Yếu tố phù hợp để xem xét chính là cán cân thương mại tổng thể. Và nó gần như là cân đối, thặng dư thương mại (tương đối) lớn năm 2019 thật ra chỉ bằng 4% hàng nhập khẩu. Với hầu hết các năm khác trong thập niên này thì chênh lệch thương mại là nhỏ hơn hay thậm chí là âm. Một cách kiểm nghiệm khác là nếu dự trữ ngoại hối là “vượt trội” và đạt khoảng 3-4 tháng nhập khẩu, thì khoảng dự trữ này cũng hoàn toàn bình thường.
Ta cũng có thể xem chuyển động của tỷ giá hối đoái. Năm 2010 có thâm hụt thương mại và tỷ giá hối đoái thì ở mức bình quân 18.613 đồng một USD. Năm 2019, thặng dư thương mại nhìn chung rất khiêm tốn, tỷ giá là 23.050 và hầu như không đổi trong gần hết năm 2020.
Nhưng chênh lệch lạm phát giải thích nhiều hơn về sự chuyển động của tiền đồng. Hệ số khử lạm phát của Việt Nam tăng 62 phần trăm từ 2010 đến 2019 trong khi hệ số này của Mỹ tăng 17 phần trăm. Nếu đồng tiền Việt Nam phá giá trước đó bằng với lượng lạm phát “phát sinh” của Việt Nam, thì lẽ ra tiền đồng đã giảm giá đến 38 phần trăm và nó sẽ ở mức hơn 25.000. Theo lý thuyết kinh tế về sức mua, tỷ giá hối đoái phản ánh những khác biệt trong lạm phát.
Nếu Việt Nam thao túng tiền tệ, thì họ phải đang định giá đồng tiền ở mức cao và khiến cho việc xuất khẩu khó khăn hơn, không phải dễ dàng hơn. Vậy chuyện gì đang xảy ra?
Trước những căng thẳng đang gia tăng với Trung Quốc và chi phí lao động tăng ở nước này, nhiều doanh nghiệp đã áp dụng chiến lược Trung Quốc + 1 ngay từ đầu thập niên vừa rồi, nhưng thường là chuyển dịch các nhà máy lắp ráp quần áo, giày, điện tử sang Việt Nam. Với cuộc chiến thương mại do Tổng thống Donald Trump khơi mào gần đây, thì chính sách này chuyển thành chiến lược ABC (bất cứ nơi nào, trừ Trung Quốc), và diễn ra rất nhanh.
Điều này dẫn đến làn sóng di dời hoạt động sản xuất xuất khẩu sang Việt Nam. Xuất khẩu hàng hóa tăng từ 150 tỷ USD năm 2014 lên 264 tỷ USD năm 2019. Năm 2020 vẫn tăng khoảng 2 phần trăm đến hết tháng 9. Nhưng nhập khẩu hàng hóa cũng tăng nhanh, từ 148 tỷ USD năm 2014 lên 253 tỷ USD năm 2019, và hơi giảm trong năm 2020, khoảng 0,8 phần trăm. Giá trị gia tăng hàng hóa xuất khẩu của khối FDI thường là rất thấp và rất nhiều giá trị thặng dư “của Việt Nam” với Mỹ là phản chiếu của hàng nhập khẩu từ phần còn lại của châu Á.
IMF cho thấy thặng dư tài khoản vãng lai Việt Nam đạt 4,9 phần trăm GDP năm 2014, đến 2019 thì giảm 2.2 phần trăm. Cán cân hàng hóa và dịch vụ năm 2020 đến hết tháng 9 là 8 tỷ USD. Thặng dư thương mại, cán cân tài khoản vãng lai hay dự trữ ngoại hối đều không cho thấy có dấu hiệu đáng kể hay có sự gia tăng về thao túng tiền tệ.
Giá trị của những đồng tiền khác, như đồng euro và Nhân dân tệ, cũng quan trọng đối với Việt Nam. Đồng USD mạnh trong năm 2019 là nhờ lãi suất của Cơ quan dự trữ liên bang tăng từ gần 0 trước 2016 lên hơn 2 phần trăm vào cuối năm 2019. Ở thời điểm này lãi suất ở châu Âu và Nhật là thấp hơn nhiều. Thâm hụt thương mại của Mỹ với tất cả các nước tăng từ 490 tỷ USD năm 2014 lên 617 tỷ USD năm 2019. Chính sách cắt giảm thuế mạnh và trạng thái toàn dụng lao động ở Mỹ năm 2017 đã làm tăng cầu và góp phần vào thâm hụt thương mại đang tăng. Thâm hụt thương mại tổng thể của Mỹ chủ yếu là do cầu vượt trội và đồng đô la mạnh.
Trọng tâm ở đây nên là làn sóng FDI, theo Ngân hàng Thế giới thì dòng vào ròng ở Việt Nam năm 2014 là 9,2 tỷ USD, và tăng lên 16,1 tỉ năm 2019. Phần lớn nhắm đến xuất khẩu nhưng hoạt động sản xuất của khu vực này có giá trị gia tăng rất thấp. Ước tính đối với hàng điện thoại thông minh xuất khẩu cho thấy giá trị gia tăng lao động chỉ là 2 phần trăm giá trị doanh thu, còn hoạt động lắp ráp chip chỉ tạo giá trị gia tăng ở mức một con số.
Đây là lý do tại sao tài khoản vãng lai gần như là cân đối, hàng nhập khẩu chảy vào, giá trị gia tăng tạo ra rất ít, và xuất khẩu trông có vẻ lớn nhưng là phản chiếu của hoạt động sản xuất ở nơi khác. Có một khả năng hơi xa vời là Việt Nam có thể sẽ thao túng tiền tệ trong tương lai, nhưng khác với Trung Quốc, Việt Nam muốn có mối quan hệ tốt với OECD và với Mỹ, do đó sẽ sẵn sàng đàm phán hoạt động giám sát và quản lý.
Một số yếu tố cấu thành hàng xuất khẩu đã chạm ngưỡng giới hạn, lực lượng lao động muốn làm việc trong các nhà máy hiện đã cạn dần trong khi số lao động nông nghiệp còn lại muốn và có thể được chuyển dịch sang công nghiệp cũng rất hạn chế. Mặc khác phần lớn lực lượng lao động nông nghiệp đang vừa ít đi lại vừa già đi. Lao động trẻ có trình độ với số lượng gia tăng thì không muốn đi làm công nhân ở nhà xưởng.
Điều này có nghĩa là tổng cung lực lượng lao động nhà xưởng có thể sẽ trì trệ hoặc thậm chí giảm trong thập niên này. Cái tội chính của Việt Nam là rơi vào đúng chỗ đúng lúc, và đã tận dụng được những chuyển biến toàn cầu mà họ vốn không thể tác động.
Có khả năng nếu Việt Nam có thể chi tiêu nhiều hơn cho cơ sở hạ tầng, thì họ sẽ làm. Các vùng đô thị và nông thôn Việt Nam cần được đầu tư nhiều hơn cho giao thông. Hạ tầng lưới điện cũng cần hàng tỉ đô để nâng cấp. Hệ thống cấp thoát nước cần được cải thiện. Những chi tiêu này sẽ không sớm được thực hiện nhưng sẽ phải làm. Khi đó, nhập khẩu sẽ tăng nhiều hơn xuất khẩu trong điều kiện thuế quan thấp và đang giảm đi.
Sự phát triển công nghệ rô bốt và in 3D ngày càng thông minh và rẻ hơn cũng sẽ giảm nhu cầu sử dụng lao động hải ngoại. LHQ ước tính rô bốt có thể thay thế 75-85 phần trăm lao động trong ngành lắp ráp điện tử, may mặc và giày dép, mà tất cả đều là ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Nếu hoạt động sản xuất xuất khẩu chuyển dịch đến nơi tiêu thụ, nền kinh tế sản xuất và đồng tiền của Việt Nam sẽ gặp rắc rối.
* Giáo sư David Dapice là chuyên gia kinh tế cao cấp tại Trung tâm Ash về Quản trị Dân chủ và Đổi mới, thuộc Trường Quản lý Nhà nước John F Kennedy, Đại học Harvard.
Tags:
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, hiện còn quá nhiều đầu mối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), vai trò chưa tương xứng, nói là chủ đạo nhưng chưa cho nhóm này phát triển. Do đó, ông Cung kiến nghị tái cơ cấu, chỉ cần dưới 100 nhưng quy mô tăng gấp 10 – 15 lần.
(VNF) - Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV chính thức được khai mạc từ cuối tháng 10. Đây là kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là bước tổng kết một nhiệm kỳ nhiều đổi mới, dân chủ, trách nhiệm và hiệu quả, vừa là sự chuẩn bị cho chặng đường của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.
(VNF) - Quá trình M&A trong lĩnh vực giáo dục không chỉ là vấn đề tài chính mà còn đòi hỏi sự nhạy bén trong quản trị văn hóa và vận hành. Đây là bài học mà ông Punendu Sharma, Giám đốc đầu tư (CIO) của EQuest Education Group, rút ra sau nhiều năm tham gia các thương vụ M&A tại Việt Nam.
(VNF) - Quỹ đất xanh tại các thành phố lớn đang dần thu hẹp, đặt ra thách thức với các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với bà Lê Nguyễn Trung Nguyên – Tổng giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School về cách tiếp cận mô hình xanh, các cân nhắc về chi phí và vận hành, cũng như những khó khăn thực tế khi áp dụng tại môi trường đô thị Việt Nam.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS Nguyễn Minh Cường cho rằng khi bàn về việc xây dựng trung tâm tài chính, cần đặt vấn đề trong bối cảnh: Liệu đây có phải là bước phát triển tiếp theo sau giai đoạn tự do hóa thương mại? Trung tâm tài chính có thể trở thành xuất phát điểm và động lực để thúc đẩy quá trình tự do hóa tài chính hay không?
(VNF) - Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, coi tri thức và công nghệ là động lực tăng trưởng mới và bền vững. Để làm điều đó, việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng sẽ mở 'đường băng' đưa kết quả nghiên cứu và sáng tạo từ phòng thí nghiệm ra thị trường, thúc đẩy nền kinh tế tri thức.
(VNF) - Theo các chuyên gia, hiện tại là giai đoạn "vàng" để doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Tuy nhiên, các quy định mới của EU về phát triển bền vững và bảo hộ thương mại đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nếu không muốn bỏ lỡ lợi thế mà EVFTA mang lại.
(VNF) - Cơ chế Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn không chỉ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh mà còn mở ra cơ hội để nâng cao năng lực nội sinh cho nền kinh tế.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, trí tuệ nhân tạo (AI) phải đi trong một “hành lang hẹp” giữa hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và nỗi sợ hãi. Nhiệm vụ của chúng ta là định hướng bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm. Một nhà nước mạnh phải bảo vệ những giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở phải khuyến khích sáng tạo và đối thoại.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng, nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Trong bối cảnh pháp luật còn chồng chéo, việc phân định rủi ro kinh doanh thông thường và hành vi vi phạm hình sự không hề dễ dàng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế để bảo vệ doanh nghiệp, doanh nhân, đồng thời giữ nghiêm kỷ cương pháp luật. Tạp chí Đầu tư Tài chính đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch SB Law, về vấn đề này.
(VNF) - Theo nữ tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo, chuyện "giải cứu" HoSE cho thấy khu vực tư nhân hoàn toàn có đủ năng lực thúc đẩy các lĩnh vực công nghệ then chốt.
(VNF) - Ngô Bình An, sinh năm 2009 tại Cà Mau, hiện là một trong những gương mặt trẻ được quan tâm trong lĩnh vực an ninh mạng tại Việt Nam.
(VNF) - Từ câu chuyện của VEAM, có thể thấy Nhà nước cần đứng ra tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển ngành ô tô - xe máy Việt Nam.
(VNF) - Theo ông Hồ Đức Thắng - Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia, việc đưa AI vào giảng dạy ngay từ bậc tiểu học là bước đi táo bạo, song để “đi nhanh mà chắc”, cần một lộ trình thận trọng, khả thi và đặt an toàn cũng như chất lượng giáo dục lên hàng đầu.
(VNF) - Bà Natalie Nguyễn – Chuyên gia hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành bán dẫn quốc tế cho rằng Việt Nam đang đứng trước một “cửa sổ cơ hội” hiếm hoi để chen chân vào bản đồ bán dẫn thế giới, nếu có chiến lược đúng và hành động kịp thời.
(VNF) - Ông Chu Thúc Đạt - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo nhận định: "Đổi mới sáng tạo không thể chỉ dừng lại ở nghiên cứu hàn lâm mà phải được thương mại hóa, tạo ra giá trị thực tiễn. Chuyển giao công nghệ trở thành chiếc cầu nối giúp đưa ý tưởng và kết quả nghiên cứu ra thị trường, giải quyết các bài toán của quốc gia, ngành và địa phương, đồng thời mở ra dòng chảy giá trị mới cho doanh nghiệp".
(VNF) - Theo TS. Lương Minh Huân - Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp VCCI, để xây dựng nền công nghiệp tự chủ và hùng cường, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cao năng lực, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và các tổ chức hỗ trợ trong việc mở rộng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng nội địa và toàn cầu.
(VNF) - AI và công nghệ được xem là “ánh sáng” của thời đại mới, mở ra cơ hội giúp Việt Nam bứt phá. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, song hành với khát vọng đi nhanh, đất nước phải bảo đảm an sinh xã hội, đầu tư cho con người và thu hẹp khoảng cách công nghệ, nếu không sẽ tạo ra những bất bình đẳng mới.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng, chiến lược phát triển AI của Việt Nam là “vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn”. AI phải phục vụ con người, là trợ lý cho con người, không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người với tầm nhìn tầm nhìn AI sẽ trở thành “hạ tầng trí tuệ” của quốc gia.
(VNF) - Đại tướng Lương Tam Quang - Bộ trưởng Bộ Công an cảnh báo: Trí tuệ nhân tạo có thể bị lợi dụng vào các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, gây bất ổn xã hội, hoặc dẫn tới các dạng chiến tranh phi truyền thống trong không gian mạng, thông tin và dư luận
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - Gần 3ha đất nông nghiệp của Tân Á Đại Thành ở quận Hoàng Mai cũ (Hà Nội) được chuyển đổi mục đích sử dụng để thực hiện tổ hợp nhà ở, văn phòng.
