Áp lực vốn thúc đẩy làn sóng IPO ngành chứng khoán

Áp lực vốn và câu chuyện IPO

Công ty Chứng khoán VPBank (VPBankS) mới đây đã chính thức xác nhận kế hoạch chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO). Theo đó, công ty dự kiến phát hành tối đa 25% lượng cổ phiếu đang lưu hành, tương đương 375 triệu đơn vị, cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Sau đợt chào bán, tổng số cổ phiếu có thể đạt 1,875 tỷ đơn vị, nâng vốn điều lệ từ 15.000 tỷ đồng lên 18.750 tỷ đồng. Nếu IPO thành công, VPBankS sẽ vươn lên vị trí thứ ba trong ngành chứng khoán về quy mô vốn điều lệ.

Thông tin này góp phần củng cố kỳ vọng về một làn sóng IPO mới, đặc biệt trong nhóm công ty chứng khoán – những cái tên vốn được giới quan sát nhắc đến nhiều tuần qua. Bên cạnh VPBankS, Công ty Chứng khoán VPS cũng là một trong những cái tên được gọi tên trong làn sóng này, khi mà công ty đang lên kế hoạch triệu tập ĐHĐCĐ bất thường trong tháng 10 tới đây.

Để lý giải về diễn biến nhiều công ty chứng khoán đẩy mạnh kế hoạch IPO, ông Nguyễn Đức Khang – Trưởng phòng Phân tích, Công ty Chứng khoán Pinetree cho rằng trước hết cần nhìn về nguyên nhân khiến các công ty chứng khoán nỗ lực tăng vốn trong giai đoạn này. Theo đó, tính đến ngày 30/6/2025, dư nợ cho vay ký quỹ (margin) toàn thị trường đạt gần 297.000 tỷ đồng, trong khi vốn chủ sở hữu của các công ty chứng khoán chỉ khoảng 287.000 tỷ đồng. Như vậy, tỷ lệ margin/vốn chủ sở hữu đã vượt ngưỡng 100% tại thời điểm cuối quý II.

Theo quy định, dư nợ margin không được vượt quá hai lần vốn chủ sở hữu, tức là về lý thuyết, các công ty chứng khoán vẫn có thể cho vay thêm hơn 280.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều công ty lớn đã thông báo “hết room” hoặc tạm ngừng giải ngân margin.

Ông Khang lý giải, một phần nguyên nhân là bởi không phải công ty chứng khoán nào cũng tham gia mạnh mẽ vào hoạt động cho vay ký quỹ. Khi loại trừ các đơn vị ít hoặc không hoạt động trong mảng này, tỷ lệ margin trên vốn chủ sở hữu của nhóm công ty thực sự tham gia lại cao hơn đáng kể mức trung bình của toàn ngành.

Không chỉ vậy, kể từ cuối tháng 6 đến nay, VN-Index đã tăng hơn 300 điểm, từ 1.376 lên 1.700 điểm. Dư nợ margin được cho là đã tăng khá nhiều so với con số tại thời điểm ngày 30/6/2025. Điều này càng làm cho tình trạng margin tại các công ty chứng khoán trở nên căng thẳng hơn.

“Với việc triển vọng thị trường tiếp tục tích cực, và việc tăng vốn, IPO không phải câu chuyện có thể thực hiện trong ngày một ngày hai, các công ty chứng khoán sẽ có áp lực phải tìm nguồn vốn mới, gia tăng nguồn vốn để đáp ứng, phục vụ nhu cầu vốn trong tương lai”, chuyên gia từ Chứng khoán Pinetree cho biết.

Đối với các công ty đã niêm yết, việc tăng vốn có thể triển khai thông qua phát hành thêm cổ phần cho cổ đông hiện hữu hoặc phát hành riêng lẻ. Mặt khác, những công ty chưa niêm yết, đặc biệt là công ty chứng khoán thuộc sở hữu ngân hàng, thường chọn phương án IPO để tìm kiếm cổ đông bên ngoài.

Theo đó, việc tìm kiếm cổ đông bên ngoài theo ông Nguyễn Đức Khang sẽ tăng tính đại chúng cho công ty chứng khoán, ngoài ra, cũng tránh việc phụ thuộc 100% vào công ty mẹ, đặc biệt là ở các công ty có cổ đông chi phối là ngân hàng có vốn nhà nước. Hoạt động tăng vốn sẽ bao gồm rất nhiều bước và thủ tục phức tạp.

Bài toán “con gà và quả trứng” của làn sóng IPO

Theo ông Nguyễn Đức Khang, vài năm trở lại đây, số lượng doanh nghiệp IPO không nhiều, do ảnh hưởng từ nhiều yếu tố cả khách quan lẫn chủ quan, bao gồm cả dịch Covid-19. Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực nâng hạng thị trường chứng khoán, việc bổ sung thêm những “món ăn” mới thông qua IPO là điều cần thiết để tăng sức hấp dẫn với vốn ngoại và làm phong phú thị trường.

“Các công ty chứng khoán vốn là thành viên cốt lõi của thị trường, nên cần đi đầu trong làn sóng IPO và niêm yết. Nếu nhìn lại, các đợt tăng vốn sôi động của nhóm này từng diễn ra mạnh vào các năm 2018 và 2021. Đây là một bài toán mang tính ‘con gà và quả trứng’: khi thị trường sôi động, nhu cầu vốn tăng, buộc công ty chứng khoán phải huy động vốn; ngược lại, giai đoạn thị trường thuận lợi cũng là thời điểm tốt nhất để phát hành, mang lại lợi ích tối đa cho doanh nghiệp”, ông Khang nhận định.

Ở thời điểm hiện tại, định giá nhóm chứng khoán theo chỉ số P/B đang ở mức khoảng 3 lần, cao hơn trung bình quá khứ nhưng vẫn thấp hơn so với đỉnh năm 2021, khi chỉ số này từng chạm xấp xỉ 4 lần. Điều này cho thấy, việc các công ty tranh thủ giai đoạn thị trường khởi sắc để IPO là xu thế dễ hiểu.

Thực tế, thị trường chứng khoán vận hành theo chu kỳ, và các công ty chứng khoán – vốn “gắn bó mật thiết” với diễn biến thị trường – thường tận dụng giai đoạn hưng phấn để thực hiện các thương vụ phát hành thêm, IPO hoặc chào bán riêng lẻ. Diễn biến này không chỉ diễn ra với các công ty đã niêm yết, mà còn lan sang những doanh nghiệp chưa niêm yết như TCBS, Kafi hay mới đây là VPBankS.

Mặt khác, với mức P/B của nhóm chứng khoán ở quanh mức 3 lần, giới phân tích cho rằng việc IPO sẽ giúp các công ty chứng khoán được thị trường định giá lại ở mức cao hơn đáng kể so với giá trị sổ sách.

Với các công ty chứng khoán trực thuộc ngân hàng như VPBankS, TCBS, ngân hàng mẹ đang nắm gần giữ với tỷ lệ sở hữu gần như tuyệt đối, điều này đồng nghĩa khoản đầu tư chiến lược sẽ gia tăng mạnh về giá trị khi công ty con chính thức niêm yết. Ngay cả trong trường hợp ngân hàng mẹ không bán bớt cổ phần, sự thay đổi về giá trị thị trường vẫn sẽ phản ánh tích cực trên báo cáo tài chính hợp nhất, qua đó gia tăng tổng tài sản và củng cố sức mạnh tài chính cho ngân hàng mẹ.

Trong bối cảnh nhiều ngân hàng đang đi theo mô hình tập đoàn tài chính, việc IPO các công ty con như một bước đi để hoàn thiện hệ sinh thái, tăng cường tính minh bạch và mở rộng sự hiện diện trên thị trường vốn.