Thêm tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư BOT cao tốc Bắc - Nam

Lỗi công nghệ và lấn chiếm hành lang cao tốc

Cục Đường bộ 4 (Tổng cục Đường bộ Việt Nam) vừa cho biết kế hoạch sửa chữa, phục hồi hệ thống giao thông thông minh (ITS) giai đoạn 1 cao tốc TP.HCM - Trung Lương.

Hệ thống ITS này do nhà thầu Hàn Quốc lắp đặt từ năm 2013, đến năm 2017 bị đứt cáp, nguồn điện không ổn định, lỗi camera… khiến hệ thống bảng thông tin điện tử, camera quan sát, hệ thống dò xe bị tê liệt. Những lỗi này đúng ra do chuyên gia nước ngoài khắc phục, song do các nước đang cách ly vì Covid-19, nên phương án được tính đến là việc sửa chữa sẽ do các đơn vị trong nước thực hiện.

Từ bài học lệ thuộc công nghệ nước ngoài, Cục Quản lý đường bộ 4 cho biết vào giai đoạn 2 sẽ đầu tư xây dựng mới hệ thống ITS bằng công nghệ trong nước nhằm đảm bảo việc duy trì tốt an toàn giao thông trên các tuyến cao tốc. Điều đó tốn một nguồn vốn rất lớn từ Quỹ bảo trì đường bộ và kéo dài thời gian đưa tuyến đường trở lại hoạt động bình thường.

Trước đó, hồi tháng 5/2020, Cục trưởng Cục Quản lý đường bộ IV Nguyễn Văn Thành - Đơn vị quản lý cao tốc TP.HCM - Trung Lương thông tin rằng sẽ “vá” lại các đoạn hư hỏng, bong tróc trên tuyến cao tốc được đầu tư hơn 9.880 tỷ đồng, được đưa vào khai thác từ năm 2010 và dừng thu phí từ đầu năm 2019. Lý do theo ông Thành, từ khi dừng thu phí, lượng ô tô trên Quốc lộ 1 đổ dồn về cao tốc khiến tuyến đường này luôn trong tình trạng quá tải, mặt đường xuống cấp.

Không chỉ tại cao tốc TP.HCM - Trung Lương, câu chuyện sau khi thực hiện xong dự án, đưa vào vận hành trở thành những vấn đề “nan y” gây nhức nhối kéo dài chưa biết lúc nào các bên mới khắc phục triệt để.

Từ khi đưa vào vận hành, người dân sống hai bên cao tốc Nội Bài - Lào Cai (đoạn qua địa phận tỉnh Yên Bái) tự ý phá dỡ dải phân cách để mở hàng quán, mở lối đi riêng, nhưng chính quyền địa phương dường như bất lực. Hầu hết, những hàng quán này đều nằm trong phạm vi đất hành lang an toàn giao thông đường bộ, tồn tại rất nhiều năm.

Tại tuyến cao tốc Hà Nội - Bắc Giang, Công ty CP BOT Hà Nội - Bắc Giang thừa nhận, hiện nay, tuyến đường vẫn đang được khai thác theo phương án tổ chức giao thông tạm. Đoạn trên địa bàn Bắc Giang, các phương tiện cơ giới lưu thông trên đường chính tuyến với tốc độ khai thác 100 km/h, xe máy lưu thông theo đường gom dọc tuyến. 

Đối với đoạn Bắc Ninh - Hà Nội, do chưa có đường gom nên các phương tiện xe gắn máy được lưu thông chung với xe cơ giới. Hiện đoạn tuyến này được khai thác 2 làn cao tốc với tốc độ khác nhau là 100km/h (làn sát dải phân cách giữa) và làn kế tiếp với tốc độ 80km/h.

Bổ sung tiêu chí quản lý vận hành vào hồ sơ lựa chọn nhà đầu tư

Bộ Giao thông - Vận tải chính thức phát hành hồ sơ mời thầu tìm nhà đầu tư cho 5 đoạn BOT cao tốc Bắc - Nam. Tuy nhiên, Bộ này cũng đang thấp thỏm về nguồn vốn đầu tư. “Ngân hàng có cho vay hay không khi các bất cập chính sách của các BOT vẫn còn đó chưa được tháo gỡ…, việc bão lãnh đấu thầu và thực hiện hợp đồng cho các nhà đầu tư sẽ tiếp tục đẩy  rủi ro cho ngân hàng nếu dự án không xác định được chủ thể có năng lực quản lý khai thác tài sản được hình thành một phần từ vốn vay”.

Trước những băn khoăn này, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản truyền đạt lại chỉ đạo của Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu Bộ Giao thông - Vận tải xây dựng tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư tham gia đấu thầu dự án cao tốc Bắc - Nam, bảo đảm đáp ứng yêu cầu trong tổ chức thi công và vận hành, khai thác công trình.

Căn cứ ý kiến chỉ đạo của Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng, Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) cho biết, đã gửi văn bản tới Bộ Giao thông - Vận tải đề nghị Bộ xem xét bổ sung tiêu chí quản lý vận hành, khai thác công trình đối với dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông là yêu cầu bắt buộc trong hồ sơ lựa chọn nhà đầu tư.

Theo VARSI, bổ sung tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư này sẽ tránh được việc chọn xong nhà đầu tư, nhưng không đáp ứng ứng được việc quản lý vận hành dẫn đến không thể đưa công trình vào vận hành khai thác, hiệu quả kém gây lãng phí xã hội.

Xuất phát từ mục đích trên, VARSI đề nghị Bộ Giao thông - Vận tải bổ sung tiêu chí “Nhà đầu tư phải chứng minh khả năng đảm bảo quản lý, vận hành, khai thác khi tham gia đấu thấu hoặc có biện pháp chế tài đối với nhà đầu tư khi đã trúng thầu nhưng không chứng minh được năng lực quản lý vận hành khai thác dự án” như một điều kiện kỹ thuật bắt buộc trong hồ sơ mời thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư.