Năm 2020 đánh dấu mốc tròn 75 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Trải qua 75 năm, Việt Nam đã trở thành một quốc gia có tốc phát triển nhanh, có tiếng nói và vị thế trên trường quốc tế.
Nước nhà đã vững nền độc lập, nhưng việc xây dựng nền kinh tế quốc dân tự chủ, tự cường vẫn còn những chặng đường dài phía trước.
Xung quanh vấn đề này, VietnamFinance đã có cuộc trao đổi với TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương – Bộ Kế hoạch và Đầu tư:
- Là nhà nghiên cứu và tham gia quản lý kinh tế Việt Nam qua những giai đoạn thăng trầm nhất, cảm xúc của ông hôm nay như thế nào khi nhìn lại những thành tựu của kinh tế đất nước?
TS Lê Đăng Doanh: Qua 75 năm, từ một đất nước bị chiến tranh tàn phá, chúng ta đã vươn lên để trở thành một quốc gia phát triển năng động, hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới.
Điều đáng nói là thời gian xây dựng đất nước mới chỉ từ năm 1990 đến nay, bởi giai đoạn 15 năm trước đó, chúng ta đã dành cho việc thử nghiệm cơ chế tập trung quan liệu bao cấp, không phát huy được động lực, sự năng động sáng tạo của nhân dân.
Nhìn lại công cuộc Đổi mới, có thể thấy sự đi lên của đất nước bắt nguồn từ những sáng tạo của quần chúng như khoán trong nông nghiệp và việc “xé rào” trong doanh nghiệp nhà nước. Việc Chính phủ thành công trong công tác phòng chống dịch Covid-19 hiện nay cũng cho thấy vai trò to lớn của việc phát huy sức mạnh, sự năng động, sáng tạo của nhân dân. Đó là những kinh nghiệm rất quý báu.
Tuy vậy, cũng cần thấy rằng dù Việt Nam đã vượt qua đói nghèo, trở thành nền kinh tế thu nhập trung bình thấp, nhưng so sánh với kinh tế khu vực và thế giới, chúng ta vẫn còn khoảng cách khá xa.
Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 với trào lưu kinh tế số, xã hội số đòi hỏi Việt Nam phải có nỗ lực cao hơn nữa để tránh bị tụt hậu.
- Thành tựu trong 75 năm qua là rất lớn nhưng điểm yếu của nền kinh tế của Việt Nam là sư phụ thuộc vào bên ngoài. Nó cho thấy kinh tế Việt Nam không bền vững?
Kinh tế Việt Nam phụ thuộc quá nhiều vào đầu tư nước ngoài. Đầu tư nước ngoài chiếm đến 50% giá trị sản lượng công nghiệp và 65% xuất khẩu, đó là tỷ lệ quá cao.
Đáng nói là nhiều tỉnh ưu đãi cho đầu tư nước ngoài còn cao hơn doanh nghiệp tư nhân trong nước, trong khi giá trị gia tăng trong xuất khẩu của đầu tư nước ngoài ở Việt Nam quá thấp, chủ yếu là tiền công lao động và tiền thuê đất. Doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị của doanh nghiệp đầu tư nước ngoài còn rất hạn chế.
Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài không phải là doanh nghiệp của dân tộc Việt Nam, thương hiệu không phải là thương hiệu Việt. Chính phủ cần điều chỉnh chính sách, thu hút có chọn lọc doanh nghiệp đầu tư nước ngoài và khuyến khích, hỗ trợ có hiệu quả hơn doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, thương hiệu Việt Nam.
- Sự phụ thuộc vào bên ngoài khiến việc xây dựng nền kinh tế tự chủ là vấn đề thường trực. Vấn đề này càng trở nên quan trọng hơn trong bối cảnh dịch bệnh khiến thế giới phong tỏa như hiện nay. Ông có suy nghĩ như thế nào về điều này?
Có thể nói đại dịch Covid-19 đã điều chỉnh quan điểm về lý thuyết kinh tế ưu tiên tuyệt đối yếu tố giá rẻ - đặt vật tư, nguyên liệu, sản phẩm ở nơi nào có giá thấp nhất, không cần tính đến cơ cấu kinh tế của một quốc gia hay một vùng kinh tế.
Việc một nền kinh tế phát triển như nước Pháp thiếu hụt máy thở, thiếu khẩu trang y tế, thậm chí hàng đã đặt mua mà còn bị nước khác “phỗng tay trên” bằng cách trả giá cao hơn… cho thấy mô hình đó không thích hợp để đối phó với đại dịch.
Bây giờ các nước đã thống nhất về một cơ cấu kinh tế tự chủ cần thiết tối thiểu theo nguyên tắc “tại chỗ” về những mặt hàng như dược phẩm, thiết bị y tế cần thiết, tránh bị phụ thuộc và bị động vào nhập khẩu từ bên ngoài.
Người ta cũng thấy cần thiết phải điều chỉnh nguyên tắc “chuyên môn hóa” tuyệt đối, cho phép những doanh nghiệp đủ điều kiện được hoạt động lưỡng dụng, được tham gia sản xuất dụng cụ, thiết bị, y tế bên cạnh sản phẩm chính.
Cơ cấu kinh tế vùng cũng được điều chỉnh thích hợp, một vùng kinh tế có đường kính 200-300 km nên có những sản phẩm cần thiết gì, có bệnh viện, trường học ra sao, thay vì chuyên môn hóa tuyệt đối cho một sản phẩm hay dịch vụ nhất định.
Đại dịch đã làm thay đổi sâu sắc và nhanh chóng về kinh tế và xã hội, cân bằng chiến lược trên thế giới cũng thay đổi. Mỗi nước, mỗi doanh nghiệp phải điều chỉnh chiến lược của mình. Tình hình trước đại dịch sẽ không thể quay lại nữa.
- Theo ông, xây dựng nền kinh tế tự chủ, có thể đứng vững trước sóng gió của kinh tế thế giới, Việt Nam cần những bước đi như thế nào?
Việt Nam có cơ sở tốt để xây dựng nền kinh tế tự chủ vì có nền nông nghiệp là chỗ dựa vững vàng, bảo đảm an ninh lương thực mà xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.
Sự tự chủ về công nghiệp khó khăn hơn, đòi hỏi phải phát huy mạnh các tập đoàn kinh tế lớn, kết hợp với các viện và trường đại học, chất lượng nguồn nhân lực phải được nâng cao hơn nữa.
Tuy nhiên, khâu mấu chốt là nhà nước phải công khai, minh bạch, giảm tham nhũng, lợi ích nhóm và cải cách doanh nghiệp nhà nước.
Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!
Tags:
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, hiện còn quá nhiều đầu mối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), vai trò chưa tương xứng, nói là chủ đạo nhưng chưa cho nhóm này phát triển. Do đó, ông Cung kiến nghị tái cơ cấu, chỉ cần dưới 100 nhưng quy mô tăng gấp 10 – 15 lần.
(VNF) - Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV chính thức được khai mạc từ cuối tháng 10. Đây là kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là bước tổng kết một nhiệm kỳ nhiều đổi mới, dân chủ, trách nhiệm và hiệu quả, vừa là sự chuẩn bị cho chặng đường của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.
(VNF) - Quá trình M&A trong lĩnh vực giáo dục không chỉ là vấn đề tài chính mà còn đòi hỏi sự nhạy bén trong quản trị văn hóa và vận hành. Đây là bài học mà ông Punendu Sharma, Giám đốc đầu tư (CIO) của EQuest Education Group, rút ra sau nhiều năm tham gia các thương vụ M&A tại Việt Nam.
(VNF) - Quỹ đất xanh tại các thành phố lớn đang dần thu hẹp, đặt ra thách thức với các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với bà Lê Nguyễn Trung Nguyên – Tổng giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School về cách tiếp cận mô hình xanh, các cân nhắc về chi phí và vận hành, cũng như những khó khăn thực tế khi áp dụng tại môi trường đô thị Việt Nam.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS Nguyễn Minh Cường cho rằng khi bàn về việc xây dựng trung tâm tài chính, cần đặt vấn đề trong bối cảnh: Liệu đây có phải là bước phát triển tiếp theo sau giai đoạn tự do hóa thương mại? Trung tâm tài chính có thể trở thành xuất phát điểm và động lực để thúc đẩy quá trình tự do hóa tài chính hay không?
(VNF) - Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, coi tri thức và công nghệ là động lực tăng trưởng mới và bền vững. Để làm điều đó, việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng sẽ mở 'đường băng' đưa kết quả nghiên cứu và sáng tạo từ phòng thí nghiệm ra thị trường, thúc đẩy nền kinh tế tri thức.
(VNF) - Theo các chuyên gia, hiện tại là giai đoạn "vàng" để doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Tuy nhiên, các quy định mới của EU về phát triển bền vững và bảo hộ thương mại đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nếu không muốn bỏ lỡ lợi thế mà EVFTA mang lại.
(VNF) - Cơ chế Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn không chỉ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh mà còn mở ra cơ hội để nâng cao năng lực nội sinh cho nền kinh tế.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, trí tuệ nhân tạo (AI) phải đi trong một “hành lang hẹp” giữa hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và nỗi sợ hãi. Nhiệm vụ của chúng ta là định hướng bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm. Một nhà nước mạnh phải bảo vệ những giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở phải khuyến khích sáng tạo và đối thoại.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng, nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Trong bối cảnh pháp luật còn chồng chéo, việc phân định rủi ro kinh doanh thông thường và hành vi vi phạm hình sự không hề dễ dàng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế để bảo vệ doanh nghiệp, doanh nhân, đồng thời giữ nghiêm kỷ cương pháp luật. Tạp chí Đầu tư Tài chính đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch SB Law, về vấn đề này.
(VNF) - Theo nữ tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo, chuyện "giải cứu" HoSE cho thấy khu vực tư nhân hoàn toàn có đủ năng lực thúc đẩy các lĩnh vực công nghệ then chốt.
(VNF) - Ngô Bình An, sinh năm 2009 tại Cà Mau, hiện là một trong những gương mặt trẻ được quan tâm trong lĩnh vực an ninh mạng tại Việt Nam.
(VNF) - Từ câu chuyện của VEAM, có thể thấy Nhà nước cần đứng ra tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển ngành ô tô - xe máy Việt Nam.
(VNF) - Theo ông Hồ Đức Thắng - Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia, việc đưa AI vào giảng dạy ngay từ bậc tiểu học là bước đi táo bạo, song để “đi nhanh mà chắc”, cần một lộ trình thận trọng, khả thi và đặt an toàn cũng như chất lượng giáo dục lên hàng đầu.
(VNF) - Bà Natalie Nguyễn – Chuyên gia hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành bán dẫn quốc tế cho rằng Việt Nam đang đứng trước một “cửa sổ cơ hội” hiếm hoi để chen chân vào bản đồ bán dẫn thế giới, nếu có chiến lược đúng và hành động kịp thời.
(VNF) - Ông Chu Thúc Đạt - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo nhận định: "Đổi mới sáng tạo không thể chỉ dừng lại ở nghiên cứu hàn lâm mà phải được thương mại hóa, tạo ra giá trị thực tiễn. Chuyển giao công nghệ trở thành chiếc cầu nối giúp đưa ý tưởng và kết quả nghiên cứu ra thị trường, giải quyết các bài toán của quốc gia, ngành và địa phương, đồng thời mở ra dòng chảy giá trị mới cho doanh nghiệp".
(VNF) - Theo TS. Lương Minh Huân - Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp VCCI, để xây dựng nền công nghiệp tự chủ và hùng cường, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cao năng lực, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và các tổ chức hỗ trợ trong việc mở rộng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng nội địa và toàn cầu.
(VNF) - AI và công nghệ được xem là “ánh sáng” của thời đại mới, mở ra cơ hội giúp Việt Nam bứt phá. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, song hành với khát vọng đi nhanh, đất nước phải bảo đảm an sinh xã hội, đầu tư cho con người và thu hẹp khoảng cách công nghệ, nếu không sẽ tạo ra những bất bình đẳng mới.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng, chiến lược phát triển AI của Việt Nam là “vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn”. AI phải phục vụ con người, là trợ lý cho con người, không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người với tầm nhìn tầm nhìn AI sẽ trở thành “hạ tầng trí tuệ” của quốc gia.
(VNF) - Đại tướng Lương Tam Quang - Bộ trưởng Bộ Công an cảnh báo: Trí tuệ nhân tạo có thể bị lợi dụng vào các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, gây bất ổn xã hội, hoặc dẫn tới các dạng chiến tranh phi truyền thống trong không gian mạng, thông tin và dư luận
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - Hàng loạt dự án nhà ở xã hội tại Đà Nẵng như An Trung 2, Đại Địa Bảo, Ecohome Hòa Hiệp… đang được đẩy nhanh tiến độ, cung cấp hàng nghìn căn hộ cho thị trường, đáp ứng nhu cầu an cư của người thu nhập thấp.
