Việt Nam được gì sau 1 năm Hiệp định VIFTA có hiệu lực?

Để làm rõ những thuận lợi, cũng như khó khăn sau một năm thực thi, VNF đã trao đổi với bà Nguyễn Thị Lan Phương, Phó Trưởng phòng WTO và Đàm phán thương mại, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), để làm rõ những nội dung này.

Hiệp định VIFTA với những cam kết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, sau một năm triển khai trên thực tế, Bà hãy cho biết những điểm đáng chú ý trong các cam kết của Hiệp định VIFTA. Những đặc điểm này sẽ tạo cơ hội và thách thức như thế nào cho doanh nghiệp Việt Nam?

VIFTA có nhiều cam kết đáng chú ý mà doanh nghiệp cần quan tâm, trước hết là thương mại hàng hóa. Israel cam kết xóa bỏ thuế quan ngay khi Hiệp định có hiệu lực đối với 66,3% số dòng thuế; sau lộ trình 3–5–7 hoặc 10 năm, tiếp tục xóa bỏ thêm khoảng 26,4%, đưa mức tự do hóa cuối lộ trình lên khoảng 92,7%. Ở chiều ngược lại, Việt Nam tự do hóa hơn 30% số dòng thuế ngay khi Hiệp định có hiệu lực và giảm thêm khoảng 51,6% theo lộ trình, đạt mức 85,7% vào cuối kỳ, thấp hơn Israel khoảng 6,9% nhằm phù hợp với chênh lệch trình độ phát triển.

Israel dành ưu đãi thuế cho nhiều mặt hàng Việt Nam có thế mạnh xuất khẩu như dệt may, da giày, điện tử, máy móc, thiết bị, với mức cắt giảm ngay hoặc theo lộ trình 3-5 năm. Ngược lại, Việt Nam cũng giảm thuế cho các mặt hàng Israel có lợi thế như phân bón, máy móc, thiết bị, phụ tùng; một số mặt hàng được đưa thuế về 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực, số còn lại giảm dần trong 3–10 năm. Cùng với các cam kết về quy tắc xuất xứ, TBT và SPS, các ưu đãi này giúp hàng hóa hai nước tiếp cận thị trường thuận lợi hơn.

Bên cạnh đó, Hiệp định có các cam kết quan trọng về thương mại dịch vụ và đầu tư, áp dụng các nguyên tắc quốc tế như đối xử quốc gia, đối xử tối huệ quốc, không áp đặt yêu cầu nội địa hóa, cùng cơ chế bảo hộ đầu tư, bồi thường và giải quyết tranh chấp. Những cam kết này góp phần tạo môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, giúp nhà đầu tư Israel yên tâm mở rộng kinh doanh tại Việt Nam, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, máy móc, thiết bị và tăng cường hợp tác thương mại – đầu tư song phương.

Nhìn chung, VIFTA là điểm nhấn quan trọng, mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đòi hỏi doanh nghiệp chủ động nắm bắt và tận dụng hiệu quả các cam kết của Hiệp định.

Là cơ quan đầu mối được Chính phủ giao thực thi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Israel (VIFTA), trong hơn một năm qua Bộ Công Thương đã triển khai nhiều hoạt động nhằm sớm hiện thực hóa các lợi ích của Hiệp định cho doanh nghiệp hai nước.

Trước hết, Bộ tập trung hoàn thiện thể chế và nội luật hóa các cam kết. Trước thời điểm Hiệp định có hiệu lực, Bộ Công Thương đã phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan rà soát, sửa đổi hệ thống pháp luật trong nước. Theo đó, Bộ Tài chính trình Chính phủ ban hành Nghị định về biểu thuế ưu đãi nhập khẩu đặc biệt đối với hàng hóa từ Israel; Bộ Công Thương ban hành Thông tư về quy tắc và chứng nhận xuất xứ, tạo điều kiện để hàng hóa được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hiệp định. Ở chiều ngược lại, Israel cũng hoàn tất nội luật hóa các cam kết để hàng hóa Việt Nam được hưởng ưu đãi và tuân thủ các quy định về xuất xứ, TBT, SPS.

Thứ hai, Bộ Công Thương chủ trì xây dựng và trình Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động thực thi VIFTA, trên cơ sở lấy ý kiến của 14 bộ, ngành và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam. Kế hoạch hành động tập trung vào ba nhóm nhiệm vụ trọng tâm.

Một là tuyên truyền, phổ biến Hiệp định. Bộ phối hợp với các đơn vị chức năng, hệ thống Thương vụ, địa phương và hiệp hội ngành hàng để cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời về cam kết và cơ hội từ VIFTA cho cộng đồng doanh nghiệp.

Hai là tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp luật, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương rà soát, tháo gỡ các quy định chưa phù hợp, bảo đảm thực thi đúng lộ trình cam kết và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

Ba là nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển nguồn nhân lực. Bộ ưu tiên các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA, tăng cường kết nối doanh nghiệp, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng. Đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp Israel đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao tại Việt Nam, hợp tác với doanh nghiệp trong nước để thúc đẩy thương mại và đầu tư song phương.

Thông qua các hoạt động đồng bộ này, Bộ Công Thương hướng tới nâng cao hiệu quả thực thi VIFTA và giúp doanh nghiệp hai nước khai thác tốt hơn các cơ hội từ Hiệp định trong thời gian tới.

Trước thực tiễn tình hình tiếp cận và tận dụng Hiệp định VIFTA của doanh nghiệp Việt Nam sau 1 năm thực thi, theo bà, các doanh nghiệp, ngành hàng cần có những chuyển biến như thế nào để có thể gia tăng hiệu quả tận dụng Hiệp định?

Trước thực tế khả năng tiếp cận và tận dụng Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Israel (VIFTA) của doanh nghiệp Việt Nam sau hơn một năm thực thi, có thể thấy những tín hiệu tích cực ban đầu. So sánh kim ngạch thương mại song phương với cùng kỳ năm trước cho thấy mức tăng trưởng khoảng 19%.

Xét theo từng ngành hàng cụ thể, nhiều lĩnh vực xuất khẩu thế mạnh của Việt Nam sang Israel ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng. Chẳng hạn, xuất khẩu giày dép tăng hơn 14%, cà phê tăng trên 80%, dệt may tăng hơn 12%. Ở chiều ngược lại, nhập khẩu từ Israel trong 10 tháng đầu năm 2025 cũng tăng so với cùng kỳ, trong đó máy tính và sản phẩm điện tử tăng 25%, máy móc thiết bị tăng 8%, phân bón tăng 3%. Điều này cho thấy cơ cấu thương mại giữa hai nước mang tính bổ trợ rõ nét, và cả hai bên đều đang tận dụng tốt hơn các cơ hội từ hiệp định.

Từ thực tiễn triển khai, có thể đưa ra ba khuyến nghị chính đối với cộng đồng doanh nghiệp và các ngành hàng.

Thứ nhất, dù Chính phủ và các bộ, ngành đã rất nỗ lực trong đàm phán và triển khai hiệp định, doanh nghiệp mới là chủ thể trực tiếp thụ hưởng lợi ích. Do đó, vì lợi ích thiết thân của mình, doanh nghiệp cần chủ động hơn trong việc tìm hiểu thông tin, nắm bắt đầy đủ các cam kết của hiệp định. Các nội dung này hiện được công khai trên Cổng thông tin FTA của Chính phủ (fta.gov.vn). Thực hiện kế hoạch của Chính phủ, Bộ Công Thương cũng đã chủ động xây dựng kế hoạch triển khai VIFTA, phân công rõ nhiệm vụ cho các đơn vị như Vụ Chính sách thương mại đa biên, Cục Xuất nhập khẩu, Vụ Phát triển thị trường nước ngoài… nhằm cung cấp miễn phí thông tin về thị trường, ngành hàng Israel để doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận.

Thứ hai, doanh nghiệp cần chủ động phản ánh khó khăn, vướng mắc và kiến nghị của mình, thông qua các hiệp hội ngành hàng hoặc trực tiếp tới cơ quan quản lý nhà nước. Đây là cơ sở quan trọng để các cơ quan chức năng tổng hợp, xây dựng và điều chỉnh chiến lược triển khai hiệp định. Hằng năm, các đơn vị đầu mối của Bộ Công Thương phối hợp với phía Israel tổ chức họp các Ủy ban Thương mại, Ủy ban Thương mại hàng hóa, Ủy ban Hải quan, Ủy ban Xuất xứ. Những vướng mắc nếu được phản ánh kịp thời, đủ mức độ, sẽ được đưa ra trao đổi với phía bạn nhằm tháo gỡ, tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp hai nước.

Thứ ba, Chính phủ đã và đang rà soát hệ thống pháp luật, đồng thời xây dựng nhiều chương trình, đề án hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, để thực thi hiệu quả VIFTA. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp không nêu rõ những khó khăn, nhu cầu thực tế thì các chính sách hỗ trợ khó có thể sát đúng và hiệu quả. Vì vậy, ý kiến và phản hồi từ doanh nghiệp chính là đầu vào quan trọng để các cơ quan quản lý cụ thể hóa thành quy định pháp luật và các chương trình hỗ trợ phù hợp hơn.

Tóm lại, doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật thông tin từ các thương vụ và cơ quan quản lý nhà nước, vừa để bảo đảm hoạt động giao thương an toàn, vừa không bỏ lỡ những cơ hội đang mở ra từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Israel.

Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – Israel (VIFTA), có hiệu lực từ ngày 17/11/2024, được kỳ vọng tạo cú hích cho hợp tác kinh tế – thương mại song phương, mở rộng cơ hội xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Israel, đồng thời thu hút đầu tư và tiếp nhận công nghệ – lĩnh vực Israel có thế mạnh.