Trước đó, sau 3 năm xem xét đơn kiện với 4.000 trang tài liệu chứng cứ và hai lần phân xử, Toà trọng tài thường trực (PCA, tại The Hague, Hà Lan) ngày 12/7/2016 đã ra phán quyết: "Bắc Kinh không có ‘quyền lịch sử’ ở Biển Đông”.
Trong phán quyết dài gần 500 trang, Toà án Trọng tài tuyên bố yêu sách "đường 9 đoạn" của Trung Quốc là không có cơ sở pháp lý và bác bỏ "chủ quyền lịch sử" của Trung Quốc ở Biển Đông.
Phán quyết cũng xác định rõ ràng các đảo nhân tạo mà Trung Quốc đang bồi đắp, xây dựng trên các bãi đá ngầm và rạn san hô chiếm đóng trái phép không thể được coi là các thực thể có vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) 200 hải lý và lãnh hải 12 hải lý.
Phán quyết của PCA là một phán quyết quốc tế đầu tiên, chính thức và dựa trên Công ước Luật Biển Liên hợp quốc (UNCLOS) năm 1982. Tuy nhiên, Trung Quốc từ chối công nhận và thi hành phán quyết này, chỉ trích toà thiên vị và thiếu công bằng.
Ngay sau phán quyết của Tòa trọng tài thường trực, nhiều nước trong và ngoài khu vực đều lên tiếng kêu gọi các bên tuân thủ phán quyết. Các nước nhấn mạnh giá trị pháp lý của phán quyết, ủng hộ tự do hàng hải và hàng không cũng như thương mại không bị cản trở dựa trên các nguyên tắc của luật pháp quốc tế được phản ánh đặc biệt trong UNCLOS.
Mới đây, nhân kỷ niệm 4 năm ngày PCA ra phán quyết về Biển Đông, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin Jr. khẳng định phán quyết này là "không thể thỏa hiệp".
“Nhân dịp này, Philippines tái khẳng định việc giữ vững phán quyết và thực thi mà không có khả năng thỏa hiệp hay thay đổi. Quyết định đó là không thể đàm phán”, ông Locsin phát biểu ngày 12/7.
Nhà ngoại giao Phillippines cho biết Tòa Trọng tài đã ra phán quyết rằng yêu sách của Trung Quốc về quyền lịch sử đối với các nguồn tài nguyên ở Biển Đông là không có căn cứ pháp lý và “việc tuân thủ phán quyết phù hợp với nghĩa vụ của Philippines và Trung Quốc thể theo luật pháp quốc tế".
Ở động thái liên quan mới nhất, Bloomberg ngày 10/7 dẫn hai nguồn tin tiết lộ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump dự định trong tuần này sẽ đưa ra tuyên bố liên quan tình hình căng thẳng ở Biển Đông, sau khi Trung Quốc có nhiều hoạt động gây quan ngại ở khu vực.
Xem thêm >> Nói quan hệ Mỹ-Trung ‘tổn hại nghiêm trọng’, ông Trump không hào hứng với thỏa thuận giai đoạn 2
