như con dấu, hạ tầng mạng, máy tính đến thời gian nhất định là phải xong. Những việc này chỉ cần thực hiện nghiêm Chỉ thị là tôi đã thấy giải quyết được nhiều vấn đề. Cuối cùng là công khai, minh bạch thông tin cho người dân, để người dân hiểu những khó khăn trong quá trình này, và khi hiểu được họ sẽ thông cảm và ủng hộ chính quyền.

Cần mở những cơ chế linh hoạt

- Một trong những khó khăn hiện nay là năng lực đội ngũ cán bộ sau sáp nhập còn hạn chế, không đồng đều thậm chí trái ngành, vừa làm vừa học… dẫn đến lúng túng trong xử lý. Có ý kiến cho rằng đây là một “điểm nghẽn” lớn trong quá trình vận hành chính quyền địa phương hai cấp. Bà nhìn nhận vấn đề này như thế nào?

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy: Chúng ta đã triển khai mạnh mẽ, đồng bộ các chính sách tinh giản biên chế và sắp xếp lại bộ máy trong thời gian qua. Tuy nhiên, song song với đó, cần đặc biệt chú trọng đến việc tối ưu hóa nguồn nhân lực. Nếu cán bộ không đáp ứng được yêu cầu về năng lực và chuyên môn, sẽ khó tránh khỏi tình trạng trì trệ, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Do vậy, chúng tôi cho rằng việc đánh giá năng lực đội ngũ, trước hết là những vị trí trực tiếp giải quyết thủ tục hành chính, cần được ưu tiên hàng đầu và thực hiện một cách bài bản, toàn diện. Bên cạnh việc tinh giản bộ máy, một yêu cầu cấp thiết là cần triển khai các chương trình bồi dưỡng cán bộ theo hướng chuyên sâu, nhanh chóng nhưng phải duy trì định kỳ và liên tục.

Đồng thời, cần có cơ chế luân chuyển, sắp xếp lại vị trí công tác sao cho phù hợp với năng lực của từng người. Một số địa phương hiện gặp khó khăn trong tuyển dụng do định biên có nhưng không tuyển được người.

Trân trọng cảm ơn bà!