TS Vũ Thành Tự Anh: 'Dự thảo Bộ luật Lao động sửa đổi là quán quân về tư duy lạc hậu'

Phát biểu tại hội thảo “Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi): Những tác động bất lợi và kiến nghị” tổ chức tại Hà Nội sáng 18/9, TS Vũ Thành Tự Anh nhận xét dự thảo Bộ luật Lao động sửa đổi “không có dáng dấp của các chính sách được tư duy một cách mạch lạc, được đánh giá một cách cẩn trọng và phù hợp với nền kinh tế mới”.

“Nói cách khác, dự thảo này có tư duy tương đối bảo thủ, lạc hậu và nhiều điểm của nó là bước lùi so với Bộ luật Lao động 2012”, ông Tự Anh nói.

Đứng về mục tiêu của chính sách, ông Tự Anh cho rằng nhìn từ điều khoản đầu tiên đã thấy rằng các mục tiêu của dự thảo bộ luật sẽ không đạt được và nhấn mạnh: “Tôi băn khoăn, không hiểu những người đệ trình dự luật này đã đánh giá tác động chính sách thế nào. Nhìn vào cách thiết kế, từng điều khoản cụ thể thì có đánh giá chắc cũng hết sức sơ sài vì không phản ánh đời sống kinh tế thực sự của đất nước cũng như của doanh nghiệp”.

Cụ thể, ông Tự Anh cho rằng các nhà soạn luật đã rơi vào một cách nhìn nhận phiến diện và lạc hậu, đó là nhìn nhận mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động là mối quan hệ xung đột.

Lẽ ra, nhà soạn luật phải nhìn từ góc độ tổng thể của nền kinh tế. Một bộ luật ra đời có giúp tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế không, có tạo thị trường hiệu quả không, có tạo được động lực cho người lao động không, chứ đừng nói tới mâu thuẫn đối kháng, có tính một mất một còn giữa chủ sử dụng lao động và người lao động.

“Thị trường lao động là một trong những nhân tố đầu vào cơ bản của mọi nền kinh tế nhưng với bộ luật này, ta đang can thiệp quá sâu, quá thô bạo, quá chi tiết vào quan hệ lao động. Tư duy này không có tính thị trường, thậm chí đi ngược lại chủ trương so với Luật lao động 2012”, ông Tự Anh nói.

Theo ông, đối với kinh tế thị trường, nguyên tắc vàng là nhà nước chỉ can thiệp khi có thất bại của thị trường. Tuy nhiên dường như nhà soạn luật lại đứng ở góc độ nhà nước phụ mẫu, sợ người lao động làm quá nhiều mà bị kiệt sức, sợ giới chủ bóc lột lao đông…

“Có nhiều điểm mà tư duy đằng sau thể hiện một cách rõ nét góc độ nhà nước phụ mẫu, không tôn trọng quyền tự quyết của người lao đông. Giữa người chủ sử dụng lao động và người lao động đã có hợp đồng/khế ước thì việc của nhà nước là làm sao để hợp đồng/khế ước đó được thực thi chứ không phải lo thay cho người lao động”.

Nhìn rộng hơn, ông Tự Anh chỉ ra nền kinh tế của Việt Nam hiện vẫn đang phụ thuộc vào lợi thế lao động giá rẻ, quy mô lớn. Nếu dự thảo Bộ luật Lao động được thông qua, Việt Nam không thể toàn dụng lao động được. Việc giới hạn thời gian làm thêm, tiền lương… sẽ khiến Việt Nam thiểu dụng lao động và tạo ra thất nghiệp có tính cơ cấu.

Chưa kể là các hiệu ứng ngược mà các quy định gây nên. Ví dụ như việc quy định tính tiền lương lũy tiến sẽ tạo ra khả năng người lao động làm kém năng suất trong các giờ đầu để chờ các giờ sau có lương cao hơn. “Ta tưởng ta lo cho người lao động nhưng thực tế lại khiến người lao động lười biếng hơn, trong khi đó ta lại tạo gánh nặng chi phí cho chủ sử dụng lao động, dẫn đến hệ quả là tình trạng sa thải lao động tăng lên”.

Ông Tự Anh cũng phân tích rằng các quy định trong dự luật sẽ làm tăng chi phí tuân thủ và cưỡng chế tuân thủ. Có nhiều quy định không phù hợp với việc kinh doanh và người chủ lao động sẽ tìm cách lách luật. Việc lách luật sẽ tạo ra chi phí và ở bình diện toàn nền kinh tế, chi phí đó là sự lãng phí.

Cả hai điều trên đều dẫn đến một hệ quả là Việt Nam ngày càng mất đi lợi thế cạnh tranh so với các nước.

“Điều cuối cùng tôi muốn nói là thị trường lao động phải linh hoạt, nghĩa là nó tạo ra không gian để cho người sử dụng lao động có thể sử dụng lao động một cách hiệu quả nhất.

“Ví dụ ta đang sống thời đại hội nhập, nhiều người phải làm việc ban đêm. Lúc đấy họ sẽ nói đó là làm việc ngoài giờ. Khi đó ta tính lương ngoài giờ thì có cạnh tranh được không? Vì sao nhà nước lại lo người lao động kiệt sức, trong khi họ có thể nghỉ ngơi ban ngày. Một bộ luật quá lạc hậu tư duy, không đi kịp nền kinh tế như vậy tôi cam đoan chỉ vài năm sau lại sửa tiếp”, ông Tự Anh bình luận.