‘AI có thể biến một cuộc suy thoái thông thường thành khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng’

Bà Gita Gopinath, Phó Tổng Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), mới đây đã đưa ra cảnh báo rằng những tác động đột phá thực sự của trí tuệ nhân tạo đối với nền kinh tế và thị trường tài chính có thể không trở nên rõ ràng cho đến khi xảy ra suy thoái, có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng toàn diện trừ khi những rủi ro của AI được giải quyết.

Trong bài phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh AI ở Thụy Sĩ mới đây, bà Gita Gopinath cho biết cuộc thảo luận về rủi ro của AI chủ yếu tập trung vào quyền riêng tư, bảo mật và thông tin sai lệch. Nhưng ít được nhắc đến hơn là nguy cơ AI khuếch đại cuộc suy thoái tiếp theo.

Bà nói: "Trong một thế giới áp dụng AI rộng rãi, công nghệ này có thể biến một cuộc suy thoái thông thường thành một cuộc khủng hoảng kinh tế sâu sắc hơn nhiều bằng cách phá vỡ thị trường lao động, thị trường tài chính và chuỗi cung ứng”.

Rủi ro AI trên thị trường lao động

Trong thời kỳ kinh tế bình ổn, các công ty trước đây có xu hướng đầu tư vào tự động hóa nhưng vẫn giữ chân công nhân vì họ có lợi nhuận để làm việc đó. Nhưng khi các công ty cắt giảm chi phí trong thời kỳ suy thoái, công nhân sẽ bị sa thải và được thay thế bằng tự động hóa, bà Gita lý giải.

Phó Tổng Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế chỉ ra nghiên cứu của IMF cho thấy ở các nền kinh tế tiên tiến, 30% việc làm có nguy cơ bị AI thay thế cao, so với 20% ở các thị trường mới nổi và 18% ở các nước thu nhập thấp.

Bà cảnh báo: “Vì vậy, chúng ta có thể có một quy mô rộng hơn về nguy cơ mất việc làm có thể xảy ra. Và một lần nữa, rủi ro thất nghiệp dài hạn là khá nghiêm trọng.”

Rủi ro AI trên thị trường tài chính

Ngành tài chính từ lâu đã chấp nhận tự động hóa và các hình thức AI trước đây, chẳng hạn như giao dịch thuật toán và lĩnh vực này đang nhanh chóng áp dụng các công nghệ AI mới hơn.

Bà Gita lưu ý rằng một số giao dịch AI đang được thay thế bằng các mô hình phức tạp hơn có thể tự học và dự báo cho thấy các cố vấn robot sẽ kiểm soát tài sản trị giá hơn 2 nghìn tỷ USD vào năm 2028, tăng từ mức dưới 1,5 nghìn tỷ USD vào năm 2023.

Bà nói thêm, mặc dù AI có thể cải thiện hiệu quả và sự hòa nhập của thị trường, nhưng rủi ro của AI cũng có nhiều khả năng xuất hiện hơn trong thời kỳ suy thoái. Đó là bởi vì các mô hình AI mới sẽ hoạt động kém trong các sự kiện mới lạ khác với những gì chúng được đào tạo.

“Và một điều chúng tôi biết là không có hai cuộc suy thoái nào có xu hướng giống nhau, bà Gita nhận định.

Bà giải thích: "Trong kịch bản như vậy, AI có thể thúc đẩy sự chuyển dịch nhanh chóng, đồng thời sang các tài sản an toàn, dẫn đến giá tài sản rủi ro giảm.

Sau đó, các mô hình AI sẽ phát hiện sự giảm giá, coi đó là sự khẳng định cho những động thái trước đó của họ, sau đó tăng gấp đôi với doanh số bán tài sản nhiều hơn. Và do tính chất hộp đen của AI, hành vi như vậy có thể khó kiểm soát"

Rủi ro AI trong chuỗi cung ứng

Khi các doanh nghiệp áp dụng AI, họ có thể để nó đóng vai trò lớn hơn trong việc quyết định lượng hàng tồn kho cần giữ và sản xuất bao nhiêu.

Trong thời kỳ kinh tế bình thường, điều đó có thể nâng cao hiệu quả và năng suất. Tuy nhiên, bà cho biết, các mô hình AI được đào tạo dựa trên “dữ liệu cũ” có thể tạo ra các lỗi lớn và dẫn đến hàng loạt sự cố trong chuỗi cung ứng.

Các cách để giảm thiểu rủi ro của AI

Sau khi đưa ra các kịch bản nghiệt ngã, bà Gita cũng đưa ra các khuyến nghị để giảm thiểu rủi ro của AI mà không làm giảm đi mặt tích cực của AI.

Cách trước tiên là đảm bảo các chính sách thuế không ưu tiên tự động hóa đối với người lao động một cách thiếu hiệu quả, mặc dù bà lưu ý rằng bà không đề xuất một loại thuế đặc biệt đối với AI.

Một cách khác là giúp người lao động được đào tạo và có kỹ năng mới cũng như củng cố mạng lưới an sinh xã hội với các khoản trợ cấp thất nghiệp hào phóng hơn.

Bà nói thêm rằng AI cũng có thể là một phần của giải pháp, chẳng hạn như nâng cao kỹ năng, hỗ trợ nhắm mục tiêu tốt hơn và đưa ra các cảnh báo sớm trên thị trường tài chính.

“Tôi tin rằng thực sự cần phải có nỗ lực song song để đảm bảo rằng chúng tôi cũng đang hỗ trợ AI cho nền kinh tế toàn cầu”, Phó Tổng Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế nói.

Lời cảnh báo của bà Gita được đưa ra một năm sau khi bà nói rằng chúng ta có thể không còn nhiều thời gian để xác định cách bảo vệ con người khỏi AI.

Chia sẻ với Financial Times, bà Gita nhấn mạnh rằng: “Chúng tôi cần các chính phủ, chúng tôi cần các thể chế và chúng tôi cần các nhà hoạch định chính sách hành động nhanh chóng trên mọi mặt trận, về mặt quy định cũng như về mặt chuẩn bị cho những gián đoạn đáng kể có thể xảy ra trên thị trường lao động”.