TS Lê Đăng Doanh: ‘Muốn tự chủ kinh tế phải minh bạch, giảm tham nhũng và cải cách DNNN’
Ái Châu Tử -
02/09/2020 02:29 (GMT+7)
(VNF) – TS Lê Đăng Doanh cho rằng Việt Nam có cơ sở tốt để xây dựng nền kinh tế tự chủ, tuy nhiên điểm mấu chốt vẫn là hành động của nhà nước.
TS Lê Đăng Doanh
Năm 2020 đánh dấu mốc tròn 75 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Trải qua 75 năm, Việt Nam đã trở thành một quốc gia có tốc phát triển nhanh, có tiếng nói và vị thế trên trường quốc tế.
Nước nhà đã vững nền độc lập, nhưng việc xây dựng nền kinh tế quốc dân tự chủ, tự cường vẫn còn những chặng đường dài phía trước.
Xung quanh vấn đề này, VietnamFinance đã có cuộc trao đổi với TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương – Bộ Kế hoạch và Đầu tư:
- Là nhà nghiên cứu và tham gia quản lý kinh tế Việt Nam qua những giai đoạn thăng trầm nhất, cảm xúc của ông hôm nay như thế nào khi nhìn lại những thành tựu của kinh tế đất nước?
TS Lê Đăng Doanh: Qua 75 năm, từ một đất nước bị chiến tranh tàn phá, chúng ta đã vươn lên để trở thành một quốc gia phát triển năng động, hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới.
Điều đáng nói là thời gian xây dựng đất nước mới chỉ từ năm 1990 đến nay, bởi giai đoạn 15 năm trước đó, chúng ta đã dành cho việc thử nghiệm cơ chế tập trung quan liệu bao cấp, không phát huy được động lực, sự năng động sáng tạo của nhân dân.
Nhìn lại công cuộc Đổi mới, có thể thấy sự đi lên của đất nước bắt nguồn từ những sáng tạo của quần chúng như khoán trong nông nghiệp và việc “xé rào” trong doanh nghiệp nhà nước. Việc Chính phủ thành công trong công tác phòng chống dịch Covid-19 hiện nay cũng cho thấy vai trò to lớn của việc phát huy sức mạnh, sự năng động, sáng tạo của nhân dân. Đó là những kinh nghiệm rất quý báu.
Tuy vậy, cũng cần thấy rằng dù Việt Nam đã vượt qua đói nghèo, trở thành nền kinh tế thu nhập trung bình thấp, nhưng so sánh với kinh tế khu vực và thế giới, chúng ta vẫn còn khoảng cách khá xa.
Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 với trào lưu kinh tế số, xã hội số đòi hỏi Việt Nam phải có nỗ lực cao hơn nữa để tránh bị tụt hậu.
- Thành tựu trong 75 năm qua là rất lớn nhưng điểm yếu của nền kinh tế của Việt Nam là sư phụ thuộc vào bên ngoài. Nó cho thấy kinh tế Việt Nam không bền vững?
Kinh tế Việt Nam phụ thuộc quá nhiều vào đầu tư nước ngoài. Đầu tư nước ngoài chiếm đến 50% giá trị sản lượng công nghiệp và 65% xuất khẩu, đó là tỷ lệ quá cao.
Đáng nói là nhiều tỉnh ưu đãi cho đầu tư nước ngoài còn cao hơn doanh nghiệp tư nhân trong nước, trong khi giá trị gia tăng trong xuất khẩu của đầu tư nước ngoài ở Việt Nam quá thấp, chủ yếu là tiền công lao động và tiền thuê đất. Doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị của doanh nghiệp đầu tư nước ngoài còn rất hạn chế.
Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài không phải là doanh nghiệp của dân tộc Việt Nam, thương hiệu không phải là thương hiệu Việt. Chính phủ cần điều chỉnh chính sách, thu hút có chọn lọc doanh nghiệp đầu tư nước ngoài và khuyến khích, hỗ trợ có hiệu quả hơn doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, thương hiệu Việt Nam.
- Sự phụ thuộc vào bên ngoài khiến việc xây dựng nền kinh tế tự chủ là vấn đề thường trực. Vấn đề này càng trở nên quan trọng hơn trong bối cảnh dịch bệnh khiến thế giới phong tỏa như hiện nay. Ông có suy nghĩ như thế nào về điều này?
Có thể nói đại dịch Covid-19 đã điều chỉnh quan điểm về lý thuyết kinh tế ưu tiên tuyệt đối yếu tố giá rẻ - đặt vật tư, nguyên liệu, sản phẩm ở nơi nào có giá thấp nhất, không cần tính đến cơ cấu kinh tế của một quốc gia hay một vùng kinh tế.
Việc một nền kinh tế phát triển như nước Pháp thiếu hụt máy thở, thiếu khẩu trang y tế, thậm chí hàng đã đặt mua mà còn bị nước khác “phỗng tay trên” bằng cách trả giá cao hơn… cho thấy mô hình đó không thích hợp để đối phó với đại dịch.
Bây giờ các nước đã thống nhất về một cơ cấu kinh tế tự chủ cần thiết tối thiểu theo nguyên tắc “tại chỗ” về những mặt hàng như dược phẩm, thiết bị y tế cần thiết, tránh bị phụ thuộc và bị động vào nhập khẩu từ bên ngoài.
Người ta cũng thấy cần thiết phải điều chỉnh nguyên tắc “chuyên môn hóa” tuyệt đối, cho phép những doanh nghiệp đủ điều kiện được hoạt động lưỡng dụng, được tham gia sản xuất dụng cụ, thiết bị, y tế bên cạnh sản phẩm chính.
Cơ cấu kinh tế vùng cũng được điều chỉnh thích hợp, một vùng kinh tế có đường kính 200-300 km nên có những sản phẩm cần thiết gì, có bệnh viện, trường học ra sao, thay vì chuyên môn hóa tuyệt đối cho một sản phẩm hay dịch vụ nhất định.
Đại dịch đã làm thay đổi sâu sắc và nhanh chóng về kinh tế và xã hội, cân bằng chiến lược trên thế giới cũng thay đổi. Mỗi nước, mỗi doanh nghiệp phải điều chỉnh chiến lược của mình. Tình hình trước đại dịch sẽ không thể quay lại nữa.
- Theo ông, xây dựng nền kinh tế tự chủ, có thể đứng vững trước sóng gió của kinh tế thế giới, Việt Nam cần những bước đi như thế nào?
Việt Nam có cơ sở tốt để xây dựng nền kinh tế tự chủ vì có nền nông nghiệp là chỗ dựa vững vàng, bảo đảm an ninh lương thực mà xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.
Sự tự chủ về công nghiệp khó khăn hơn, đòi hỏi phải phát huy mạnh các tập đoàn kinh tế lớn, kết hợp với các viện và trường đại học, chất lượng nguồn nhân lực phải được nâng cao hơn nữa.
Tuy nhiên, khâu mấu chốt là nhà nước phải công khai, minh bạch, giảm tham nhũng, lợi ích nhóm và cải cách doanh nghiệp nhà nước.
(VNF) - Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, Việt Nam đang đặt ra mục tiêu đầy “tham vọng” là tăng trưởng GDP trên 8% trong năm 2025 và xa hơn là đạt mức tăng trưởng hai con số (10% trở lên) trong những năm tiếp theo. Để hiện thực hóa tham vọng này, theo các chuyên gia, cải cách mô hình quản lý kinh tế sẽ giúp bộ máy phát triển một cách trơn tru, có thể giúp cải thiện tăng trưởng GDP lên 1 - 2%, thêm cơ hội tăng trưởng 2 con số.
(VNF) - Năm 2025, DN phải đối mặt với nhiều khó khăn cả trong và ngoài nước. Thị trường thế giới tiềm ẩn nhiều biến động khi cuộc chiến thuế quan này càng nóng lên, nhu cầu trong nước phục hồi chậm... Trong khi đó những điểm nghẽn về môi trường kinh doanh, thiếu vốn vẫn chưa được xử lý dứt điểm.
(VNF) - Theo đánh giá của các chuyên gia, để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP là 8%, thì tăng trưởng tín dụng 16% là hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên, mục tiêu này có đạt được hay không phải dựa trên khả năng hấp thụ vốn của thị trường.
(VNF) - Để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% trở lên trong năm 2025, GS.TSKH Nguyễn Mại cho rằng cần phải lưu ý đến tình hình sản xuất, mở rộng, nâng cao năng lực của doanh nghiệp.
(VNF) - “Cuộc cách mạng” tinh gọn bộ máy được đánh giá sẽ tạo ra những thay đổi quan trọng trong cơ cấu thu – chi ngân sách, thúc đẩy sự chuyển động nhanh, mạnh, hiệu quả của bộ máy hành chính, mang lại lợi ích rất lớn cho nền kinh tế trong dài hạn.
(VNF) - Để tạo được đột phá trong cải cách thể chế, Luật sư Nguyễn Tiến Lập, trọng tài viên Trung tâm
trọng tài quốc tế Việt Nam, cho rằng phải từ bỏ được tư duy không quản được thì cấm.
(VNF) - Trong nền kinh tế có chế độ tỷ giá tương đối cố định như Việt Nam, chính sách tiền tệ sẽ ít hiệu quả hơn so với chính sách tài khóa, vì vậy trong ngắn hạn, đẩy mạnh giải ngân nguồn vốn đầu tư công hiệu quả sẽ mang lại tác động tích cực hơn.
(VNF) - PGS-TS Trần Đình Thiên - Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, để đạt được mục tiêu tăng trưởng cao cần cách tiếp cận khác thường. Theo đó, để hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam đặt mục tiêu và hướng đi trong năm 2025 là tập trung phát triển kinh tế số, công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) và kinh tế xanh.
(VNF) - Ông Nguyễn Hoàng Linh, Giám đốc Nghiên cứu, Công ty Quản lý Quỹ VCBF cho biết:
Trong cơ cấu vốn đầu tư toàn xã hội, thực tế đầu tư tư nhân mới chiếm tỷ trọng cao nhất. Trong những năm gần đây, đầu tư tư nhân tăng trưởng rất chậm, năm 2023 là gần 3% năm 2024 là khoảng 8 - 9%, thấp hơn mức tăng trưởng trung bình 15% của các năm trước dịch.
(VNF) - Về quyết định Mỹ áp thuế 25% với mặt hàng sắt thép của tất cả các nước, một số doanh nghiệp sắt thép khẳng định khi các doanh nghiệp ở các nước khác cũng chịu cùng chung mức thuế như Việt Nam khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt sẽ cao hơn.
(VNF) - Trong những năm qua, chúng ta thường tiếp cận với thông tin rằng tăng trưởng GDP của Việt Nam chủ yếu dựa vào khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), còn doanh nghiệp tư nhân trong nước chỉ đóng góp rất ít, thậm chí chỉ chiếm 10% GDP. Tuy nhiên, thông tin này không chính xác và đã trở nên lạc hậu, theo chia sẻ của doanh nhân Đỗ Cao Bảo, thành viên HĐQT tập đoàn FPT.
(VNF) - Ông Phan Đức Hiếu - Uỷ viên thường trực, Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội khẳng định, nếu chúng ta phát huy được năng lực của doanh nghiệp nội địa cũng như nguồn lực trong nước thì sự phát triển sẽ bền vững và lâu dài hơn.
(VNF) - Khi nhu cầu đầu tư và tích trữ vàng của người dân vẫn duy trì ở mức cao, thị trường vàng trở nên sôi động nhưng cũng tiềm ẩn nhiều biến động. Chính vì vậy, việc đưa ra các giải pháp quản lý hiệu quả không chỉ giúp ổn định thị trường mà còn góp phần đảm bảo sự minh bạch, hạn chế rủi ro và bảo vệ quyền lợi của người dân.
(VNF) - Để có được mức tăng trưởng 8% cho 2025 và hướng tới tăng trưởng hai con số, Luật sư Trương Thanh Đức - Giám đốc Công ty Luật ANVI khẳng định: Thể chế là yếu tố mang tính quyết định việc chúng ta tiến hay lùi và vươn mình đến đâu.
(VNF) - Để nền kinh tế có thể đảm bảo tốc độ tăng trưởng trong 2025 và hướng tới tăng trưởng hai con số nếu có điều kiện thuận lợi, PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP. HCM cho rằng, chúng ta cần thực thi chính sách tiền tệ linh hoạt và theo diễn biến của thị trường, kèm theo đó là cần có những công cụ dự báo tốt, việc điều hành chính sách mang tính kịp thời hơn, tránh trường hợp sự việc đã xảy ra chúng ta mới tìm cách ứng phó thì sẽ không kịp bởi chính sách tiền tệ thường có độ trễ.
(VNF) - Về mục tiêu tăng trưởng 8%, thậm chí đạt hai con số nếu điều kiện thuận lợi, trao đổi với Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance, ông Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẳng định, đây là mục tiêu cao, nhiều thách thức nhưng có thể đạt được và cần quyết tâm đạt được để tạo đà tăng trưởng bứt phá cho kỷ nguyên phát triển mới.
(VNF) - Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng 8% cho 2025 và hướng tới tăng trưởng hai con số trong dài hạn. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động khó dự đoán, những khó khăn và thách thức trong nước vẫn khó đoán định thì việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng như trên dường như không phải dễ dàng.
(VNF) - PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP. HCM) cho rằng câu chuyện của năm sau sẽ là sự đánh đổi giữa lãi suất và tỷ giá. Nếu muốn giảm lãi suất, Chính phủ phải hy sinh tỷ giá và ngược lại.
(VNF) - Để duy trì đà tăng trưởng trong năm 2025, việc duy trì ổn định kinh tế vĩ mô với sự kết hợp cân bằng hơn giữa các chính sách tiền tệ và tài khóa là điều cần thiết. Trong thời gian tới, các chính sách phối hợp là rất quan trọng để hỗ trợ phục hồi kinh tế.
(VNF) - Trong bối cảnh nền kinh tế quốc dân còn nhiều khó khăn phía trước, kinh tế thế giới có nhiều biến động khó đoán, các động lực tăng trưởng cũ đã cạn, thì doanh nghiệp tư nhân được xem là sự kỳ
vọng của nền kinh tế. Bởi vậy, đẩy mạnh cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh là điều
hết sức quan trọng để doanh nghiệp tư nhân phát huy tối đa tiềm lực và phát triển mạnh mẽ.
(VNF) - Trong một thế giới VUCA (Biến động – Không chắc chắn – Phức tạp – Mơ hồ) thì có một điều ngày càng trở nên rõ ràng hơn là vai trò và vị thế không ngừng gia tăng của Việt Nam. Việc trở thành đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ cùng với đó là sự nâng cấp mối quan hệ ngoại giao với nhiều quốc gia lớn đã đưa vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế gia tăng và mở ra những vận hội mới cho đất nước.
(VNF) - Nhân dịp Xuân Ất Tỵ 2025, ông Norman Lim - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Singapore tại Việt Nam (SingCham Việt Nam) đã chia sẻ với Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance về những triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm mới với những yếu tố định hình tăng trưởng bền vững.
(VNF) - Trao đổi cùng Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance, TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương, khẳng định chính hệ thống pháp luật hiện nay là
“thủ phạm” khiến chúng ta tự trói buộc chính mình, kìm hãm sự phát triển. Ông cho rằng nếu khơi thông điểm nghẽn này thì việc kinh tế Việt Nam tăng trưởng hai con số là điều hoàn toàn có thể đạt được.
(VNF) - Giám đốc Quốc gia, Viện Tony Blair tại Việt Nam cho rằng, nền tảng thiết yếu để một Trung tâm tài chính quốc tế thành công là ở thiết kế thể chế.
(VNF) - TS Phạm Hùng Tiến - Chuyên gia về đầu tư FDI chỉ ra rằng, các tỉnh Phía Bắc có giá trị xuất khẩu thuộc nhóm dẫn đầu cả nước nhưng lại nằm ngoài nhóm 10 thu ngân sách lớn. Điều này phần nào cho thấy, phần nhận được từ các "kỳ tích" xuất khẩu mà doanh nghiệp FDI mang lại là không tương xứng, thậm chí là rất ít.
(VNF) - Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, Việt Nam đang đặt ra mục tiêu đầy “tham vọng” là tăng trưởng GDP trên 8% trong năm 2025 và xa hơn là đạt mức tăng trưởng hai con số (10% trở lên) trong những năm tiếp theo. Để hiện thực hóa tham vọng này, theo các chuyên gia, cải cách mô hình quản lý kinh tế sẽ giúp bộ máy phát triển một cách trơn tru, có thể giúp cải thiện tăng trưởng GDP lên 1 - 2%, thêm cơ hội tăng trưởng 2 con số.