Hồ Chí Minh và triết lý 'kinh tế - tài chính là trụ cột kiến thiết'

Có những người sinh ra để dẫn bước cho cả dân tộc và thời đại. Chủ tịch Hồ Chí Minh là một người như vậy. Nhưng để trở thành một con người như vậy còn phải nhờ những hoàn cảnh đặc biệt, sự trui rèn đặc biệt và khát vọng lớn lao trùm khắp non sông.

Hoàn cảnh đặc biệt là khi Bác lớn lên, đất nước lầm than dưới hai tròng áp bức của thực dân, phong kiến. Không ở đâu xa, ngay chính trong gia đình của Người, suốt đời phải sống trong nghèo túng; người em kế sinh năm 1901, ngày ngày phải đi xin sữa, gia đình phải xin ăn, nên được đặt tên là Nguyễn Sinh Xin. Mẹ mất năm 33 tuổi vì kiệt sức, sau đó Xin cũng mất khi được mấy tháng tuổi.

Câu hỏi thời đại lúc này là giải phóng hay là chết. Người sinh ra và lớn lên tại một vùng quê đầy hào khí yêu nước và cách mạng, có nhiều trí thức ưu thời mẫn thế như Phan Đình Phùng, Phan Bội Châu, Vương Thúc Quý… Cụ Nguyễn Sinh sắc đỗ Phó bảng năm 1901. Đến năm Nguyễn Sinh Cung 16 tuổi (tuổi trưởng thành), cụ đổi tên cho con mình thành Nguyễn Tất Thành, để răn dạy con theo câu tục ngữ “Hữu chí cánh thành” – Có chí thì nên và “Vật dĩ quan gia vi ngô phong dạng” (Đừng lấy phong cách nhà quan làm phong cách nhà mình). Nếp sống giản dị, tư tưởng nhân dân hình thành và không đổi ngay từ thuở ấu thơ trong con người Hồ Chí Minh.

Trên con đường cứu nước, lênh đênh khắp Thái Bình Dương đến Đại Tây Dương, qua kênh đào Suez đến Biển Đỏ, Địa Trung Hải, Ấn Độ Dương… Người đã quan sát cuộc sống của những người cùng khổ trên khắp trái đất. Người tìm thấy những quy luật phổ biến của nhân loại. Người đã làm đủ nghề. Người học ở Paris tinh thần công xã và tinh hoa văn hóa nhân loại. Người đến nước Mỹ năm 1912 và gặp Tuyên ngôn Độc lập năm 1776: “Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.

Trên con đường ấy, Người đã làm cho thế giới biết đến và yêu cầu bênh vực một nước An Nam nô lệ bị thực dân Pháp đối xử tàn tệ qua bản “Yêu sách gửi Hội nghị Versailles”. Người đã đối diện với những đại diện của chủ nghĩa thực dân. Ngày 1/6/1922, Người gặp Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp Albert Sarraut, theo thư mời của ông ta. Người đã bày tỏ thẳng thắn: “Cái mà tôi cần nhất trên đời là: Đồng bào tôi được tự do, Tổ quốc tôi được độc lập” (Vừa đi đường vừa kể chuyện; Thời thanh niên của Bác Hồ - Hồng Hà, NXB Thanh niên, 2001, tr.115, 116).

Ngay từ hồi đó, lần đầu gặp ông Nguyễn, viên mật thám Pháp chuyên theo dõi người An Nam ở Paris đã khẳng định: “Con người thanh niên mảnh khảnh và đầy sức sống này có thể là người đặt cây chữ thập cáo chung lên nền thống trị của chúng ta ở Đông Dương” (Theo Hồng Hà, Sdd, tr. 58).

Khát vọng Độc lập – Tự do của dân tộc Việt Nam kết tinh ở tư tưởng và hoạt động của Hồ Chí Minh đã làm nên thành công của Cách mạng Tháng Tám. Cách mạng Tháng Tám đã trở thành lá cờ đầu cổ vũ giải phóng dân tộc trên toàn thế giới, là đóng góp vẻ vang của Việt Nam cho lịch sử nhân loại. Tư tưởng “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” là một tư tưởng lớn mang tính nhân văn cao cả nhất trong thế kỷ 20 và các thế kỷ về sau; có thể vận dụng cho mọi dân tộc cũng như mục tiêu phấn đấu, điều đầu tiên mang lại hạnh phúc cho mỗi người.

Sự vĩ đại của Hồ Chí Minh còn là khi nói lên rằng: “Nếu nước độc lập mà dân không được hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì” (Thư gửi Ủy ban nhân dân các kỳ, tỉnh, huyện và làng, báo Cứu Quốc số ra ngày 17/10/1945). Mục tiêu của cách mạng, của lý tưởng Hồ Chí Minh chính là hạnh phúc của nhân dân, của mỗi con người. Quốc hiệu “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa/Độc lập – Tự do – Hạnh phúc” chính là tính chất, tiêu điểm của một chế độ đẹp đẽ nhất, nơi người dân được làm chủ, người dân có hạnh phúc. Và hạnh phúc sẽ có được khi nước được độc lập, dân có tự do. Kỷ nguyên nào thì cũng phấn đấu vì điều đó, không xa rời điều đó.

Khát vọng lớn của Bác Hồ là không chỉ giành độc lập mà còn phải xây dựng một đất nước Việt Nam hùng cường, sánh vai với các cường quốc năm châu. Cả đời Bác luôn đau đáu vì điều đó. Thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên trong chế độ mới năm 1945, Bác viết: “Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”. Bác nhắc lại trong “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến chống Mỹ cứu nước”, ngày 17/7/1966: “Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá, song nhân dân Việt Nam quyết không sợ! Không có gì quý hơn độc lập, tự do. Đến ngày thắng lợi, nhân dân ta sẽ xây dựng lại đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”. Đến lúc lâm chung, Bác còn tha thiết dặn lại mai sau: “Còn non, còn nước, còn người/ Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay!”.

Để thực hiện được mục tiêu cách mạng, điều đầu tiên Bác chú trọng là xây dựng người cán bộ cách mạng với tứ đức “Cần, Kiệm, Liêm, Chính”, xác định vị trí là người đầy tớ trung thành của nhân dân; xây dựng con người mới XHCN đặt lợi ích chung lên lợi ích cá nhân “muốn xây dựng CNXH phải có con người XHCN”.

Đồng thời, điều thiết thực trước mắt và thường xuyên là phải biết xây dựng một nền kinh tế - tài chính vững vàng làm trụ cột cho công cuộc kiến thiết để tạo ra đời sống hạnh phúc cho nhân dân. Không chỉ việc cầm súng đánh giặc mới dựa vào dân mà làm kinh tế - tài chính càng phải dựa vào dân: “Muốn chống được thù trong giặc ngoài, bảo vệ nền độc lập – tự do thật sự cho đất nước phải xây dựng nền tài chính nước ta dồi dào, trên cơ sở tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, phát triển sản xuất với phương châm dựa vào dân, lấy dân làm gốc”. Vì biết tin dân, dựa vào dân, nên trong Tuần lễ vàng năm 1945, Chính phủ mới đã thu được 370 kg vàng và trên 20 triệu đồng Đông Dương, đáp ứng nhu cầu chi tiêu cấp bách của đất nước trong những ngày đầu giành độc lập.

Ngày 13/10/1945, Bác Hồ gửi thư cho giới công thương với những lời lẽ hết sức trân trọng, tôn xưng là “Cùng các Ngài trong giới Công –Thương”. Bác viết: “Trong lúc các giới khác trong quốc dân ra sức hoạt động để giành lấy nền hoàn toàn độc lập của nước nhà thì giới Công Thương phải hoạt động để xây dựng một nền kinh tế và tài chính vững vàng và thịnh vượng… Việc nước và việc nhà bao giờ cũng đi đôi với nhau. Nền kinh tế quốc dân thịnh vượng nghĩa là các sự kinh doanh của các nhà doanh nghiệp thịnh vượng”.

Ngày 20/9/2004, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 990/QĐ-TTg lấy ngày 13/10 hàng năm, ngày Bác Hồ gửi lá thư này, làm Ngày Doanh nhân Việt Nam.

Để xây dựng nền kinh tế - tài chính vững vàng, thịnh vượng và quản lý tài chính quốc gia, Bác đã chỉ ra những nguyên lý cơ bản “Chúng ta cần có nền kinh tế khá để kháng chiến và kiến quốc, muốn xây dựng nền kinh tế vững phải có tiền của để làm vốn, muốn có vốn chỉ có cách: một mặt tăng gia sản xuất, một mặt phải thực hành tiết kiệm tích trữ thêm vốn để xây dựng và phát triển kinh tế của ta, không thể như các nước tư bản vay mượn nước ngoài, ăn cướp của các nước thuộc địa, bóc lột công nhân và nông dân để có vốn được”; “Đã tích lũy được vốn, phải biết quản lý đồng vốn, phải biết sử dụng đồng tiền, phải biết tiết kiệm chi tiêu để làm tăng thêm của cải cho xã hội. Cần phải dùng nhiều phương pháp để giữ gìn cho tiền bạc của chúng ta khỏi lãng phí, bị phân tán, bị dùng vào việc ngoài công việc xây dựng cơ bản”; “Làm ra nhiều, chi dùng ít, không cần thì không chi dùng, đó là chính sách tài chính của ta”.

Xây dựng, quản lý tốt nền kinh tế - tài chính nước nhà là điều mà Bác Hồ luôn quan tâm hàng đầu ngay từ những ngày xây dựng chính quyền nhân dân còn rất non trẻ. Trong những lời lẽ diễn giải ngắn gọn, giản dị mà cô đọng ấy, bước vào thời kỳ chuyển động mạnh mẽ hướng đến kỷ nguyên phát triển mới hiện nay, chúng ta càng thấu suốt tầm vóc lớn lao của tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nền kinh tế - tài chính để làm trụ cột cho công phát triển đất nước. Kinh tế - tài chính là sự nghiệp của toàn dân với vai trò tiên phong dẫn đầu là giới công thương, tức là đội ngũ doanh nhân hiện nay. Nền kinh tế - tài chính vững vàng là phải xây dựng trên tinh thần tự lực, tự cường quốc gia. Mọi sự hợp tác, liên thông quốc tế về phát triển kinh tế - tài chính đều cần thiết nhưng phải xuất phát và được dẫn dắt, soi sáng từ tinh thần tự lực, tự cường này. Xây dựng nền kinh tế - tài chính vững vàng phải song hành với quản lý dòng tiền vốn minh bạch, phải luôn luôn đề cao tiết kiệm, sử dụng hiệu quả, tránh phân tán, phải kiên quyết chống lãng phí và đấu tranh với mọi biểu hiện tham ô tham nhũng một cách quyết liệt và thường xuyên…

Theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, xây dựng nền kinh - tế tài chính là mục tiêu quan trọng nhất, là điều kiện tiên quyết để tiến hành kiến thiết đất nước, thực hiện những mơ ước tốt đẹp đã mở ra từ Cách mạng Tháng Tám cho đến kỷ nguyên vươn mình của dân tộc hiện nay, là tiếp tục đẩy mạnh công cuộc phấn đấu bền bỉ, đồng lòng hướng đến xây dựng một xã hội tiên tiến, dân chủ và văn minh để mọi người dân trên đất nước ta đều được hưởng một cuộc sống hạnh phúc và quốc gia Việt Nam trở nên hùng cường, sánh vai bình đẳng với các quốc gia tiến bộ hàng đầu trên thế giới, làm vẻ vang cho dân tộc dòng giống của con Lạc, cháu Hồng!