Kinh tế hướng biển

Quy hoạch và pháp lý rõ ràng để có công trình lấn biển tầm cỡ thế giới

Xuân Thạch - 31/01/2025 13:30 (GMT+7)

(VNF) - Lấn biển không còn là vấn đề bàn cãi làm hay không làm, mà trở thành nhu cầu thiết yếu trong việc mở rộng không gian kinh tế của quốc gia biển như Việt Nam.

Đến nay, pháp lý đã mở cửa, quy hoạch không gian biển được phê duyệt... việc phải làm là các cơ quan chức năng là nhanh chóng khảo sát tổng thể vùng biển, lựa chọn vị trí đưa các dự án lấn biển vào quy hoạch. Để làm được điều này, cần có cơ sở pháp lý nhất quán, tạo cơ chế, điều kiện tốt nhất khuyến khích doanh nghiệp tham gia. Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance đã có cuộc trao đổi với ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, để tìm giải pháp cho vấn đề quan trọng nêu trên.

Ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam

- Ông có quan điểm thế nào về vai trò của quy hoạch không gian biển đối với sự phát triển kinh tế biển, nhất là hoạt động lấn biển?

Ông Trần Ngọc Chính: Trước hết, cần hiểu rõ kinh tế biển hiện nay bao gồm 8 ngành mũi nhọn: khai thác tài nguyên trên biển như nuôi trồng, đánh bắt thuỷ hải sản; khai thác dầu khí; khai thác năng lượng tái tạo điện gió, thuỷ năng; cảng biển, sân bay, du lịch, nghỉ dưỡng… Lấn biển là một phần của kinh tế hướng biển, có ý nghĩa rất quan trọng. Trên thực tế, đây là vấn đề của quốc tế, không phải chỉ của riêng Việt Nam. Chúng ta có hơn 3.260km đường bờ biển và nhiều đảo, được quốc tế công nhận là quốc gia biển. Mà đã là quốc gia biển thì cần phải có định hướng phát triển kinh tế biển sao cho phù hợp.

Việt Nam hiện có 28 tỉnh, thành duyên hải, kéo dài từ tỉnh Quảng Ninh đến tỉnh Kiên Giang. Trong những năm qua, đã có khá nhiều tỉnh có các dự án lấn biển, mặc dù chưa phải các dự án lớn, tạo được điểm nhấn. Ở miền Bắc có thể kể đến như: Quảng Ninh với khu du lịch Tuần Châu, khu lấn biển Bãi Cháy; Hải Phòng với khu du lịch Đồi Rồng, Đồ Sơn, cảng Lạch Huyện. Ở miền Trung là Thanh Hoá với khu kinh tế Nghi Sơn, khu du lịch FLC Sầm Sơn hay Đà Nẵng với khu đô thị Đa Phước dẫu chưa được hoàn thiện. Ở miền Nam là Vũng Tàu với khu cảng dầu khí và cảng Cái Mép – Thị Vải; TP. HCM với quy hoạch lấn biển Cần Giờ 2.870ha. Các tỉnh Bến Tre, Kiên Giang, Cà Mau… nơi đâu cũng có các công trình lấn biển, ví dụ một nửa TP. Rạch Giá là do lấn biển mà có.

Trên thế giới, rất nhiều nước có biển, họ đã mở rộng lấn biển, phát triển kinh tế từ rất lâu. Có thể kể đến Hà Lan, đất nước đã lấn biển từ thế kỷ thứ XIII. Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất (UAE) cũng lấn biển ở vùng nước sâu trên 50m, hình thành Đảo Cây Cọ nổi tiếng. Trung Quốc, Hong Kong hoặc các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á như Indonesia, Malaysia, Philippines… cũng đều lấn biển. Ấn tượng hơn cả là quốc đảo Singapore có 25% lãnh thổ là do lấn biển, hiện đã rộng bằng đảo Phú Quốc của Việt Nam.

Các dẫn chứng trên cho thấy rằng, thế giới đã hướng đến mục tiêu lấn biển từ hàng chục năm nay. Điều này đã trở thành một trong các nhiệm vụ thiết yếu của các quốc gia biển. Còn thực tế tại Việt Nam, các dự án lấn biển trước đây đã có, mang lại giá trị kinh tế nhưng chưa có một công trình nào quy củ, quy hoạch, tầm cỡ, tạo điểm nhấn quốc gia như các công trình lấn biển trên thế giới.

Các dự án lấn biển tại Việt Nam đã có, nhưng chưa có một công trình nào tạo được điểm nhấn, mang tầm cỡ thế giới

Để phát triển nền kinh tế hướng biển trong kỷ nguyên mới, trước hết cần phải có quy hoạch và đây là việc hết sức quan trọng. Phải có quy hoạch thì chúng ta mới tạo được các dự án lấn biển chuyên biệt chức năng, tạo điểm nhấn quốc gia giống như các công trình sân bay Kansai – Nhật Bản hoặc Đảo Cây Cọ - UAE…

Hiện nay, quy hoạch không gian biển quốc gia đã được Quốc hội và Chính phủ thông qua. Trong đó, quy hoạch cũng lưu ý, phát triển không gian biển nhưng đi đôi với đảm bảo an ninh, quốc phòng, bảo vệ chủ quyền biển đảo.

- Việc lấn biển, quy hoạch các khu kinh tế biển đòi hỏi vừa thúc đẩy phát triển kinh tế, vừa phải bảo tồn được môi trường, hệ sinh thái biển. Làm thế nào để hài hoà được vấn đề này?

Ông Trần Ngọc Chính: Xét về mặt lợi ích, lấn biển có thêm đất, thêm diện tích phát triển kinh tế, bất động sản, cảng biển, sân bay. Chẳng hạn Nhật Bản xây dựng sân bay Kansai cả ngàn ha cách đất liền 5km, trở thành công trình nổi tiếng cả châu Á và thế giới.

Trung Quốc cũng đã xây dựng cảng Thượng Hải, kéo dài hơn 10km ngoài biển để vừa làm cảng biển nước sâu, vừa làm đê chắn sóng. Tại Việt Nam, cảng Lạch Huyện ở Hải Phòng cũng là lấn biển. Như vậy các công trình lấn biển phục vụ hiệu quả mục tiêu phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng, cung cấp chỗ ở mới cho người dân.

Chủ đầu tư dự kiến triển khai khu đô thị lấn biển Cần Giờ quy mô 2.870 ha từ tháng 4/2025 và hoàn thành vào năm 2030

Khi đó, có 2 vấn đề phải cân nhắc: lợi ích kinh tế và những tác động của lấn biển ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường, các giá trị văn hoá lịch sử. Thực tế cho thấy, nếu đánh giá chưa đầy đủ, quy hoạch không đồng bộ, lựa chọn địa điểm lấn biển không đúng, đánh giá tác động môi trường không tốt thì công trình lấn biển sẽ tác động đến biến đổi khí hậu, thay đổi hệ sinh thái biển… gây ra rất nhiều hậu quả khó có thể khắc phục. Ngược lại, khi việc đánh giá, quy hoạch mà xử lý tốt thì lợi ích sẽ rất cao, lợi nhiều hơn hại. Vì vậy, trước khi quyết định cho phép lấn biển, cần có sự tham gia của các nhà khoa học để đánh giá tác động môi trường cụ thể, đầy đủ. Nếu dự án có lợi nhiều hơn hại thì hoàn toàn có thể xem xét việc lấn biển.

Ông có đề xuất gì đối với việc lấn biển để Việt Nam tận dụng tối đa tiềm năng kinh tế biển, đồng thời giảm thiểu rủi ro trước các thách thức như biến đổi khí hậu và xung đột lợi ích trong khai thác tài nguyên biển?

Ông Trần Ngọc Chính: Có thể thấy lấn biển nhằm phát triển kinh tế biển tại Việt Nam là rất quan trọng. Tuy nhiên việc lấn biển cần đảm bảo 2 yếu tố là phải có quy hoạch và phải phù hợp. Hiện nay, nhiều khu lấn biển ở Cát Bà, Hải Phòng đang chưa hợp lý, việc lấn biển gây ảnh hưởng đến cảnh quan, khiến người dân không nhìn thấy biển; ưu tiên về lợi ích kinh tế mà thay đổi hoàn toàn về diện mạo, cảnh quan thiên nhiên.

Việc lấn biển rất cần lưu ý tôn tạo cảnh quan thiên nhiên có giá trị, ví dụ như vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long. Quy hoạch lấn biển cần phải phù hợp với điều kiện tự nhiên, điều kiện xã hội và phù hợp với quy hoạch đô thị ở địa phương lấn biển, đảm bảo mục tiêu an ninh, quốc phòng và bảo vệ được hệ sinh thái biển cũng như hệ sinh thái trên bờ. Chúng ta cũng cần làm rõ chức năng lấn biển làm cảng biển, đô thị, sân bay, nhà ở…của từng vị trí lấn biển. Lựa chọn nơi nào lấn biển đều phải có chọn lọc.

Luật Đất đai và nghị định hướng dẫn thi hành (trong đó có nhiều quy định chi tiết về lấn biển) có hiệu lực đã mở cửa cho lấn biển nhưng chưa thực sự rõ ràng, cụ thể. Quy hoạch quốc gia về phát triển không gian biển cũng đã được thông qua nhưng đó là tầm nhìn, chiến lược. Luật Biển hiện nay cũng chưa có nội dung nào nói về cơ sở pháp lý cho việc lấn biển. Nhìn tổng thể như vậy để thấy pháp lý cho việc lấn biển phải đảm bảo quyền và trách nhiệm của 2 chủ thể. Với các doanh nghiệp muốn lấn biển để phát triển kinh tế thì phải quy định họ làm như thế nào; với cơ quan nhà nước thì cơ sở pháp lý nào để quản lý. Ví dụ nhà nước cho doanh nghiệp lấn biển nhưng không biết căn cứ vào đâu để thanh tra, kiểm tra, giám sát hoặc lấn biển sai thì phạt như thế nào.

Nhìn chung, các dự án liên quan đến khai thác biển rất cần có sự kết hợp giữa các bộ ngành có liên quan và các địa phương, để đảm bảo hiệu quả tốt nhất.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!

Lấn biển mở không gian kinh tế mới: Chính sách nhất quán, gọi nguồn lực lớn

Lấn biển mở không gian kinh tế mới: Chính sách nhất quán, gọi nguồn lực lớn

Diễn đàn
(VNF) - Pháp lý đã mở đường, quy hoạch được cụ thể hóa... việc cần làm hiện nay là các địa phương phải nhanh chóng khảo sát tổng thể vùng biển, đưa các dự án lấn biển vào quy hoạch. Để làm được điều này cần có chính sách nhất quán, tạo cơ chế, điều kiện tốt nhất khuyến khích tư nhân tham gia
Cùng chuyên mục
Tin khác
Ngày vía Thần tài: Giá vàng nhẫn có nơi 'chém' tới 9,2 triệu đồng

Ngày vía Thần tài: Giá vàng nhẫn có nơi 'chém' tới 9,2 triệu đồng

(VNF) - Trong không khí sôi động của ngày vía Thần Tài, khảo sát thị trường cho thấy giá vàng nhẫn trơn dao động từ 8,77 triệu đồng đến 8,85 triệu đồng mỗi chỉ, nhưng tại một số điểm, giá lên tới 9,2 triệu đồng.