Bản lĩnh công ty lớn nhất thế giới: Nvidia nhượng bộ để kiếm thêm chục tỷ USD

Nvidia – công ty giá trị nhất thế giới – đã bất ngờ rơi vào “tâm bão” của cuộc chiến thương mại lịch sử giữa Tổng thống Donald Trump và Trung Quốc. Kết quả: một nhượng bộ chưa từng có tiền lệ từ tập đoàn trị giá 4,5 nghìn tỷ USD, theo đó Mỹ sẽ nhận một phần doanh thu từ mỗi con chip AI cao cấp bán tại Trung Quốc.

Thỏa thuận này, mà AMD cũng ký cho một số dòng chip của mình, có thể dung hòa giữa hai mục tiêu tưởng chừng mâu thuẫn của chính quyền Trump: duy trì vị thế dẫn đầu AI của Mỹ, đồng thời đạt được một thỏa thuận thương mại quan trọng với Trung Quốc. Nó cũng có thể mang lại cho Nhà Trắng hàng tỷ USD để chi tiêu tùy ý.

Chưa từng có tiền lệ

Nvidia và AMD chấp nhận trả cho Chính phủ Mỹ 15% doanh thu từ việc bán chất bán dẫn tại Trung Quốc để đổi lấy giấy phép xuất khẩu công nghệ sang thị trường này.

Hồi tháng 4, Nhà Trắng đã chặn xuất khẩu một số chip AI sang Trung Quốc, bao gồm chip H20 của Nvidia và MI308 của AMD. Thỏa thuận mới với chính quyền Trump cho phép các công ty xin giấy phép xuất khẩu để nối lại việc bán các dòng chip này ở Trung Quốc, một quan chức Mỹ nói với CNN.

Nvidia đã hé lộ về thỏa thuận từ tháng trước khi thông báo sẽ nối lại bán chip H20 sang Trung Quốc sau khi chính quyền Trump ra tín hiệu sẵn sàng cho phép xuất khẩu một số dòng chip AI. Tuy nhiên, khoản 15% doanh thu phải chia là điều bất ngờ. Trump nói ban đầu Nvidia bị yêu cầu nhượng 20%, nhưng đã thương lượng xuống 15%.

Thỏa thuận đạt được sau cuộc gặp hôm thứ Tư giữa CEO Jensen Huang của Nvidia và Tổng thống Trump. Mặc dù giấy phép đã được cấp vào thứ Sáu, đến nay vẫn chưa có lô hàng nào được vận chuyển.

"Chúng tôi tuân thủ các quy định do Chính phủ Mỹ đặt ra để tham gia vào thị trường toàn cầu. Dù chúng tôi đã ngừng xuất H20 sang Trung Quốc nhiều tháng qua, chúng tôi hy vọng các quy định kiểm soát xuất khẩu sẽ cho phép Mỹ cạnh tranh tại Trung Quốc và trên thế giới”, phát ngôn viên Nvidia cho biết.

AMD chưa phản hồi yêu cầu bình luận từ CNN.

Trong quá khứ, chính phủ Mỹ đã từng tiếp quản các công ty được coi là quan trọng với an ninh quốc gia. Ví dụ, trong khủng hoảng tài chính 2009, Mỹ tiếp quản General Motors và Chrysler, sau đó bán lại cổ phần và thu lợi nhuận cho ngân khố.

Nhưng chưa rõ liệu chính phủ Mỹ đã từng yêu cầu phần trăm doanh thu từ hoạt động kinh doanh của một công ty mà không nắm cổ phần – và liệu điều đó có hợp pháp hay không.

Hiến pháp Mỹ cấm đánh thuế xuất khẩu. Để tránh vi phạm, thỏa thuận này được cấu trúc dưới dạng “tự nguyện”, không được coi là thuế hay thuế quan. Thay vào đó, Nvidia và AMD sẽ chủ động gửi tiền cho chính phủ Mỹ, và họ hoàn toàn không có tiếng nói về cách số tiền đó được sử dụng.

Giáo sư luật Sarah Kreps, Giám đốc Viện Chính sách Công nghệ tại Đại học Cornell, nhận xét: "Rất khó tìm thấy tiền lệ lịch sử cho dạng thỏa thuận như thế này."

Vấn đề an ninh quốc gia

Những năm gần đây, Mỹ tìm cách hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ Mỹ tiên tiến nhằm làm chậm tiến độ AI của họ và giúp Mỹ bỏ xa hơn. Tuy nhiên, việc Nhà Trắng đảo chiều kiểm soát xuất khẩu có thể là sự thừa nhận rằng Trung Quốc vẫn tiến nhanh bất chấp lệnh cấm – vậy thì các công ty Mỹ cũng nên hưởng lợi. Đồng thời, điều này cũng tạo ra nguồn thu mới cho chính phủ, bên cạnh thuế quan.

"Có vẻ chính quyền đang dao động trong chính sách đối với Trung Quốc, phản ánh sự chia rẽ nội bộ giữa phe ‘diều hâu’ và phe thực dụng kinh tế. Hiện phe thực dụng đang chiếm ưu thế”, Kreps bình luận.

CEO Jensen Huang của Nvidia cũng từng lập luận rằng hạn chế bán chip AI Mỹ là bất lợi cho an ninh quốc gia – vì Trung Quốc sẽ tự phát triển giải pháp thay thế. Quan chức Nhà Trắng cho biết họ đồng ý với lập luận này, và cho rằng tốt hơn là để Trung Quốc mua chip qua kênh hợp pháp thay vì chợ đen – vốn họ vẫn tìm cách tiếp cận được chip bị hạn chế.

Một quan chức Mỹ nói rằng khoản thu này giúp chính quyền vừa kiểm soát xuất khẩu vừa tạo nguồn thu. Tuy nhiên, các chuyên gia nghi ngờ liệu điều đó có giải quyết được vấn đề an ninh quốc gia hay không.

"Nếu thật sự có rủi ro an ninh, thì khoản tiền này không giải quyết được gì. Còn nếu rủi ro không đủ lớn hoặc đã được giảm thiểu, thì chính phủ nên để thị trường tự do”, Scott Kennedy, cố vấn cao cấp tại CSIS, nhận xét.

Quân bài mặc cả

Nvidia ra mắt chip H20 năm ngoái nhằm duy trì thị phần tại Trung Quốc (chiếm 13% doanh thu năm 2024) trước các hạn chế xuất khẩu dưới thời Biden.

Tuy nhiên, các chip này được cho là đã góp phần tạo nên DeepSeek – một mô hình AI Trung Quốc tiên tiến – gây chấn động Silicon Valley khi ra mắt, khiến dấy lên lo ngại Trung Quốc đi trước hơn dự đoán.

Khi chính quyền Trump cấm bán H20 sang Trung Quốc tháng 4, Nvidia đã ghi nhận thiệt hại hàng tỷ USD và dự báo kết quả quý sau cũng tương tự. Vì vậy, dù phải chia 15% doanh thu, việc nối lại xuất khẩu có thể mang về thêm hàng chục tỷ USD – nhất là khi Nvidia vừa trở thành công ty niêm yết đầu tiên vượt mốc 4 nghìn tỷ USD vốn hóa.

CFRA Research ước tính Nvidia và AMD có thể thu tới 35 tỷ USD doanh thu mỗi năm từ H20 và MI380 bán cho Trung Quốc – tương đương khoảng 5 tỷ USD vào ngân sách Mỹ.

Trump gọi H20 là “lỗi thời” và cho rằng Trung Quốc đã có công nghệ tương tự. Nhưng các chuyên gia phản bác.

"H20 vẫn là chip tiên tiến. Dù kém hơn một số dòng khác, chúng vẫn có những đặc điểm kỹ thuật rất giá trị, đặc biệt là bộ nhớ”, Kennedy (CSIS) nói.

Giáo sư Param Singh (ĐH Carnegie Mellon) cho biết H20 có khả năng suy luận tốt, nhưng các dòng H100, H200 và Blackwell của Nvidia mạnh hơn nhiều trong huấn luyện mô hình AI lớn.

Trump để ngỏ khả năng cho Nvidia bán chip Blackwell – nhưng với điều kiện “giảm sức mạnh” và có thể áp mức chia cao hơn (30–50%). Ông so sánh với việc Mỹ bán máy bay chiến đấu nhưng giảm 20% hiệu năng cho nước mua.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc cảnh báo chip Mỹ có thể có “cửa hậu” gây rủi ro bảo mật – cáo buộc mà Nvidia nhiều lần phủ nhận. Một số chuyên gia cho rằng đây có thể chỉ là tín hiệu khuyến khích doanh nghiệp trong nước tiếp tục tự phát triển bán dẫn, chứ không hẳn là sẽ ngừng mua chip Mỹ.

Với chính quyền Trump, việc mở lại luồng chip tầm trung sang Trung Quốc đồng thời tạo lợi thế trong thương lượng thương mại. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent từng gọi kiểm soát xuất khẩu chip Nvidia là “quân bài mặc cả” trong đàm phán Mỹ - Trung.

Tuy nhiên, Trung Quốc hiểu rõ điều này, và những tuyên bố nghi ngờ an ninh của họ có thể là chiến thuật đàm phán, cho thấy họ sẽ không dễ dàng nhượng bộ – ngay cả khi vẫn cần chip Mỹ cho thị trường trong nước.