Startup quốc phòng hút vốn chục tỷ USD: Thách thức quyền lực các ‘ông lớn’

Một làn sóng startup quốc phòng tại Thung lũng Silicon đang hút hàng chục tỷ USD vốn đầu tư, góp phần định hình lại an ninh quốc gia Mỹ và thách thức quyền lực của các tập đoàn quốc phòng lâu đời.

Dòng tiền khổng lồ chảy vào công nghệ quốc phòng

Mới đây, Anduril Industries được định giá tới 30,5 tỷ USD sau vòng gọi vốn, trở thành một trong những “neoprimes” – thuật ngữ chỉ các công ty khởi nghiệp đang đối đầu với nhóm “primes” truyền thống như Lockheed Martin, Northrop Grumman, Boeing, General Dynamics và RTX (Raytheon cũ).

“Có nhiều vốn hơn bao giờ hết đang chảy vào nhóm ‘neoprimes’’’, Jameson Darby – đồng sáng lập tổ chức đầu tư MilVet Angels (MVA) – cho CNBC biết. “Dù vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ trong ngân sách quốc phòng khổng lồ, nhưng xu hướng này rõ ràng đang đi lên".

Ngoài Anduril, những cái tên như SpaceX và Palantir Technologies cũng được coi là “tân binh” đang thay đổi cục diện. Điểm khác biệt lớn nhất là họ nhanh hơn, tinh gọn hơn và định hướng phần mềm trước tiên, thay vì mô hình sản xuất nặng nề như các nhà thầu truyền thống.

Theo JPMorgan, vốn đầu tư mạo hiểm dành cho các startup quốc phòng Mỹ đã đạt khoảng 38 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025, và nếu xu hướng tiếp tục, con số này có thể vượt đỉnh năm 2021.

Sự quan tâm bùng nổ xuất phát từ những thay đổi trong môi trường an ninh toàn cầu. Bộ Quốc phòng Mỹ hiện xem vũ khí siêu vượt âm, năng lượng bền vững, công nghệ vũ trụ, hệ thống cảm biến tích hợp và an ninh mạng là những lĩnh vực trọng yếu.

“Sau sự kiện 11/9, Lầu Năm Góc tập trung gần như toàn bộ vào cuộc chiến chống khủng bố – đối đầu với phiến quân, du kích, những đối thủ công nghệ thấp”, Darby nhận định. “Nhưng chiến tranh ngày nay lại xoay quanh cạnh tranh cường quốc, nơi công nghệ cao và đa miền xung đột trở thành trung tâm”.

Sự xuất hiện của các startup công nghệ quốc phòng ở Silicon Valley đang tạo ra sự đối lập rõ rệt với các “primes” truyền thống như Lockheed Martin, Boeing hay Northrop Grumman.

Các “primes” vốn quen với mô hình phát triển chậm chạp, dựa vào các hợp đồng dài hạn từ Bộ Quốc phòng và những dự án có vòng đời hàng thập kỷ. Họ tập trung vào khí tài truyền thống – từ chiến đấu cơ, tên lửa đến tàu chiến – với quy mô sản xuất khổng lồ và chi phí cao. Điểm mạnh của họ là sự ổn định, nhưng đổi mới thường chậm chạp do phụ thuộc vào quy trình thầu và ngân sách quốc phòng.

Ngược lại, “neoprimes” như Anduril Industries, Shield AI hay SpaceX lại đi theo hướng nhanh, gọn và linh hoạt. Họ coi phần mềm, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và công nghệ không gian là trọng tâm, đồng thời áp dụng mô hình thử nghiệm – cải tiến liên tục của giới startup. Sản phẩm của họ thường có tính “song dụng”, vừa phục vụ quân sự vừa có thể ứng dụng trong dân sự, giúp mở rộng thị trường và giảm phụ thuộc vào ngân sách quốc phòng.

Sự khác biệt này không nhằm thay thế mà bổ sung cho nhau: “primes” vẫn giữ vai trò chủ lực trong các dự án quy mô lớn, còn “neoprimes” lấp vào những khoảng trống công nghệ mới, đặc biệt trong các lĩnh vực AI, cảm biến và không gian. Sự kết hợp giữa truyền thống và đổi mới chính là chìa khóa định hình lại sức mạnh quốc phòng Mỹ trong kỷ nguyên cạnh tranh công nghệ cao.

Chiến trường mới: Từ đất liền đến không gian mạng và vũ trụ

Theo Ernestine Fu Mak – đồng sáng lập MVA và CEO Brave Capital – chiến trường hiện đại không còn giới hạn trên bộ, biển hay không trung. Nó đã mở rộng sang không gian mạng và vũ trụ, nơi Mỹ phải cạnh tranh với các đối thủ ngang tầm.

Các startup quốc phòng ở Silicon Valley vì thế không chỉ tạo ra vũ khí, mà còn phát triển công nghệ lưỡng dụng – có thể áp dụng trong cả lĩnh vực dân sự lẫn quân sự.

“Trí tuệ nhân tạo, công nghệ tự động hóa là ví dụ điển hình”, Darby giải thích. “Nó vừa mang lại giá trị thương mại, vừa đóng vai trò nhân tố nhân đôi sức mạnh trong quân sự”.

Ông nhấn mạnh, Bộ Quốc phòng Mỹ hiện đang tích cực đánh giá và áp dụng công nghệ lưỡng dụng, đồng thời gửi tín hiệu rõ ràng tới giới đầu tư và doanh nghiệp rằng chính phủ cần những giải pháp này. Đây chính là “lộ trình chiến lược” cho các nhà sáng lập và quỹ đầu tư.

Ngày 17/9, MilVet Angels (MVA) chính thức công khai sau ba năm âm thầm đầu tư vào nhiều startup hàng đầu.

Hiện MVA quy tụ khoảng 250 thành viên, gồm nhà sáng lập công nghệ, chuyên gia tài chính Phố Wall, cựu lãnh đạo quân đội, quan chức tình báo và cả lính đặc nhiệm Navy SEALs. Họ đã rót vốn vào những công ty như Anduril Industries, Shield AI, Hermeus, Ursa Major và Aetherflux.

“Chúng tôi tin rằng ‘neoprimes’ không thể tồn tại trong khoảng không”, Mak nói. “Họ cần con người – những người mang chuyên môn kỹ thuật, khát vọng đổi mới và tinh thần phụng sự sứ mệnh. Khi kết hợp lại, đó chính là ‘lực lượng mới’ mà chúng tôi đang xây dựng”.

Mak nhấn mạnh rằng an ninh quốc gia hiện đại đòi hỏi cả tư duy của chiến binh trên chiến trường lẫn khát vọng sáng tạo của nhà công nghệ.

Dù đầu tư mạnh vào công nghệ quốc phòng, cả Mak và Darby đều cho rằng mục tiêu không phải là thúc đẩy chiến tranh, mà là tạo ra răn đe đáng tin cậy.

“Các nhà công nghệ này không tìm cách châm ngòi xung đột”, Mak chia sẻ. “Họ muốn đối phương phải suy nghĩ kỹ trước khi gây bất ổn. Đó là cách bảo vệ hòa bình và ổn định”.

Với sự hậu thuẫn của các quỹ mạo hiểm, cùng nhu cầu ngày càng lớn từ chính phủ Mỹ, các startup quốc phòng Silicon Valley đang định hình lại cán cân giữa ông lớn truyền thống và tân binh công nghệ. Nếu xu thế này tiếp tục, “neoprimes” có thể trở thành xương sống mới của ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ trong kỷ nguyên công nghệ cao.