Hạ tầng cảng biển trong chuỗi giá trị toàn cầu
(VNF) - Kinh tế hàng hải được Nghị quyết 09-NQ/TW (Khóa X) và Nghị quyết số 36-NQ/TW (Khóa XII) xác định là một trong 5 định hướng chiến lược về phát triển kinh tế biển, ven biển. Nói đến kinh tế hàng hải, đầu tiên phải đề cập đến kết cấu hạ tầng cảng biển. Đã có thời người ta dùng lý lẽ “quả trứng và con gà” để chất vấn về cảng biển: Cần hàng trước hay cần bến trước? Cũng chưa xa, ngay trên diễn đàn Quốc hội, nhiều đại biểu nói về “hội chứng cảng biển”. Trên thực tế, cảng biển hiện nay vẫn đang
Câu chuyện dài của cảng biển Việt Nam
Nhiều nhà chuyên môn trong lĩnh vực hàng hải cho đến bây giờ vẫn “vò đầu bứt tai” về tiêu chí phân loại: Cảng biển, cảng biển nước sâu, cảng cửa ngõ, cảng trung chuyển quốc tế. Độ sâu trước bến là luồng có độ sâu (âm) bao nhiêu thì được gọi là cảng biển nước sâu?
Cách đây hơn hai năm, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 804/QĐ-TTg, ngày 8/7/2022 công bố danh mục 34 cảng biển Việt Nam. Theo Quyết định này, Việt Nam có 2 cảng biển loại đặc biệt là cảng biển Hải Phòng và cảng biển Bà Rịa - Vũng Tàu. Đã có lúc ở Việt Nam có đến 118 cảng biển. Một chủ thể doanh nghiệp khai thác cảng biển có thể có nhiều bến cảng. Một đoạn cửa sông có thể có nhiều cảng biển, nên dần dần có khái niệm “khu vực cảng biển”. Về cảng biển Hải Phòng và cảng biển Bà Rịa Vũng Tàu, được xác định là hai cảng biển loại đặc biệt theo Quyết định 804, thực ra là hai khu vực cảng biển.
Do ùn tắc giao thông ở các đô thị lớn, và yêu cầu giảm chi phí logistics, các cảng biển càng ngày càng được “đẩy” về phía biển. Hay nói cách khác, cảng biển được di dời khỏi nội đô. Dễ thấy nhất là các cảng biển dọc sông Cấm (Hải Phòng) và các cảng biển dọc sông Sài Gòn (TP.HCM).
Trên cơ sở Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đã có hai quyết định công bố danh mục bến cảng thuộc các cảng biển Việt Nam. Văn bản mới nhất là Quyết định số 323/QĐ-BGTVT, theo đó Việt Nam có một hệ thống gồm 298 bến cảng. Các địa phương có số lượng bến cảng nhiều nhất, lần lượt là: Hải Phòng (50 bến), Bà Rịa – Vũng Tàu (48 bến), TP.HCM (40 bến), Đồng Nai (18 bến), Khánh Hòa và Cần Thơ (17 bến). Ngoài ra, cũng theo Quyết định nói trên, nước ta còn có 14 cảng dầu khí ngoài khơi, thuộc hệ thống các cảng biển Việt Nam.

Cùng với sự phát triển nhanh về số lượng, hệ thống cảng biển Việt Nam không ngừng được nâng cao về năng lực và chất lượng dịch vụ, sản lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng biển ngày một tăng hơn. Theo Cục Hàng hải Việt Nam, Bộ GTVT, khối lượng hàng hóa thông qua cảng biển năm 2024 (không bao gồm hàng quá cảnh không xếp dỡ tại cảng) tăng 18% so với năm 2023. Khối lượng hàng hóa tính theo TEU cũng tăng 22%.
Đồng thời, khối lượng hàng hóa thông qua cảng biển bằng tàu biển và phương tiện thủy nội địa (không bao gồm hàng quá cảnh không bốc dỡ) cũng đạt kết quả tích cực. Các chỉ số tăng trưởng lần lượt là 17%; 18% so với năm 2023. Các khu vực có khối lượng hàng hóa thông qua cao nhất nước gồm TP.HCM tăng 13,4%, Vũng Tàu tăng 30%, Hải Phòng tăng 15,4%, Quảng Ninh tăng 11,7%.
Hệ thống cảng biển Việt Nam đã tiếp nhận được tàu có trọng tải lớn nhất thế giới, thu hút được 40 hãng tàu lớn trên thế giới vào hoạt động. Điều đáng mừng là, Việt Nam hiện có 3 cảng (TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng và Cái Mép – Thị Vải) lọt vào TOP danh sách 50 cảng container có sản lượng thông qua lớn nhất thế giới, đón được tàu siêu trường, siêu trọng tải trên hải trình thế giới. Một số cảng biển đã và đang được đầu tư với quy mô hiện đại, mang tầm vóc quốc tế như Cảng quốc tế Cái Mép (CMIT) thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Cảng container quốc tế Tân Cảng (HICT) thuộc Hải Phòng được xếp vào những cảng container nước sâu.
Cảng xanh, logistis xanh – xu thế không thể thay đổi
Năm 2021, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 1579/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Ba năm sau, ngày 22/5/2024, Thủ tướng có Quyết định 442/QĐ-TTg phê duyệt điều chỉnh quy hoạch tổng thể hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Điểm đáng chú ý của Quyết định 442/QĐ-TTg chính là sửa đổi mục I.2a Điều 1 của Quyết định 1579/QĐ-TTg. Cụ thể: “Về kết cấu hạ tầng: ưu tiên phát triển các khu bến cảng cửa ngõ quốc tế Lạch Huyện (Hải Phòng), Cái Mép - Thị Vải (Bà Rịa - Vũng Tàu), xây dựng khu bến cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ (cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ - Thành phố Hồ Chí Minh)”.
Quyết định nhắc đến các cảng Vân Phong và Trần Đề: “Nghiên cứu cơ chế chính sách phù hợp phát triển từng bước cảng trung chuyển quốc tế tại Vân Phong (Khánh Hòa) để khai thác tiềm năng về điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý. Quy hoạch định hướng phát triển bến cảng Trần Đề (Sóc Trăng) phục vụ đồng bằng sông Cửu Long để có thể triển khai đầu tư khi có đủ điều kiện”.

Cảng cửa ngõ quốc tế Lạch Huyện (giai đoạn I) đã đi vào khai thác; cảng Cái Mép - Thị Vải đang chứng minh năng lực, đáp ứng nhu cầu giao thương hàng hóa giữa Việt Nam và quốc tế.
Trong chiều dài bờ biển 3.260 km của Việt Nam, rất nhiều vụng, vịnh có thể xây dựng cảng biển. Tuy nhiên, theo TS. Chu Quang Thứ, nguyên Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam, chỉ có duy nhất Vân Phong đáp ứng các tiêu chí để có thể trở thành cảng trung chuyển quốc tế đúng nghĩa. Năm 2008, khi POSCO (Hàn Quốc) “nhòm ngó” đã có một cuộc tranh luận “nảy lửa” về vấn đề dành Vân Phong cho làm cảng thép, cảng biển hay cảng du lịch. Khi đó, nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt từng nói: “Hãy để dành đó nếu thế hệ hôm nay chưa đủ sức khai thác nguồn tài nguyên quý giá này”.
Càng ngày luồng lạch càng được nhận diện là tài nguyên. Đây là bước phát triển của tư duy. Vịnh Vân Phong là luồng lạch với độ sâu lý tưởng là nguồn tài nguyên đặc biệt mà tạo hóa dành tặng cho Việt Nam. Đáng tiếc, miền Trung và Tây Nguyên chưa phải là vùng động lực kinh tế.
Đối với cảng Cần Giờ, từ năm 2023 đã trở thành “từ khóa” trên nền tàng Internet. Tháng 8/2024, Bộ GTVT gửi Thủ tướng Kết quả thẩm định đề án nghiên cứu xây dựng cảng. Đây là bước quan trọng để các cấp có thẩm quyền xem xét thông qua chủ trương xây dựng cảng này.
Tuy nhiên, Cần Giờ được biết đến là khu dự trữ sinh quyển thế giới được UNESCO công nhận. Do vậy, Bộ GTVT đã đề nghị UBND TP.HCM nghiên cứu, nhận diện, đánh giá đầy đủ, toàn diện và đề xuất các giải pháp cụ thể để thực hiện đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường, hệ sinh thái. Gần đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: “Làm cảng Cần Giờ phải đáp ứng lợi ích quốc gia, dân tộc” (Thông báo số 418/TB-VPCP ngày 13/9/2024 của Văn phòng Chính phủ). Theo Thông báo, nhà đầu tư phải thực hiện đầu tư hạ tầng cảng Cần Giờ bảo đảm tiêu chí cảng xanh giai đoạn đến 2030, 2035 và 2050.
Theo báo cáo của Sở GTVT TP.HCM, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ dự kiến nằm ở khu vực cù lao Con Chó (xã Thạnh An, huyện Cần Giờ) với tổng mức đầu tư khoảng 130.000 tỷ đồng (tương đương 4,5 tỷ USD). Đây là số vốn đầu tư không nhỏ, chưa nói đến hạ tầng kết nối cảng biển, vốn là điểm yếu của hệ thống cảng biển Việt Nam.
Đầu tư, phát triển cảng xanh, logistics xanh đang là xu hướng tất yếu của thế giới. Theo Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ, sau năm 2030, tiêu chí "cảng xanh" áp dụng bắt buộc trong quy hoạch, đầu tư xây dựng và kinh doanh khai thác cảng biển tại Việt Nam.
Thực hiện Quyết định này, Bộ GTVT đã có Quyết định số 2027/QĐ-BGTVT ngày 29/10/2020 Phê duyệt Đề án phát triển cảng xanh tại Việt Nam. Cục Hàng hải Việt Nam cũng đã tiến hành xây dựng và ban hành tiêu chuẩn cơ sở về tiêu chí cảng xanh; thí điểm mô hình cảng xanh tại một số cảng biển Việt Nam (có tính chất thí điểm). Giai đoạn từ năm 2026 - 2030, Cục Hàng hải Việt Nam sẽ tiến hành xây dựng và ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia về tiêu chí cảng xanh; triển khai áp dụng tự nguyện tiêu chí cảng xanh tại các cảng biển Việt Nam. Sau năm 2030 sẽ triển khai áp dụng bắt buộc tiêu chí cảng xanh trong quy hoạch, đầu tư xây dựng và kinh doanh khai thác cảng biển tại Việt Nam.
Đà Nẵng: Phát triển đô thị cảng biển Liên Chiểu rộng gần 1.300ha
- Tân Cảng Sài Gòn: 'Anh cả' nắm giữ 3 cảng biển lớn nhất Việt Nam 20/12/2024 09:00
- APM Holding: Tập đoàn toàn cầu muốn xây cảng biển nước sâu tại Việt Nam 24/09/2024 07:45
- Cảng biển 20.000 tỷ, lớn nhất Đồng Nai trước ngày mở bến đón tàu 15/08/2024 11:00
Ngày vía Thần tài: Giá vàng nhẫn có nơi 'chém' tới 9,2 triệu đồng
(VNF) - Trong không khí sôi động của ngày vía Thần Tài, khảo sát thị trường cho thấy giá vàng nhẫn trơn dao động từ 8,77 triệu đồng đến 8,85 triệu đồng mỗi chỉ, nhưng tại một số điểm, giá lên tới 9,2 triệu đồng.