Cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo và robot đang lan tỏa mạnh mẽ trên toàn cầu, được xem là bước ngoặt công nghệ có sức ảnh hưởng ngang với cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Hàng loạt quốc gia đều coi AI là công nghệ lõi để gia tăng năng suất, tái định hình chuỗi cung ứng và mở ra những mô hình kinh tế mới. Quy mô thị trường ước đạt gần 280 tỷ USD năm 2024 và có thể chạm mốc 1.800 tỷ USD vào năm 2030.
Tại Việt Nam, Chính phủ cũng đã xác định phát triển AI là một trong những chiến lược quốc gia với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo và ứng dụng AI trong khu vực.
Theo báo cáo của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), quy mô thị trường AI đã đạt khoảng 750 triệu USD trong năm qua và có tốc độ tăng trưởng 15 – 18% mỗi năm, cao hơn trung bình toàn cầu. Ước tính, đến năm 2030, AI có thể mang lại giá trị gần 79 tỷ USD cho nền kinh tế Việt Nam, tương đương 12% GDP.
Tuy nhiên, nghịch lý đang diễn ra là trong khi AI trở thành “từ khóa thời đại”, phần đông người Việt vẫn chưa biết cách khai thác công nghệ này một cách hiệu quả. Theo báo cáo của WIN / World AI Index, khảo sát 900 người ở 4 thành phố lớn, Việt Nam có khoảng 60% người từng sử dụng AI nhưng chỉ 3% sử dụng hàng ngày. Theo đánh giá của các chuyên gia AI, chưa đến 5% người dùng tại Việt Nam thực sự khai thác AI đúng cách.
Trao đổi với VietnamFinance, ông Nguyễn Văn Hậu - CEO NetVietTV, Chủ tịch CLB Doanh Nhân và Khởi Nghiệp Việt Nam (VSBC) - trực thuộc Hiệp hội Tư vấn tài chính Việt Nam (VFCA), phân tích rằng phần lớn người dùng AI tại Việt Nam mới chỉ dừng lại ở mức “nghĩ câu lệnh” để khai thác công cụ, thay vì xây dựng quy trình bài bản để ra quyết định, đánh giá kết quả hay tích hợp AI vào luồng công việc thực tế.
Vì vậy, chỉ một tỷ lệ rất nhỏ, chưa đến 5%, có thể coi là sử dụng AI đúng cách – nghĩa là biết xác định mục tiêu, quản trị dữ liệu, kiểm chứng đầu ra và cải tiến liên tục.
Thực tế cho thấy nhiều người đang "ảo tưởng" về “prompt thần thánh”, coi AI như “đũa thần” có thể giải quyết mọi vấn đề chỉ bằng một câu lệnh. Khi kỳ vọng không được đáp ứng, họ hoặc bỏ cuộc, hoặc tích lũy thêm mẹo vặt thay vì sửa đổi quy trình.
Trong khi đó, năng lực ứng dụng AI thực hành – hay còn gọi là “AI literacy” – của lực lượng lao động tri thức tại Việt Nam vẫn còn hạn chế. Tổ chức OECD dự báo 40% kỹ năng lao động toàn cầu sẽ thay đổi trong vòng 10 năm tới do tác động của AI, nhưng tại Việt Nam, các chương trình đào tạo về AI ứng dụng ngoài lĩnh vực công nghệ thông tin vẫn khá khiêm tốn.
Bên cạnh đó, tâm lý FOMO (sợ bị bỏ lỡ) càng khiến người dùng dễ bị cuốn vào các khóa học hứa hẹn “100 câu lệnh nâng tầm sự nghiệp” hoặc những nhóm chia sẻ mẹo vặt trên mạng xã hội. Doanh nghiệp cũng không ngoại lệ, khi tổ chức nhiều thử nghiệm rầm rộ nhưng rất ít trường hợp đưa AI vào vận hành ổn định do vướng vấn đề bảo mật, dữ liệu và đánh giá rủi ro.
Một hệ lụy đáng lo khác, theo ông Hậu, đó là sự bùng phát của “AI rác”. Hiện tại có những AI được sử dụng phổ biến như ChatGPT, Gemini, Grok… tuy nhiên đây chỉ là AI nền tảng vốn hạn chế trong việc xử lý các tác vụ sâu về chuyên môn hay hệ thống. Do vậy, người dùng vẫn cần kết hợp với những AI chức năng để khác để giải quyết hiệu quả công việc.
"Chính điều này đã khiến hàng trăm nghìn AI chức năng ra đời và 99% trong số này được xem là AI rác khi chỉ tạo vỏ bọc công nghệ và API năng lực của AI nền tảng vào. Chỉ những AI chức năng đã được huấn luyện, nạp dữ liệu chuyên sâu cho mỗi tác vụ riêng mới thực sự giúp người dùng đạt được hiệu quả thực sự", ông Hậu nói.
Thậm chí, có những nền tảng được quảng bá là “AI hợp nhất”, nhưng thực chất chỉ gom nhiều AI về chung một chỗ. Đây là xu hướng lợi bất cập hại, gây lãng phí nguồn lực và tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ dữ liệu khi người dùng chia sẻ thông tin nhạy cảm.
Trong khi châu Âu đã ban hành Đạo luật AI (AI Act) để phân loại rủi ro và siết chặt quản lý, Việt Nam vẫn chưa có hành lang pháp lý tương tự, khiến thị trường càng dễ bị lẫn lộn giữa công cụ hữu ích và “AI rác”.
Ông Hậu cho biết, vấn đề cốt lõi không nằm ở việc người dùng thiếu “prompt hay”, mà là chưa có tư duy hệ thống trong tiếp cận AI. AI vốn không thể tốt hơn chất lượng dữ liệu được đưa vào nó. Trong khi đó, dữ liệu tại Việt Nam vẫn còn phân mảnh, thiếu chuẩn tiếng Việt, rời rạc giữa các phòng ban, và hầu như chưa có chiến lược làm sạch, phân quyền hay truy vết. Điều này khiến các ứng dụng AI khó đạt hiệu quả cao trong môi trường doanh nghiệp.
Ông Hậu đưa ra khung “4T” để giúp cá nhân và tổ chức định hình cách sử dụng AI: Tình huống – hiểu rõ bối cảnh và giới hạn; Tác vụ – xác định rõ đầu vào và đầu ra mong muốn; Tài nguyên – lựa chọn dữ liệu, tài liệu và phong cách; Tiêu chí – đặt ra thước đo chất lượng và chuẩn kiểm chứng. Khung này giúp biến AI từ công cụ thử nghiệm thành một phần của dây chuyền vận hành, nơi kết quả không đến từ may rủi mà từ quy trình có kiểm soát.
So sánh với quốc tế, khoảng cách của Việt Nam càng lộ rõ. Khảo sát của McKinsey năm 2024 cho thấy chỉ 12% doanh nghiệp toàn cầu tích hợp AI vào quy trình vận hành cốt lõi, còn PwC ước tính khoảng 15% nhân sự văn phòng có khả năng sử dụng AI ở mức thành thạo. Con số dưới 5% của Việt Nam cho thấy mức độ tụt hậu đáng lo, đặc biệt khi 98% doanh nghiệp trong nước là vừa và nhỏ, thiếu nguồn lực đầu tư vào dữ liệu và công nghệ. Một số tập đoàn lớn như Viettel, FPT hay VinBigData đã xây dựng AI riêng dựa trên dữ liệu tiếng Việt và đặc thù ngành, nhưng đây vẫn là ngoại lệ hơn là phổ biến.
Để nâng tỷ lệ sử dụng AI đúng cách, các chuyên gia cho rằng cần một sự dịch chuyển đồng bộ. Nhà nước cần sớm thiết lập chuẩn dữ liệu và khung pháp lý để quản trị rủi ro AI. Doanh nghiệp phải coi dữ liệu là tài sản, đầu tư chiến lược dài hạn thay vì chỉ chạy theo phong trào. Cá nhân cần rời bỏ tư duy “prompt thần thánh” để học cách đặt bài toán, kiểm chứng kết quả và cải tiến liên tục.
Theo ông Hậu, "Khi cá nhân, doanh nghiệp cùng dịch chuyển từ mẹo vặt sang quy trình, từ FOMO sang đo lường, từ công cụ rời rạc sang nền tảng tri thức, tỷ lệ sử dụng AI đúng cách sẽ tăng nhanh, từ đó nâng cao năng suất lao động và hiệu quả kinh tế".
AI đang ở thời điểm bùng nổ, nhưng khoảng cách giữa sự thổi phồng và giá trị thực tế vẫn rất lớn. Với Việt Nam, con số chưa tới 5% người dùng khai thác AI đúng cách là hồi chuông cảnh tỉnh. Không chỉ để cải thiện năng suất lao động, mà còn để tránh nguy cơ tụt hậu trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.
Tags:
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, hiện còn quá nhiều đầu mối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), vai trò chưa tương xứng, nói là chủ đạo nhưng chưa cho nhóm này phát triển. Do đó, ông Cung kiến nghị tái cơ cấu, chỉ cần dưới 100 nhưng quy mô tăng gấp 10 – 15 lần.
(VNF) - Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV chính thức được khai mạc từ cuối tháng 10. Đây là kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là bước tổng kết một nhiệm kỳ nhiều đổi mới, dân chủ, trách nhiệm và hiệu quả, vừa là sự chuẩn bị cho chặng đường của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.
(VNF) - Quá trình M&A trong lĩnh vực giáo dục không chỉ là vấn đề tài chính mà còn đòi hỏi sự nhạy bén trong quản trị văn hóa và vận hành. Đây là bài học mà ông Punendu Sharma, Giám đốc đầu tư (CIO) của EQuest Education Group, rút ra sau nhiều năm tham gia các thương vụ M&A tại Việt Nam.
(VNF) - Quỹ đất xanh tại các thành phố lớn đang dần thu hẹp, đặt ra thách thức với các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với bà Lê Nguyễn Trung Nguyên – Tổng giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School về cách tiếp cận mô hình xanh, các cân nhắc về chi phí và vận hành, cũng như những khó khăn thực tế khi áp dụng tại môi trường đô thị Việt Nam.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS Nguyễn Minh Cường cho rằng khi bàn về việc xây dựng trung tâm tài chính, cần đặt vấn đề trong bối cảnh: Liệu đây có phải là bước phát triển tiếp theo sau giai đoạn tự do hóa thương mại? Trung tâm tài chính có thể trở thành xuất phát điểm và động lực để thúc đẩy quá trình tự do hóa tài chính hay không?
(VNF) - Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, coi tri thức và công nghệ là động lực tăng trưởng mới và bền vững. Để làm điều đó, việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng sẽ mở 'đường băng' đưa kết quả nghiên cứu và sáng tạo từ phòng thí nghiệm ra thị trường, thúc đẩy nền kinh tế tri thức.
(VNF) - Theo các chuyên gia, hiện tại là giai đoạn "vàng" để doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Tuy nhiên, các quy định mới của EU về phát triển bền vững và bảo hộ thương mại đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nếu không muốn bỏ lỡ lợi thế mà EVFTA mang lại.
(VNF) - Cơ chế Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn không chỉ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh mà còn mở ra cơ hội để nâng cao năng lực nội sinh cho nền kinh tế.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, trí tuệ nhân tạo (AI) phải đi trong một “hành lang hẹp” giữa hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và nỗi sợ hãi. Nhiệm vụ của chúng ta là định hướng bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm. Một nhà nước mạnh phải bảo vệ những giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở phải khuyến khích sáng tạo và đối thoại.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng, nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Trong bối cảnh pháp luật còn chồng chéo, việc phân định rủi ro kinh doanh thông thường và hành vi vi phạm hình sự không hề dễ dàng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế để bảo vệ doanh nghiệp, doanh nhân, đồng thời giữ nghiêm kỷ cương pháp luật. Tạp chí Đầu tư Tài chính đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch SB Law, về vấn đề này.
(VNF) - Theo nữ tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo, chuyện "giải cứu" HoSE cho thấy khu vực tư nhân hoàn toàn có đủ năng lực thúc đẩy các lĩnh vực công nghệ then chốt.
(VNF) - Ngô Bình An, sinh năm 2009 tại Cà Mau, hiện là một trong những gương mặt trẻ được quan tâm trong lĩnh vực an ninh mạng tại Việt Nam.
(VNF) - Từ câu chuyện của VEAM, có thể thấy Nhà nước cần đứng ra tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển ngành ô tô - xe máy Việt Nam.
(VNF) - Theo ông Hồ Đức Thắng - Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia, việc đưa AI vào giảng dạy ngay từ bậc tiểu học là bước đi táo bạo, song để “đi nhanh mà chắc”, cần một lộ trình thận trọng, khả thi và đặt an toàn cũng như chất lượng giáo dục lên hàng đầu.
(VNF) - Bà Natalie Nguyễn – Chuyên gia hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành bán dẫn quốc tế cho rằng Việt Nam đang đứng trước một “cửa sổ cơ hội” hiếm hoi để chen chân vào bản đồ bán dẫn thế giới, nếu có chiến lược đúng và hành động kịp thời.
(VNF) - Ông Chu Thúc Đạt - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo nhận định: "Đổi mới sáng tạo không thể chỉ dừng lại ở nghiên cứu hàn lâm mà phải được thương mại hóa, tạo ra giá trị thực tiễn. Chuyển giao công nghệ trở thành chiếc cầu nối giúp đưa ý tưởng và kết quả nghiên cứu ra thị trường, giải quyết các bài toán của quốc gia, ngành và địa phương, đồng thời mở ra dòng chảy giá trị mới cho doanh nghiệp".
(VNF) - Theo TS. Lương Minh Huân - Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp VCCI, để xây dựng nền công nghiệp tự chủ và hùng cường, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cao năng lực, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và các tổ chức hỗ trợ trong việc mở rộng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng nội địa và toàn cầu.
(VNF) - AI và công nghệ được xem là “ánh sáng” của thời đại mới, mở ra cơ hội giúp Việt Nam bứt phá. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, song hành với khát vọng đi nhanh, đất nước phải bảo đảm an sinh xã hội, đầu tư cho con người và thu hẹp khoảng cách công nghệ, nếu không sẽ tạo ra những bất bình đẳng mới.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng, chiến lược phát triển AI của Việt Nam là “vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn”. AI phải phục vụ con người, là trợ lý cho con người, không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người với tầm nhìn tầm nhìn AI sẽ trở thành “hạ tầng trí tuệ” của quốc gia.
(VNF) - Đại tướng Lương Tam Quang - Bộ trưởng Bộ Công an cảnh báo: Trí tuệ nhân tạo có thể bị lợi dụng vào các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, gây bất ổn xã hội, hoặc dẫn tới các dạng chiến tranh phi truyền thống trong không gian mạng, thông tin và dư luận
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - Đà Nẵng đã sử dụng một phần khối nhà 8 tầng thuộc Công viên phần mềm số 2 làm trụ sở tạm của Trung tâm tài chính quốc tế và các cơ quan, tổ chức liên quan.
