'Công nhân mất việc, rồi họ đi đâu, về đâu?'

Chiều qua, cô gái trẻ làm thợ may công nghiệp ở nhà trọ đông người trong hẽm phía sau nhà tôi, ghé qua chào từ giã, về quê. Cô nhìn mông lung, nói nhanh khi rảo bước, lần này, chắc con khó lên thành phố nữa. Câu chào đó ám ảnh tôi gần như suốt đêm. Bởi lời chào trùng hợp với nội dung bài báo mà tôi đang dịch, bài đăng trên Wall Street Jounal (WSJ) về tình hình ngành may mặc thế giới sẽ thải công nhân và suy kiệt dần: Pandemic Crushes Garment Industry, the Developing World’s Path out of Poverty.

Những con số tháng 5, tháng 6 của ngành may mặc xuất khẩu của Việt nam vốn không vui: mất 50% đơn hàng, còn lại là hoãn, chuẩn bị hủy, chậm giao hàng và chậm thanh toán, giá sản phẩm giảm 20%.

Ngay trước đó, Tổng Cục Thống Kê khảo sát 3.143 doanh nghiệp may, thấy rằng số lao động còn giữ lại chỉ bằng 20% so với năm ngoái. Nhưng nhìn ra thế giới, thấy càng buồn hơn: ngành thời trang may sẵn sụp đổ hàng loạt. Hãng may vest đàn ông sang trọng Brooks Brothers có hơn 200 cửa hàng trên khắp Mỹ và Canada cùng 130 địa điểm kinh doanh trên thế giới đã tuyên bố phá sản. Cùng ngày 26/6, hãng thời trang khổng lồ H&M của Thụy Điển thông báo khoản lỗ lên tới gần 534 triệu USD, từ tháng 3 đến tháng 5/2020, khi dịch Covid-19 buộc hãng này phải đóng cửa nhiều đại lý hơn dự kiến.

Ảnh minh họa

Hệ thống JC Penney thành lập năm 1902, là chuỗi cửa hàng bán lẻ tên tuổi ở Mỹ. Tính đến tháng 2 vừa qua, JCPenney có khoảng 90.000 nhân viên và gần 850 cửa hàng trên khắp nước Mỹ. Do tình hình kinh doanh ngày một khó khăn, JCPenney không thể trụ nổi lại trên thị trường.

Kế đó là RTW Retalwinds, hãng bán lẻ thời trang hàng đầu tại Mỹ cũng đệ đơn xin phá sản. Khoản nợ phải thu của Công ty May Sồng Hồng tại New York & Co chiếm 166 tỷ đồng tính đến 31/3/2020, chưa biết sẽ thu lại được bao nhiêu....

Tập đoàn Nike thông báo doanh thu trong 3 tháng (từ tháng 3 đến 5/2020) đã sụt giảm mạnh do dịch Covid-19 dù doanh thu bán hàng trực tuyến cao hơn. Cụ thể, Nike đã chịu mức lỗ lên tới 790 triệu USD, doanh thu giảm 38% xuống còn chỉ 6,3 tỷ USD sau khi doanh số bán hàng giảm mạnh. Tại Bắc Mỹ - thị trường lớn nhất của Nike, doanh thu đã giảm tới 46% xuống còn 2,2 tỷ USD. Nike cho biết 90% số cửa hàng của tập đoàn này phải đóng cửa trong khoảng 8 tuần cao điểm dịch Covid-19.

Sau đây là 4 điều kết luận tóm gọn từ bài tôi vừa dịch xong:

Thứ nhất, tình hình sức mua hàng thời trang trên thế giới sẽ chỉ có giảm. Các thương nhân ngành này nói: không thế đoán trước được gì và chừng như mức cầu như trước sẽ không bao giờ phục hồi được nữa. Dòng tiền của người tiêu dùng đã khô cạn, họ thắt chặt chi tiêu, giờ hầu như chỉ dành cho nhu yếu phẩm. 3 tháng, hay hơn nữa, cách ly xã hội, bị ngưng hoạt động hoàn toàn đã xô gục hàng loạt công ty ở các nước Đông Nam Á.

Thứ hai, chuỗi cung ứng bị đứt gãy và thiết lập mới, các nhà bán lẻ sẽ chú ý yếu tố “gần cận” hệ thống phân phối. Ví dụ, thị trường EU sẽ đặt hàng ở Thổ Nhỉ Kỳ, các nước Đông Âu; còn Mỹ thì chuyển về Mexico. Các nước châu Á? Hết đơn hàng.

Thứ ba, những nước hùng mạnh về lực lượng lao động giỏi nghề, giá nhân công mềm như Việt Nam bị mất ưu thế, vì không còn những đơn hàng lớn cần đến lực lượng công nhân đông đảo nữa. Với đơn hàng nhỏ hơn, họ quay về giải pháp thứ hai vừa nêu.

Thứ tư, các nước gia công với giá lao động rẻ hơn, mới nổi, như Myanmar, Campuchia...sẽ gặp nạn đóng cửa nhà máy và mất việc hàng loạt vì các chủ đầu tư lâu nay tập trung vào một số nước như Trung Quốc, Hồng Kông, Hàn Quốc thì các nước này cũng dừng đầu tư và phải tính toán sắp xếp lại chuỗi cung ứng.

Ngày 3/8/2020, trại hè 100 “Đại sứ hàng Việt tí hon” khai mạc. Hầu hết các bé đến với trại hè đều ở trong hoàn cảnh, mẹ hay cha phải đi xa nhà, về làm thợ ở Bình Dương hay Sài Gòn. Sẽ có bao nhiêu bà mẹ trẻ ở các công ty may mặc xuất khẩu nói trên bị mất việc sau mùa dịch phải về lại quê nhà và những ngày thê thảm hơn bắt đầu?

Thật là một viễn ảnh quá bi quan đòi hỏi sự quan tâm trợ giúp của các cơ quan quản lý nhà nước, sự tương trợ của xã hội, trong tình hình chung xám xịt trên toàn cầu: kinh tế suy sụp, thất nghiệp tràn lan, bất an xã hội lan rộng...