Xây trường học xanh giữa đô thị: Thách thức không chỉ là chi phí

- Thưa bà, trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, diện tích xanh ngày càng bị thu hẹp, điều gì khiến Victoria School lựa chọn phát triển mô hình “Trường học xanh – Happy School” ngay từ đầu, thay vì đi theo mô hình kiến trúc và quy hoạch truyền thống như phần lớn trường tư thục hiện nay?

Về định hướng phát triển mô hình trường học, trong bối cảnh đô thị hóa làm giảm dần các không gian xanh, chúng tôi lựa chọn xây dựng mô hình “Trường học Xanh – Happy School” ngay từ giai đoạn đầu. Đây không phải là quyết định mang tính xu hướng, mà xuất phát từ quan điểm rằng môi trường học tập gần gũi với thiên nhiên có ảnh hưởng rõ rệt đến sự phát triển của người học.

Trong cách tiếp cận của chúng tôi, một không gian xanh, kết hợp với yếu tố hạnh phúc và ứng dụng công nghệ thông minh, tạo ra nền tảng phù hợp để học sinh phát triển đồng thời năng lực học thuật, kỹ năng cảm xúc và các giá trị nhân cách.

Về không gian học tập, quan điểm của chúng tôi là ánh sáng tự nhiên, mảng xanh và các hoạt động gắn với môi trường có ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ tập trung và sự chủ động của học sinh. Dù quỹ đất xanh trong đô thị ngày càng hạn chế, chúng tôi vẫn ưu tiên tích hợp các yếu tố tự nhiên vào thiết kế cũng như quá trình vận hành trường, ở mức độ phù hợp với điều kiện thực tế.

Liên quan đến giải thưởng kiến trúc, năm 2024, cơ sở Nam Sài Gòn thuộc hệ thống được lựa chọn là trường duy nhất của Việt Nam nhận Giải thưởng Kiến trúc Quốc tế (International Architecture Awards – IAA) của Đại học Chicago với danh hiệu “Green Curtain School”. Từ góc độ của chúng tôi, đây là sự ghi nhận cho cách tiếp cận thiết kế ưu tiên môi trường và cách tổ chức không gian học tập theo hướng hài hòa giữa hoạt động giáo dục và yếu tố tự nhiên.

- Mô hình xanh thường đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu cao hơn. Nhà trường đã tiếp cận bài toán tài chính này như thế nào? Lợi ích dài hạn nào khiến nhà trường quyết định chấp nhận mức đầu tư lớn ngay từ giai đoạn đầu?

Chúng tôi xem việc đầu tư cho trường học xanh là đầu tư cho con người và tương lai. Thay vì tập trung vào lợi ích ngắn hạn, Victoria School theo đuổi chiến lược phát triển bền vững: tiết kiệm năng lượng, giảm chi phí vận hành, kéo dài tuổi thọ công trình và tạo ra môi trường học tập lành mạnh.

Mỗi khoản đầu tư được xem như một phần trong chiến lược phát triển lấy con người làm trung tâm (“Human-Centred Growth”). Khi môi trường học tập được thiết kế theo hướng bền vững, năng lực sáng tạo, tinh thần tích cực và giá trị nhân văn của giáo viên, học sinh sẽ được phát huy lâu dài.

- Trong quá trình xây dựng và vận hành, theo bà, đâu là rào cản lớn nhất đối với mô hình này? Và, những thách thức này đến từ đâu?

Với Victoria School, thách thức lớn nhất không chỉ là chi phí đầu tư ban đầu, mà còn nằm ở việc duy trì “tinh thần xanh” trong toàn bộ hoạt động hàng ngày của nhà trường. Khi xây dựng một môi trường học tập bền vững, chúng tôi phải tính toán và kiểm soát nhiều yếu tố cùng lúc. Ví dụ, việc sử dụng năng lượng cần được tối ưu hóa để vừa đảm bảo hoạt động, vừa giảm lãng phí. Quản lý nước, từ cấp nước, sử dụng đến xử lý nước thải, cũng được theo dõi chặt chẽ để không tạo áp lực môi trường. Phân loại rác thải không chỉ là sắp xếp thùng rác, mà còn là giáo dục học sinh thói quen phân loại và tái sử dụng chất thải.

Ngoài ra, chúng tôi tích hợp giáo dục về ý thức xanh vào từng bài học. Điều này có nghĩa là không chỉ giảng dạy lý thuyết, mà học sinh còn được trải nghiệm thực hành, tham gia các dự án nhỏ về môi trường, từ việc chăm sóc cây xanh, tham quan các mô hình tái chế, đến những hoạt động giúp các em nhận thức rõ mối liên hệ giữa hành vi của mình với môi trường sống. Tất cả những điều này đòi hỏi sự kiên định và phối hợp liên tục giữa giáo viên, nhân viên và cả lãnh đạo nhà trường. Không có sự đồng lòng, việc duy trì mô hình xanh sẽ rất khó khăn.

Ở Victoria School, “xanh” không chỉ là thiết kế kiến trúc hay cảnh quan. Nó đã trở thành một phần trong văn hóa nhà trường. Chẳng hạn, trong cách quản lý, chúng tôi luôn cân nhắc yếu tố môi trường khi đưa ra quyết định về cơ sở vật chất hay hoạt động học tập. Trong phương pháp giảng dạy, giáo viên được hướng dẫn lồng ghép các nội dung giáo dục môi trường vào môn học, khuyến khích học sinh quan sát, phân tích và đưa ra giải pháp về các vấn đề môi trường thực tế.

Cách tiếp cận này cũng ảnh hưởng đến cách học sinh và giáo viên tương tác với nhau. “Tinh thần xanh” giúp hình thành thói quen sống có trách nhiệm, tôn trọng môi trường và đồng nghiệp. Kết quả là, học sinh phát triển song song về kiến thức, kỹ năng, nhân cách và nhận thức về môi trường. Đây là cách mà nhà trường xây dựng một môi trường học tập hài hòa, bền vững, không chỉ dựa trên cơ sở vật chất mà còn dựa trên thái độ, hành vi và nhận thức của mỗi người trong cộng đồng học tập.

- Nhiều ý kiến cho rằng mô hình trường học xanh chỉ phù hợp với các trường tư thục có tiềm lực tài chính. Theo bà, liệu mô hình này có thể nhân rộng trong các trường công lập hoặc các trường tư có ngân sách hạn chế hay không?

Chúng tôi cho rằng việc xây dựng trường học xanh không phụ thuộc vào quy mô hay ngân sách, mà trước hết dựa vào tư duy giáo dục và cách tổ chức hoạt động của từng trường. Bất cứ ngôi trường nào cũng có thể bắt đầu hành trình xanh từ những bước nhỏ – trồng thêm cây xanh, bố trí không gian học mở, triển khai các dự án tái chế hay tích hợp nội dung giáo dục về năng lượng sạch trong chương trình học.

Về các hoạt động trải nghiệm, tại Victoria School – Nam Sài Gòn, học sinh có tham gia dự án “Trồng rau trên sân thượng và sử dụng rau xanh thế nào cho tốt”. Mục tiêu của chúng tôi khi triển khai dự án này là tạo cơ hội để học sinh tự quan sát quy trình trồng trọt, tìm hiểu việc sử dụng thực phẩm và tiếp cận các khái niệm cơ bản về phát triển bền vững. Qua những trải nghiệm như vậy, các em có điều kiện nhìn rõ hơn mối liên hệ giữa hành vi hằng ngày và tác động đến môi trường xung quanh.

Khi tư duy này được duy trì trong từng lớp học, văn hóa xanh sẽ hình thành tự nhiên – không phụ thuộc vào ngân sách, mà dựa trên sự đồng thuận và nhận thức chung về phát triển bền vững.

- Cuối cùng, nếu gửi một thông điệp đến các đơn vị đầu tư và các trường đang cân nhắc chuyển đổi theo mô hình “trường học xanh”, bà muốn nhấn mạnh điều gì? Yếu tố nào, theo bà là cốt lõi để mô hình này vận hành bền vững trong dài hạn?

Theo chúng tôi, xây dựng trường học xanh cần được thực hiện một cách giản dị và liên tục, bắt đầu từ những hành vi hằng ngày của tất cả những người sống, học tập và làm việc trong trường. Một ngôi trường xanh không chỉ là thiết kế hay cảnh quan, mà còn tạo ra bầu không khí học tập lành mạnh, giúp giáo viên và học sinh cảm thấy thoải mái, tích cực và có động lực mỗi ngày đến lớp.

Điều quan trọng nhất không nằm ở mức đầu tư hay quy mô của cơ sở vật chất, mà là tư duy và cam kết thực hiện. Ngay cả những ngôi trường nhỏ, nếu duy trì thói quen và hành vi xanh, vẫn có thể trở thành nơi nuôi dưỡng tình yêu với thiên nhiên, phát triển sự sáng tạo và hình thành ý thức trân trọng cuộc sống cho học sinh.

Khi nói về định nghĩa “xanh” tại Victoria School, chúng tôi không chỉ đề cập đến yếu tố cây cối hay cảnh quan. “Xanh” được hiểu như một phần trong triết lý giáo dục, gắn với mục tiêu giúp học sinh phát triển toàn diện và có trải nghiệm học tập tích cực. Khi trẻ được học trong môi trường mà chúng tôi định hướng theo ba yếu tố xanh – thông minh – hạnh phúc, các em có điều kiện hình thành thói quen ứng xử hài hòa với tự nhiên và biết trân trọng môi trường sống.

Từ góc nhìn của chúng tôi, chính sự thay đổi trong nhận thức và hành vi của học sinh mới là yếu tố quan trọng để mô hình trường học xanh duy trì được lâu dài, chứ không chỉ dựa vào cơ sở vật chất hay hạ tầng. Điều này cũng giúp môi trường học tập trở thành một không gian nơi cả giáo viên và học sinh cùng hình thành những giá trị chung về bền vững.

Xin chân thành cảm ơn bà về những chia sẻ!