Công ty cổ phần (company) là khái niệm thường được dùng để chỉ các công ty là một thực thể pháp lý (pháp nhân), được thành lập để thực hiện các hoạt động sản xuất hoặc thương mại và có vốn được chia thành cổ phần do các thành viên (cổ đông) nắm giữ. Trên lý thuyết người nắm cổ phần quản lý công ty cổ phần thông qua quyền bỏ phiếu tại đại hội cổ đông hàng năm và bầu ra hội đồng quản trị (còn gọi là hội đồng giám đốc). Chức năng của hội đồng quản trị là quản lý hoạt động của công ty.
Luật về công ty cổ phần điều chỉnh sự thành lập và điều kiện kinh doanh của công ty cổ phần. Nó xác định rõ các quyền cũng như những giới hạn đối với công ty cổ phần. Theo đạo luật này thì, đặc điểm quan trọng nhất của công ty cổ phần là ở chỗ nó là một “pháp nhân” hoàn toàn tách khỏi cá nhân cổ đông và có quyền hành động dựa trên các quyền của riêng nó, chẳng hạn ký kết hợp đồng, kiện cáo.
Hầu hết các công ty cổ phần là “công ty trách nhiệm hũu hạn”, nghĩa là trách nhiệm của cổ đông đối với các khoản nợ của công ty chỉ giới hạn ở số tiền họ đã bỏ ra mua cổ phần và số tiền giữ lại để bổ sung vào cổ phần. Công ty cổ phần có hai loại hình cơ bản: công ty công cộng và công ty tư nhân, mỗi loại phải tuân thủ một loại quy định trên những phương diện nhất định. Công ty công cộng phải có vốn phát hành từ một mức nào đó trở lên (ví dụ 10 tỷ đồng) thì mới được phép hoạt động. Nó có thể bán cổ phần cho công chúng và khi đáp ứng một số điều kiện nhất định của thị trường chứng khoán, nó có thể được quyền niêm yết và bán cổ phần trên thị trường chứng khoán. Công ty tư nhân không được bán cổ phần cho công chúng, nhưung cũng phải có một số vốn tổi thiểu nào đó. Việc chuyển giao cổ phần trong công ty tư nhân thường chịu sự kiểm soát của các cổ đông. Loại hình công ty này thích hợp với doanh nghiệp nhỏ. Khi phát triển đến một quy mô nhất định, công ty tư nhân có thể tự chuyển đổi thành công ty công cộng.
(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)
Công ty cổ phần có những ưu điểm và nhược điểm sau:
Ưu điểm
– Công ty cổ phần có chế độ trách nhiệm là trách nhiệm hữu hạn nên các cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi vốn góp nên mức độ rủi rỏ được giảm thiểu rõ rệt.
– Quy mô hoạt động lớn và khả năng mở rộng kinh doanh trong hầu hết các lĩnh vực ngành nghề và dễ dàng từ việc huy động vốn cổ phần.
– Nhà đầu tư có khả năng điều chuyển vốn đầu tư từ nơi này sang nơi khác, từ lĩnh vực này sang lĩnh vực khác một dễ dàng và nhanh chóng thông qua hình thức chuyển nhượng, mua bán cổ phần.
- Cơ cấu vốn của công ty Cổ phần là tương đối linh hoạt cũng như khả năng huy động vốn cao thông qua phát hành cổ phiếu – đây là đặc điểm ưu việt, riêng có của công ty cổ phần.
Nhược điểm
– Mức thuế tương đối cao vì ngoài thuế mà công ty phải thực hiện nghĩa vụ với ngân sách nhà nước, các cổ đông còn phải chịu thuế thu nhập bổ sung từ nguồn cổ tức và lãi cổ phần theo qui định của luật pháp.
– Chi phí cho việc thành lập công ty khá tốn kém.
– Khả năng bảo mật kinh doanh và tài chính bị hạn chế do công ty phải công khai và báo cáo với các cổ đông hàng kì cố định.
– Khả năng thay đổi phạm vi lĩnh vực kinh doanh cũng như trong hoạt động kinh doanh không linh hoạt do phải tuân thủ theo những qui định trong Điều lệ của công ty, ví dụ có trường hợp phải do Đại hội đồng Cổ đông của Công ty Cổ phần quyết định.
