10 sự kiện khoa học - công nghệ nổi bật nhất trong năm 2020

Câu lạc bộ Nhà báo Khoa học và Công nghệ Việt Nam vừa công bố kết quả cuộc bình chọn 10 sự kiện khoa học và công nghệ nổi bật năm 2020. Đây là năm thứ 15 sự kiện được Câu lạc bộ Nhà báo Khoa học và Công nghệ Việt Nam tổ chức.

1. Thủ tướng phê duyệt chương trình chuyển đổi số quốc gia

Ngày 3/6/2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ký Quyết định số 749 phê duyệt chương trình "Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030" với tầm nhìn đến năm 2030 Việt Nam trở thành quốc gia số.

Chương trình chuyển đổi số quốc gia nhằm mục tiêu kép là vừa phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, vừa hình thành các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam có năng lực đi ra toàn cầu với một số chỉ số cơ bản cụ thể đến năm 2025 và 2030.

Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 tác động mạnh mẽ, ảnh hưởng lớn đến toàn bộ hoạt động của nền kinh tế - xã hội từ đầu năm 2020 theo chiều hướng xấu, quá trình chuyển đổi số ở Việt Nam đã diễn ra mạnh mẽ hơn, toàn diện hơn.

2. Nghiên cứu thành công về virus SARS-CoV-2

Ngày 7/2/2020, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương công bố việc nuối cấy và phân lập thành công virus SARS-CoV-2 trong phòng thí nghiệm. Thành công này tạo điều kiện cho việc xét nghiệm nhanh các trường hợp nhiễm và nghi nhiễm SARS-CoV-2.

Từ kết quả này, mỗi ngày Việt Nam sẽ có khả năng xét nghiệm hàng nghìn mẫu bệnh phẩm trong trường hợp cần thiết. Đây là tiền đề cho việc nghiên cứu và phát triển các bộ kít xét nghiệm, cũng như vaccine phòng chống SARS-CoV-2 trong tương lai.

Cũng trong ngày 5/3/2020, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố kết quả nghiên cứu chế tạo bộ sinh phẩm realtime RT PCR phát hiện SARS-CoV-2. Việt Nam là một trong số ít quốc gia thành công trong việc nghiên cứu chế tạo bộ kít chẩn đoán SARS-CoV-2.

Đây là bộ kít chẩn đoán SARS-CoV-2 đầu tiên tại Việt Nam được Bộ Y tế cấp số đăng ký; Bộ Y tế và Chăm sóc xã hội Anh cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chẩn châu Âu (CE) và cấp giấy chứng nhận lưu hành tự do (CFS); WHO cấp chứng nhận chất lượng sản phẩm cho phép lưu hành toàn cầu.

3. Xây dựng thành công công nghệ điều khiển bay và thu hồi khí cầu tầng bình lưu

Đề tài VT-CN.04/17-20 thuộc chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia về công nghệ vũ trụ giai đoạn 2016-2020 "Nghiên cứu tiếp cận công nghệ sử dụng khinh khí cầu thả ở tầng bình lưu tích hợp công nghệ trạm thu phát thông tin để giám sát, dẫn đường, tìm kiếm cứu hộ và đo đạc thông số vật lý môi trường tầng khí quyển" do phó giáo sư, tiến sỹ Phạm Hồng Quang, Trung tâm Tin học và Tính toán thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam chủ trì.

Đề tài nhằm nghiên cứu chế tạo, thử nghiệm khinh khí cầu tầng bình lưu mang hệ thống thiết bị ứng dụng trong việc đo đạc thám không; truyền tin cảm biển môi trường, cảnh báo thiên tai; giám sát, dẫn đường cho các tàu đi biển xa, người hoặc phương tiện; chỉ báo vị trí khẩn tìm kiếm cứu hộ.

4. Bàn giao bản thảo bộ Quốc sử Việt Nam

Ngày 12/11/2020, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức lễ tiếp nhận bảo thảo Bộ lịch sử Việt Nam. Đây là sản phẩm của đề án "Nghiên cứu, biên soạn bộ Lịch sử Việt Nam" được thực hiện từ năm 2015, gồm 25 tập Thông sử và 5 tập Biên niên sự kiện lịch sử.

Đề án được thực hiện bởi gần 300 nhà khoa học thuộc các cơ quan nghiên cứu và giảng dạy lịch sử trên cả nước, tại các viện nghiên cứu, các trường đại học, tập trung chủ yếu ở Hà Nội, Huế và Thành phố Hồ Chí Minh.

Sau khi tiếp nhận bản thảo, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức thẩm định chuyên gia, đánh giá nghiệm thu các đề tài thuộc Đề án.

Các đề tài tiếp tục điều chỉnh bản thảo theo ý kiến chuyên gia và kết luận của Hội đồng khoa học, đối chiếu giữa các tập chính sử, biên niên để bảo đảm chất lượng biên soạn, tính thống nhất của bộ Quốc sử trước khi đưa vào biên tập xuất bản.

5. Viettel thực hiện cuộc gọi 5G đầu tiên

Ngày 17/1/2020, Tập đoàn Viettel đã thực hiện cuộc gọi video đầu tiên sử dụng đường truyền dẫn dữ liệu kết nối 5G trên thiết bị thu phát sóng gNodeB do Viettel nghiên cứu và sản xuất, bao gồm cả phần cứng và phần mềm.

Hiện nay trên thế giới có 5 công ty đã sản xuất thành công các thiết bị mạng cho 5G bao gồm: Ericsson, Nokia, Huawei, Samsung và ZTE. Viettel là nhà cung cấp thứ 6 trên thế giới sản xuất thiết bị này và Viettel cũng là đơn vị duy nhất vừa là nhà khai thác viễn thông vừa có khả năng sản xuất các thiết bị mạng.

6. Ứng dụng Bluezone được triển khai rộng rãi

Ngày 18/4/2020, nền tảng ứng dụng Bluezone đã chính thức ra mắt. Đây là giải pháp ứng dụng công nghệ định vị bluetooth năng lượng thấp BLE. Khi các điện thoại thông minh cùng cài ứng dụng này thì chúng tự phát hiện nhau trong khảong cách 2m và tự ghi nhớ.

Nếu người cài ứng dụng là F0 tức dương tính với SARS-CoV-2 thì khi đó, dữ liệu được lưu lại, cơ quan y tế có thể xác định được cái F1 tiếp xúc gần với F0 và hệ thống sẽ cảnh báo cho người dùng nguy cơ lây nhiễm.

7. Hoàn thành kè bảo vệ hồ Hoàn Kiếm công nghệ bêtông cốt phi kim thành mỏng, khối rỗng liên kết module

Ngày 20/8/2020, Công ty Cổ phần Khoa học Công nghệ Việt Nam, đơn vị thi công kè hồ Hoàn Kiếm đã chính thức hợp long toàn tuyến, hoàn thành công trình thi công kè hồ với tổng chiều dài 1,5 cây số. Cấu kiện bêtông cốt phi kim (không dùng thép), kích thước trung bình cao 2,5m, chiều rộng đáy 1,6m, chiều rộng đỉnh 0,4m, chiều dài mỗi cấu kiện 1m, trọng lượng 2,5 tấn; cường độ bêtông mác 600, ximăngbền sulfat.

Đây là công nghệ được sử dụng trong cụm công trình "Xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị nông thôn bảo vệ môi trường phòng chống thiên tai và ứng phó với biển đổi khí hậu".

8. Các nhà khoa học Việt Nam tham gia một thí nghiệm được công bố trên Nature

Lần đầu tiên, các nhà vật lý Việt Nam được tham gia đồng tác giả công bố một công trình mang tính đột phá trên tạp chí Nature. Đó là thí nghiệm quốc tế T2K với bài báo khoa học "Ràng buộc tham số pha vi phạm đối xứng vật chất - phản vật chất trong dao động neutrino" đăng trên Nature ngày 16/4/2020. Thí nghiệm này được thực hiện tại Nhật Bản với sự hợp tác quốc tế của khoảng 600 nhà vật lý và kỹ sư với hơn 60 tổ chức nghiên cứu đến từ 12 quốc gia trên thế giới.

Vệt Nam là quốc gia châu Á duy nhất tham gia thí nghiệm này ngoài nước chủ nhà Nhật Bản. Đại diện là nhóm nghiên cứu Neutrino của Viện nghiên cứ Khoa học và Giáo dục liên ngành Quy Nhơn. Đơn vị nghiên cứu trực thuộc Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành do Giáo sư Trần Thanh Vân - Chủ tịch Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam sáng lập và vận hành bằng kinh phí tự túc, không dựa vào ngân sách nhà nước. Bài báo khoa học quan trọng này được đánh giá là kết quả nghiên cứu đột phá và đây có thể là chìa khoá để trả lời cho một trong những bí ẩn lớn nhất vũ trụ: tại sao vật chất vũ trụ vật chất được hình thành?

9. Phẫu thuật tách rời thành công cặp song sinh dính liền vùng chậu

Ngày 15/7/2020, sau 12 giờ phẫu thuật, gần 100 bác sỹ, nhân viên y tế từ các bệnh viện hàng đầu tại TP. HCM đã phối hợp phẫu thuật tách rời thành công cặp song sinh dính liền vùng chậu cực kỳ hiếm gặp trên thế giới. Ca phẫu thuật đã thể hiện trình độ chuyên môn cao của các bác sỹ và sự tiến bộ vượt bậc của nền y học Việt Nam.

10. PGS. TS Đỗ Văn Mạnh nhận giải thưởng sáng tạo châu Á 2020

Ngày 30/10/2020, Quỹ Toàn cầu Hitachi trao chứng nhận Giải nhất Sáng tạo châu Á 2020 cho PGS. TS Đỗ Văn Mạnh, Viện Công nghệ Môi trường (thuộc Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam).

PGS. TS Đỗ Văn Mạnh được Quỹ Toàn cầu Hitachi đánh giá cao về các công trình nghiên cứu phát triển ứng dụng khí sinh học tiến tiến để tận dụng bùn thải từ các nhà máy bia và nhà máy mía đường để sản xuất điện và phân bón hữu cơ phục vụ sản xuất nông nghiệp sạch, góp phần bảo vệ môi trường bền vững ở khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ.