[Góc nhìn VNF] ‘Lỗi hệ thống’ trong ứng phó thảm họa nhìn từ vụ cháy Rạng Đông
Xuân Hải -
08/09/2019 22:15 (GMT+7)
(VNF) – Vụ cháy nhà máy Rạng Đông (phường Thanh Xuân Trung, quận Thanh Xuân, Hà Nội) đã cho thấy một số vấn đề trong cách vận hành của các cấp chính quyền khi ứng phó với sự cố.
Ngày 28/8, một ngọn lửa bốc lên từ nhà máy sản xuất bóng đèn Rạng Đông. Ngọn lửa đã thiêu rụi một phần nhà máy, "hóa kiếp" cho hơn 3 triệu bóng đèn và "phóng sinh" 27kg thủy ngân ra môi trường. Một hỏa hoạn mà không ít người đã phải dùng tới hai chữ "thảm họa" để mô tả và bình luận.
Vụ cháy, đến hôm nay, đã tạm có một kết cục, khi mà các kết quả quan trắc được công bố và thành phố Hà Nội đã họp bàn chỉ đạo giải quyết các vấn đề phát sinh.
Có điều để đi đến được kết cục trên, số thời gian tiêu tốn là không nhỏ. Tạm thống kê: sau vụ cháy 3 ngày, Bộ Tài nguyên và Môi trường mới ra khuyến cáo đối với người dân; sau 7 ngày, kết quả quan trắc mới được lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường xác nhận; sau 8 ngày, thành phố Hà Nội mới họp bàn cách giải quyết và sau 10 ngày, Công ty Rạng Đông mới viết thư xin lỗi.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, sinh thời, từng phê bình một cán bộ đến họp muộn:
- Chú đến chậm mấy phút?
- Thưa Bác, chậm mất 10 phút ạ!
- Chú tính thế không đúng, 10 phút của chú phải nhân với 500 người đợi ở đây.
Thành phố Hà Nội có thể cho rằng họ chỉ chậm có 8 ngày nhưng nếu tính đúng, tính đủ, 8 ngày đó phải nhân với mấy vạn con người đang sống xung quanh nhà máy Rạng Đông!
Điểm sáng duy nhất trong sự việc này là động thái ra văn bản khuyến cáo người dân của UBND phường Hạ Đình (thuộc quận Thanh Xuân). Nhưng mỉa mai thay, văn bản đó đã bị thu hồi ngay tắp lự vì bị cho là ban hành "không đúng thẩm quyền và nội dung chưa đủ cơ sở”. UBND quận Thanh Xuân thậm chí còn kiểm điểm UBND phường Hạ Đình vì ban hành văn bản gây hoang mang, lo lắng cho người dân.
Cho đến hôm nay, sai đúng trong việc ban hành/thu hồi văn bản khuyến cáo nêu trên đã rõ như ban ngày. Nhưng từ cách hành xử của cơ quan nhà nước cấp quận, có thể nhìn ra một số vấn đề trong việc ứng phó với sự cố.
Một là về sự phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương. Theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, "những vấn đề liên quan đến phạm vi từ hai đơn vị hành chính cấp xã trở lên thì thuộc thẩm quyền giải quyết của chính quyền địa phương cấp huyện" (trích Điều 11).
Vụ cháy nhà máy Rạng Đông xảy ra ở phường Thanh Xuân Trung, nhưng ảnh hưởng rất lớn đến phường Hạ Đình (nằm kế bên). Vụ cháy này, do vậy, là vấn đề liên phường và những vấn đề liên phường sẽ do cấp quận giải quyết (theo đúng quy định của Điều 11). UBND quận Thanh Xuân hoàn toàn có thể dùng lập luận này để bào chữa cho việc thu hồi văn bản khuyến cáo của phường Hạ Đình (với lý do phường Hạ Đình vượt quyền).
Tuy nhiên, trong những sự cố mang tính khẩn cấp như vụ cháy Rạng Đông, việc tuân theo "quy trình" một cách cứng nhắc như trên sẽ làm tê liệt chính quyền cơ sở (tức cấp phường), trực tiếp đẩy người dân vào tình thế nguy hiểm.
Bằng chứng rất rõ là sau khi bị “tước quyền”, vai trò chỉ huy ứng phó với vụ cháy của UBND phường Hạ Đình trở nên yếu đi. Thế nhưng ở chiều ngược lại, sau khi “đoạt lại quyền”, UBND quận Thanh Xuân cũng chẳng khá hơn. Phản ứng của quận có thể nói là cực kỳ chậm chạp và yếu ớt. Cái duy nhất quận làm rất nhanh lại là “thể hiện quyền lực” – bằng cách kiểm điểm UBND phường Hạ Đình!
Các diễn biến nêu trên cho thấy quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương đang có vấn đề. Lẽ ra, thẩm quyền giải quyết sự việc phải thuộc về cấp chính quyền gần nhất với những bị ảnh hưởng trực tiếp, chứ không phải thuộc về cấp cao hơn.
Điều này đòi hỏi chính quyền cấp cao hơn phải chuyển giao quyền và nguồn lực nhiều hơn cho chính quyền cấp thấp hơn chứ không phải ngược lại.
Lý nào một chính quyền cơ sở, chịu trách nhiệm về tình hình trị an, kinh tế - xã hội cho hàng vạn con người, mà ngay đến việc ban hành một văn bản khuyến cáo an toàn cho người dân cũng không được phép!
Cách hành xử của các cấp chính quyền trong vụ cháy Rạng Đông còn làm nổi lên một vấn đề khác, đó là cơ sở của việc ban hành khuyến cáo. Như đã biết, văn bản khuyến cáo của UBND phường Hạ Đình bị thu hồi vì cho rằng không đủ cơ sở.
Thừa nhận rằng phường Hạ Đình không đủ cơ sở khoa học khi ban hành văn bản khuyến cáo. Nhưng việc thiếu vắng cơ sở khoa học không phải và không thể là lý do để biện minh cho việc làm ngơ của chính quyền trước sự cố. Chính quyền phải nhìn vào nguy cơ, vào rủi ro có thể xảy ra, để khuyến cáo người dân.
UBND phường Hạ Đình đã nhìn vào nguy cơ, còn UBND quận Thanh Xuân thì không. Thậm chí hôm 30/8, UBND quận Thanh Xuân còn “hồn nhiên” thông báo rằng các chỉ số quan trắc đều ở ngưỡng an toàn!
Không phải đợi đến khi kết quả quan trắc chính thức được công bố hôm 4/9, khuyến cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường ngay hôm 31/8 đã bác bỏ thẳng thừng thông báo đầy dối trá của UBND quận Thanh Xuân. Người dân tự hỏi rốt cục UBND quận Thanh Xuân đang muốn làm gì?
Phê phán UBND phường Hạ Đình ra văn bản “gây hoang mang, lo lắng cho người dân”, nhưng chính UBND quận Thanh Xuân, bằng các hành động bất nhất của mình, mới là chủ thể gây ra hoang mang nhất, kế đến là UBND thành phố Hà Nội.
Sự chậm trễ đến đáng ngạc nhiên của UBDN thành phố Hà Nội trong việc xử lý vụ cháy Rạng Đông tương phản hoàn toàn với tốc độ đến thăm nạn nhân sốc ma túy của lãnh đạo thành phố vào năm ngoái.
Người ta lại phải tự hỏi: rốt cục trong 8 ngày sau vụ cháy, lãnh đạo thành phố Hà Nội đã làm gì?
Cho đến hôm nay, một vấn đề được đặt ra vẫn chưa thấy được giải quyết: thực phẩm nuôi trồng xung quanh nhà máy Rạng Đông có nguy cơ nhiễm thủy ngân và kim loại nặng phải xử lý ra sao? Chôn, đốt hay gì? Ai là người thực hiện và kiểm soát việc thực hiện? Có hay không việc cá nhân/tổ chức gom thực phẩm nhiễm thủy ngân tuồn bán sang vùng lân cận? Và làm thế nào để ngăn chặn nguy cơ này?
Mâm cơm của người dân hiện đã phải đối diện với quá nhiều rủi ro từ thuốc trừ sâu, thuốc tăng trọng, kháng sinh… không lẽ thành phố Hà Nội muốn làm dài danh sách rủi ro với thủy ngân và kim loại nặng?
Hay người dân, vốn chỉ đáng xếp cuối cùng trong mối quan tâm của thành phố, tương tự cái cách Công ty Rạng Đông viết thư xin lỗi: trước là xin lỗi Thành ủy/UBND thành phố Hà Nội, sau đến xin lỗi Đảng ủy/UBND quận Thanh Xuân, UBND phường Hạ Đình/Thanh Xuân Trung rồi cuối cùng mới đến người dân sống quanh nhà máy?
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số được đặt ra cho giai đoạn tới, bài toán nguồn vốn đang trở thành vấn đề sống còn. Khi hệ thống ngân hàng đã tiệm cận giới hạn mở rộng tín dụng, việc phát triển mạnh mẽ thị trường vốn - đặc biệt là thị trường chứng khoán - được xem là chìa khóa để tạo dư địa tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.
(VNF) - Hướng tới xây dựng một cơ chế thị trường vốn dành riêng cho cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo, Việt Nam đang trong quá trình chuẩn bị để hình thành sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp - một bước đi được đánh giá là quan trọng nhằm hoàn thiện chu trình đầu tư mạo hiểm từ nguồn vốn đầu vào đến điểm thoái vốn (exit) cho nhà đầu tư.
(VNF) - Đề cập tới mối quan hệ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI cho rằng, hiện nay chúng ta đang yêu cầu các hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện sổ sách, kê khai thuế phức tạp như doanh nghiệp. Nếu đã phải làm y hệt như vậy thì chuyển thành doanh nghiệp còn hơn. Do đó, cần sửa luật để tạo ra một mô hình trung gian, tạm gọi là “doanh nghiệp hộ kinh doanh”.
(VNF) - Năm 2025, giữa bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, Việt Nam nổi lên như điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI và quỹ đầu tư toàn cầu. Không chỉ duy trì đà tăng trưởng FDI mạnh mẽ, Việt Nam còn trở thành "cường quốc ASEAN" trong mắt nhà đầu tư quốc tế.
(VNF) - Theo đại biểu Tạ Đình Thi, việc ban hành cơ chế, chính sách đặc thù cho Thủ đô cần tập trung vào các lĩnh vực chiến lược nơi Hà Nội có lợi thế, nhằm tháo gỡ điểm nghẽn thể chế và tạo động lực phát triển bền vững, lan tỏa.
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một siêu đô thị biển quy mô 20 – 25 triệu dân vào năm 2050. Siêu đô thị này có thể đóng góp GDP vùng từ 700 đến 1.000 tỷ USD, trở thành "cực tăng trưởng thế kỷ" mới của châu Á, đủ sức tương tác với các trung tâm hàng đầu như Singapore, Seoul hay Tokyo.
(VNF) - Tiêu dùng của người dân chiếm gần 64% GDP đang suy yếu, kéo theo niềm tin giảm mạnh. Trong bối cảnh xuất khẩu bấp bênh, đầu tư công chậm giải ngân, các chuyên gia cảnh báo: muốn đạt tăng trưởng 10%, Việt Nam phải khơi thông túi tiền và củng cố niềm tin tiêu dùng của dân.
(VNF) - Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, tăng trưởng 10% trở lên theo Nghị quyết của Quốc hội hay một con số khác cũng được nhưng cần phải thay đổi, đừng làm theo cách cũ.
(VNF) - Sau một năm triển khai, VIFTA đã bước đầu phát huy hiệu quả, song quá trình tận dụng ưu đãi cho thấy các ngành hàng vừa có thuận lợi, vừa phát sinh vướng mắc, đòi hỏi giải pháp phù hợp để khai thác hiệu quả hơn trong thời gian tới.
(VNF) - Theo các chuyên gia, muốn đạt tăng trưởng 10%/năm, Việt Nam cần một hệ thống tín dụng tăng tốc chưa từng có, với quy mô tín dụng dự kiến tăng gấp đôi trong 5 năm.
(VNF) - Theo TS Lê Xuân Nghĩa, nói người dân tích trữ vàng gây hại cho nền kinh tế là thiếu cơ sở. Đồng thời, không thể yêu cầu người dân “đừng mua vàng” bằng những khẩu hiệu suông.
(VNF) - TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, hiện còn quá nhiều đầu mối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), vai trò chưa tương xứng, nói là chủ đạo nhưng chưa cho nhóm này phát triển. Do đó, ông Cung kiến nghị tái cơ cấu, chỉ cần dưới 100 nhưng quy mô tăng gấp 10 – 15 lần.
(VNF) - Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV chính thức được khai mạc từ cuối tháng 10. Đây là kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là bước tổng kết một nhiệm kỳ nhiều đổi mới, dân chủ, trách nhiệm và hiệu quả, vừa là sự chuẩn bị cho chặng đường của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.
(VNF) - Quá trình M&A trong lĩnh vực giáo dục không chỉ là vấn đề tài chính mà còn đòi hỏi sự nhạy bén trong quản trị văn hóa và vận hành. Đây là bài học mà ông Punendu Sharma, Giám đốc đầu tư (CIO) của EQuest Education Group, rút ra sau nhiều năm tham gia các thương vụ M&A tại Việt Nam.
(VNF) - Quỹ đất xanh tại các thành phố lớn đang dần thu hẹp, đặt ra thách thức với các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với bà Lê Nguyễn Trung Nguyên – Tổng giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School về cách tiếp cận mô hình xanh, các cân nhắc về chi phí và vận hành, cũng như những khó khăn thực tế khi áp dụng tại môi trường đô thị Việt Nam.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS Nguyễn Minh Cường cho rằng khi bàn về việc xây dựng trung tâm tài chính, cần đặt vấn đề trong bối cảnh: Liệu đây có phải là bước phát triển tiếp theo sau giai đoạn tự do hóa thương mại? Trung tâm tài chính có thể trở thành xuất phát điểm và động lực để thúc đẩy quá trình tự do hóa tài chính hay không?
(VNF) - Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, coi tri thức và công nghệ là động lực tăng trưởng mới và bền vững. Để làm điều đó, việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng sẽ mở 'đường băng' đưa kết quả nghiên cứu và sáng tạo từ phòng thí nghiệm ra thị trường, thúc đẩy nền kinh tế tri thức.
(VNF) - Theo các chuyên gia, hiện tại là giai đoạn "vàng" để doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Tuy nhiên, các quy định mới của EU về phát triển bền vững và bảo hộ thương mại đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nếu không muốn bỏ lỡ lợi thế mà EVFTA mang lại.
(VNF) - Cơ chế Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn không chỉ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh mà còn mở ra cơ hội để nâng cao năng lực nội sinh cho nền kinh tế.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, trí tuệ nhân tạo (AI) phải đi trong một “hành lang hẹp” giữa hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và nỗi sợ hãi. Nhiệm vụ của chúng ta là định hướng bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm. Một nhà nước mạnh phải bảo vệ những giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở phải khuyến khích sáng tạo và đối thoại.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương
(CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng,
nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn
và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số được đặt ra cho giai đoạn tới, bài toán nguồn vốn đang trở thành vấn đề sống còn. Khi hệ thống ngân hàng đã tiệm cận giới hạn mở rộng tín dụng, việc phát triển mạnh mẽ thị trường vốn - đặc biệt là thị trường chứng khoán - được xem là chìa khóa để tạo dư địa tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.
(VNF) - Sau 5 tháng tạm ngưng hoạt động để nâng cấp, sửa chữa, sân bay Vinh sẽ khai thác trở lại vào ngày 19/12 với diện mạo mới và "điểm nhấn" công nghệ hiện đại giúp hành khách có trải nghiệm tốt hơn.