TP. HCM: Kỳ vọng trở thành trung tâm đổi mới, sáng tạo bậc nhất khu vực.

Trao đổi với Đầu tư Tài chính – VietnamFinance, TS. Nguyễn Hoàng Hiệp, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tin học và kinh tế ứng dụng đã những đề xuất để đổi mới sáng tạo thực sự là động lực để TP. Hồ Chí Minh lên ‘top’ đầu khu vực.

- Ông nhận diện những yêu tố thuận lợi nào để TP. HCM vươn lên "top" đầu khu vực về đổi mới, sáng tạo?

TS Nguyễn Hoàng Hiệp: Với Nghị quyết 98 của Quốc hội TP. HCM có điều kiện rất thuận lợi để triển khai các chính sách ưu đãi thúc đẩy tiến trình đổi mới sáng tạo. Trong đó, những nội dung đầu tiên là miễn thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đối với thu nhập từ hoạt động khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, tổ chức khoa học và công nghệ, trung tâm đổi mới sáng tạo và các tổ chức trung gian hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phát sinh trên địa bàn thành phố.

Bên cạnh đó là miễn thuế thu nhập cá nhân (TNCN), thuế TNDN của các cá nhân, tổ chức có khoản thu nhập từ chuyển nhượng vốn góp, quyền góp vốn vào doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trên địa bàn TP. HCM.

Các chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng đặc biệt, cá nhân khởi nghiệp sáng tạo làm việc tại các đơn vị kể trên cũng được miễn thuế TNCN với khoản thu nhập từ lương, tiền công. Những ưu đãi này có thời hạn là 5 năm kể từ thời điểm phát sinh thuế thu nhập phải nộp.

Là trung tâm kinh tế, khoa học - công nghệ với phong trào khởi nghiệp sôi động hàng đầu cả nước, TP. HCM có thuận lợi là hiện có gần 2.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, chiếm khoảng 50% cả nước, trong đó có 65% doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ thông tin. TP. HCM cũng có hơn 44 cơ sở ươm tạo và tăng tốc khởi nghiệp (cả nhà nước và tư nhân).

Mới đây, TP.HCM vừa ban hành kế hoạch triển khai các chính sách hỗ trợ dự án đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo giai đoạn 2024 - 2028. Đặt mục tiêu đến năm 2028, hỗ trợ hơn 1.000 dự án đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo ở giai đoạn tiền ươm tạo; hơn 700 dự án ở giai đoạn ươm tạo và hơn 200 dự án ở giai đoạn tăng tốc tiếp cận với các nhà tư mạo hiểm.

Có thể thấy, thông qua tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo, thành phố sẽ tiến hành tập huấn các chính sách, phương thức triển khai thực hiện, định hướng nội dung đổi mới sáng tạo cho các đơn vị liên quan, cũng như hỗ trợ ứng dụng và thử nghiệm các giải pháp, sản phẩm, dịch vụ đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo. Cụ thể là thành phố đã tập trung nguồn lực để thúc đẩy chuyển đổi số với ba trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số, tất cả đều hướng đến để phục vụ người dân doanh nghiệp.

- Cơ hội đã rõ nhưng đâu là những thách thức cho TP.HCM thực sự là nơi tìm đến của DN đổi mới sáng tạo, thưa ông?

Có thể chỉ ra những thách thức, đặc biệt trong chuyển đổi số khu vực công. Các khảo sát hiện nay đều cho thấy, thực trạng khối lượng công việc khu vực này rất lớn, phức tạp, liên quan nhiều bộ phận và yêu cầu của người dân cũng như doanh nghiệp. Tuy nhiên, nguồn lực như con người, trang thiết bị, kinh phí… luôn có sự hạn chế và công nghệ hiện chỉ đủ để đáp ứng được cơ bản các nhu cầu. Giải bài toán này cần rất nhiều kỹ năng và phải xác định được đúng đề bài để không làm lãng phí thời gian cũng như tiền bạc.

Ngoài ra, đối với các doanh nghiệp thành phố ít tiềm lực kinh tế hay doanh nghiệp vừa và nhỏ thì chuyển đổi số có thể là một thách thức lớn khi chi phí thực hiện là một bài toán cần lời giải.

Đáng nói là các quy định hiện hành chưa có quy định cụ thể về chính sách hỗ trợ với các trung tâm đổi mới sáng tạo - là các tổ chức trung gian để ươm mầm và phát triển các doanh nghiệp khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, cũng là nơi kết nối và liên kết các nguồn lực trong hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Theo Bộ kế hoạch đầu tư, tỷ lệ thất bại trong đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo là cao. Điều này đồng nghĩa với việc rủi ro cho đầu tư vào khởi nghiệp cao và do đó rất cần chính sách hỗ trợ cho các tổ chức trung gian này để tạo hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, nhất là khuyến khích được vốn tư nhân cho hoạt động đầu tư khởi nghiệp sáng tạo.

- Theo ông, những lĩnh vực trọng yếu tại TP. HCM nào mà nhà đầu tư có thể hỗ trợ để mang lại lợi ích cho các startup cũng như cho thành phố và cả nước?

Với vai trò và lực lượng lao động hùng hậu, ngành dịch vụ có tính đổi mới sáng tạo toàn cầu của TP. HCM còn nhiều tiềm năng nâng cao năng suất, tăng hàm lượng kinh tế số và đẩy mạnh kết nối ngành…

Trong 10 năm qua, dịch vụ luôn là ngành có tỷ trọng cao, chiếm hơn 60% trong cơ cấu GRDP của TP. HCM. Dịch vụ cũng là khu vực thu hút được số lượng đáng kể lao động dịch chuyển ra khỏi ngành chế biến, chế tạo trong quá trình chuyển đổi cơ cấu diễn ra ở TP. HCM. Trong ba ngành dịch vụ đổi mới sáng tạo toàn cầu, ngành tài chính – ngân hàng và bảo hiểm có năng suất lao động cao nhất, tiếp theo là các dịch vụ hành nghề chuyên nghiệp và công nghệ, thông tin và truyền thông. TP. HCM cũng không nằm ngoài xu hướng đó.

Trong vòng 5 năm qua, số vốn từ các quỹ đầu tư mạo hiểm đổ vào thành phố đã tăng gấp năm lần. Riêng năm 2021, số vốn này là 831 triệu USD, và năm 2022, do ảnh hưởng của dịch bệnh, con số này giảm còn 591 triệu USD. Năm 2022, TP. HCM được xếp hạng 110 trong số các thành phố trên toàn thế giới có hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển mạnh mẽ, và nằm trong vị trí 80 đến 90 trong năm 2023.

Hiện nay, tại thành phố có khoảng 2.000 startup, chiếm khoảng 50% con số của cả nước, và trong số 4 kỳ lân công nghệ ở Việt Nam, thì 3 là ở TP. HCM. Thành phố đã có nhiều chính sách hỗ trợ cho hoạt động khởi nghiệp của sinh viên và cộng đồng. Song song đó, thành phố bằng những chính sách ưu đãi thuế cũng khuyến khích các quỹ đầu tư mạo hiểm tham gia đầu tư, cũng như các doanh nghiệp, nhất là khối FDI, thành lập quỹ đầu tư khoa học-công nghệ tập trung vào các ngành nghề dịch vụ.

Trong cơ cấu kinh tế TP. HCM, lĩnh vực dịch vụ chiếm trên 60%, và đây sẽ tiếp tục là thế mạnh của thành phố, đang được phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu để nâng tầm quốc tế cho TP. HCM.

Ngoài ra, với một đô thị trên 10 triệu dân, TP. HCM chịu tác động lớn về biến đổi khí hậu, nên tôi cho rằng lĩnh vực bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu cũng là lĩnh vực rất tiềm năng cho các startup.

- Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này.