TS Nguyễn Đình Cung: ‘Bộ Công Thương cần giải thích tại sao không để thị trường quyết định giá’

Đứt gãy xăng dầu do yếu kém quản lý chứ không phải do yếu tố ngoại cảnh

Tại hội thảo góp ý dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 95/2021/NĐ - CP và Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu, TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương (CIEM), thành viên Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, khẳng định trong thời gian vừa qua, việc để đứt gãy thị trường quan trọng như xăng dầu, trái phiếu thể hiện yếu kém trong quản lý nhà nước.

"Có nhiều người nói thị trường xăng dầu, trái phiếu đứt gãy có lỗi là do năm 2022 có dị biệt, có phát sinh tình huống nhưng chúng ta đã qua nhiều chiến tranh rồi, chúng ta ứng phó trước nhiều tình huống rồi, nên đừng đổ lỗi cho ngoại cảnh.

"Trước kia, có những lúc dầu thô lên 140 USD chứ không phải năm 2022 mới cao. Nhưng trước đây, Chính phủ xử lý khác, cách điều hành cũng khác, thông tin không ra ngoài công chúng, các bộ không 'đá bóng lẫn nhau' như vừa rồi. Tôi cho rằng thời gian vừa rồi, việc các bộ đổ lỗi lẫn nhau rất thiếu trách nhiệm”, TS Nguyễn Đình Cung nói.

Phân tích thêm, ông Cung cho biết: Trước đây, Chính phủ có nhiều tổ chuyên trách, tư vấn như tổ điều hành giá, hội đồng điều hành tiền tệ quốc gia, tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng… lắng nghe lẫn nhau, tư vấn cho các cơ quan điều hành và ra quyết định. Chính vì vậy, nếu có sự cố đứt gãy thì cũng chỉ mấy ngày thôi, sau đó quay trở lại xử lý được vấn đề.

Chính sách chưa kịp ngấm đã phải sửa đổi

Ông Cung cho rằng việc các chính sách mới xây dựng xong, chưa áp dụng bao lâu hoặc chưa "ngấm" đã sửa đổi (trong đó có Nghị định 65/2022 về trái phiếu doanh nghiệp, Nghị định 95/2021 về xăng dầu) đã ảnh hưởng rất lớn đến thị trường, doanh nghiệp và cho thấy rõ tầm nhìn chính sách hạn hẹp. 

Ông Cung nhấn mạnh: Trong những lúc nước sôi, lửa bỏng của thị trường xăng dầu, thị trường trái phiếu, các bộ trưởng, trưởng ngành cần lắng nghe doanh nghiệp, lắng nghe chuyên gia, không nên tuyên bố xử phạt, dùng mệnh lệnh.

"Đừng nên nhảy vào tuyên bố sẽ làm thế này, làm thế kia. Các bộ trưởng, trưởng ngành cần rút kinh nghiệm và cần thay đổi lại", ông Cung nói.

Về vấn đề của ngành xăng dầu, ông Cung nói, tư duy điều hành giá là lấy nhà nước quyết định giá bán cuối cùng. Mấu chốt điều hành là lấy quá khứ méo mó để làm khung điều hành cho hiện tại và tương lai. Ngay cả quá khứ không méo mó thì cũng không hợp lý để điều hành. 

Tại dự thảo lần 2, Nghị định sửa đổi Nghị định kinh doanh xăng dầu, Bộ Công Thương không chọn đề xuất cho doanh nghiệp tự định giá bán. TS Nguyễn Đình Cung bày tỏ quan điểm: Bộ Công Thương cần giải thích tại sao không để thị trường quyết định giá.

“Trước đây, mặt hàng đầu tiên chúng ta tự do hóa giá cả là gạo. Thời điểm đó, chúng ta lo lắm bởi trước đó nhà nước lo gạo cho nhân dân, nên khi tự do hoá giá gạo nhiều quan điểm lo rằng người dân sẽ không lo được gạo ăn cho mình, lo tình trạng đầu cơ tích trữ sẽ đẩy giá gạo lên cao khiến người dân không mua được gạo ăn…. Nhưng cuối cùng, khi tự do hoá, chẳng những người dân đủ gạo ăn mà chúng ta còn từ một đất nước thiếu ăn trở thành nước xuất khẩu gạo thứ hai thế giới. Nói như vậy để thấy rằng, với vấn đề xăng dầu, hãy để thị trường quyết định bởi thị trường thông minh hơn chúng ta”, ông Cung nói.

Cùng với đó, ông Cung cũng đề nghị cần bỏ quỹ bình ổn xăng dầu, bỏ tư duy điều hành giá trong vòng 15 ngày hay 7 ngày để cho thị trường tự quyết định.

Đối với quyền và trách nhiệm của phân phối, theo TS Nguyễn Đình Cung, cái cốt lõi là đảm bảo cung cấp đủ hàng trong mọi điều kiện, đây là trách nhiệm nhà nước, chứ không được đẩy sang vai trò và trách nhiệm của doanh nghiệp.  

Theo TS Cung, để thị trường xăng dầu ổn định và thị trường hoá tự do thì những gì hạn chế cạnh tranh phải loại bỏ ngay. Ông Cung cho rằng những cải cách cần phải trao đổi nhiều, không chỉ "cơi nới" trong nghị định hiện nay mà phải thay đổi tư duy của quản lý nhà nước.