Có thể thấy được những nỗ lực rất lớn của Ngân hàng Nhà nước khi đã nhanh chóng xây dựng một khung pháp lý tương đối hoàn chỉnh về tiền điện tử trong dự thảo nghị định. Việc kịp thời hoàn thiện các qui định pháp lý về tiền điện tử sẽ giúp thúc đẩy sự tăng trưởng của các phương tiện thanh toán trên nền tảng công nghệ, tiến tới phát triển tài chính toàn diện cho người dân Việt Nam.
Tuy vậy, khi xem xét chi tiết những qui định của dự thảo nghị định, vẫn còn một số điểm cần bàn thêm.
Theo quy định tại điều 3 dự thảo nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt: “Tiền điện tử là giá trị tiền tệ lưu trữ trên các phương tiện điện tử được trả trước bởi khách hàng cho ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán để thực hiện giao dịch thanh toán và được đảm bảo giá trị tương ứng tại ngân hàng, bao gồm: thẻ trả trước, ví điện tử, tiền di động”.
Như vậy, có thể hiểu tiền điện tử gồm có ba hình thức: (i) thẻ trả trước (prepaid card), (ii) ví điện tử (e-wallet), và (iii) tiền di động (mobile money). Ba hình thức này không phải là tiền tệ mà chỉ là những công cụ, phương tiện, nền tảng để “số hóa” giá trị tiền tệ trong thanh toán không dùng tiền mặt. Nói cách khác, đây chỉ là đại lượng thể hiện giá trị của tiền tệ lưu trữ trên các phương tiện điện tử.
Và như vậy, ngân hàng hay các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán không thể “phát hành” tiền di động như một loại tiền tệ hợp pháp. Các tổ chức này chỉ cung cấp những nền tảng thanh toán điện tử không dùng tiền mặt mà thôi.
Không khó để thấy khái niệm “tiền di động” là dịch nghĩa đen của thuật ngữ "mobile money" mà chưa có sự cân nhắc đầy đủ về ý nghĩa. Nên chăng cần thay thế khái niệm “tiền điện tử” bằng “tài khoản viễn thông có khả năng thanh toán giao dịch”. Giá trị tiền tệ được thể hiện trong tài khoản viễn thông đó mới là “tiền di động” và được sử dụng để thanh toán các giao dịch.
Mặt khác, khoản 3 điều 42 của dự thảo nghị định đã đưa ra yêu cầu: “Sau khi Nghị định này có hiệu lực thi hành, các ngân hàng thương mại đang cung ứng dịch vụ ví điện tử phải áp dụng quy định cung ứng và phát hành tiền điện tử tại Nghị định này cho phù hợp về tên gọi của dịch vụ”. Có thể hiểu rằng: nếu qui định này có hiệu lực pháp lý, các dịch vụ ví điện tử do các ngân hàng thương mại cung cấp sẽ phải chuyển đổi tên gọi thành “thẻ trả trước”.
Đây rõ ràng là một điểm bất hợp lí, bởi lẽ trước khi nghị định được ban hành, thị trường ví điện tử đã hình thành và phát triển, kéo theo đó là cách hiểu về ví điện tử đã được phổ biến rộng rãi trong cộng đồng. Cách hiểu thông dụng trong người dân về ví điện tử hiện nay rất khác với khái niệm “ví điện tử” trong dự thảo nghị định.
Với những sản phẩm mới, bao giờ các doanh nghiệp cũng phải tiến hành “giáo dục người dùng” để hình thành khái niệm và nâng cao hiểu biết của khách hàng về sản phẩm của mình. Quá trình đó đòi hỏi nhiều chi phí để truyền thông, marketing, khuyến mại… Việc dự thảo Nghị định đưa ra khái niệm về “ví điện tử”, “thẻ trả trước” và yêu cầu các ngân hàng thương mại phải thay đổi tên gọi dịch vụ mà mình cung cấp, vô hình trung sẽ phủ nhận tất cả những nỗ lực “giáo dục người dùng” của các ngân hàng này về sản phẩm ví điện tử, gây ra thiệt hại cho ngân hàng.
Trên thị trường hiện nay, đa số các dịch vụ ví điện tử do các ngân hàng thương mại cung cấp đều được quảng bá là các ứng dụng “ngân hàng di động” (Bank Plus của MBBank hợp tác với nhà mạng di động Viettel), “ngân hàng số” (Timo của VPBank, Ví Việt của LienVietPostBank), “ngân hàng điện tử”… Vậy nếu như qui định về tên gọi của dự thảo nghị định có hiệu lực, các ngân hàng thương mại liệu có thể duy trì cách quảng cáo này, hay sẽ phải giới thiệu cho người dùng những sản phẩm cũ với tên gọi mới là “thẻ trả trước”?
Hòn đá tảng ngáng đường phát triển của thanh toán điện tử ở Việt Nam hiện nay đó là vấn đề định danh khách hàng (Know Your Customer - KYC). Đây là vấn đề rất quan trọng vì việc định danh cụ thể khách hàng không chỉ có ý nghĩa với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán điện tử mà còn là yêu cầu bắt buộc của nhà nước, nhằm xác minh tính hợp pháp của nguồn tiền, chống rửa tiền (anti money-laundering), cũng như chống việc sử dụng nguồn tiền vào các giao dịch bất hợp pháp như hối lộ, tài trợ tội phạm, tài trợ khủng bố...
Với các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt truyền thống do các ngân hàng thương mại cung cấp, KYC được thực hiện chủ yếu thông qua giao dịch trực tiếp, khách hàng phải gặp mặt trực tiếp nhân viên ngân hàng (face-to-face), với các thủ tục xác minh nhân thân, xác minh giấy tờ, xác minh chữ kí… tương đối phức tạp.
Để giải quyết vấn đề KYC cho các dịch vụ tiền điện tử do các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán (không phải ngân hàng thương mại hay chi nhánh ngân hàng nước ngoài) cung cấp, dự thảo nghị định đã đưa ra hai biện pháp: (i) đối với tiền di động, việc định danh khách hàng thực hiện thông qua cơ sở dữ liệu thuê bao di động, (ii) với ví điện tử, việc định danh được thực hiện thông qua tài khoản ngân hàng của khách hàng.
Nhìn chung, quy định về KYC với tiền di động là hợp lí, vì tuy cơ sở dữ liệu thuê bao di động không chặt chẽ và đầy đủ như cơ sở dữ liệu của ngân hàng, nhưng các giao dịch tiền di động cũng bị khống chế về giá trị (Thông báo số 382/TB-VPCP ngày 01/10/2018 của Văn phòng Chính phủ đã giao cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông nghiên cứu, báo cáo về việc cho phép triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán các dịch vụ khác có giá trị nhỏ). Do vậy, mức độ rủi ro là không cao.
Tuy nhiên, với ví điện tử, qui định về việc định danh khách hàng thông qua tài khoản ngân hàng là chưa phù hợp. Bởi lẽ, theo qui định này, thì để có thể sử dụng dịch vụ ví điện tử, thì khách hàng phải mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng và kết nối tài khoản thanh toán này với ví điện tử. Nói cách khác, qui trình KYC của dịch vụ ví điện tử sẽ giống hệt qui trình KYC của ngân hàng thương mại.
Điều này rõ ràng là bất hợp lí, bởi các quy trình nhận biết khách hàng (KYC) truyền thống hiện nay đã không còn phù hợp với các dịch vụ trung gian thanh toán trên nền tảng công nghệ như ví điện tử.
Hiểu một cách đơn giản: các dịch vụ như ví điện tử và tiền di động được ra đời để thúc đẩy tài chính toàn diện, hướng tới những khu vực mà mạng lưới ngân hàng còn chưa phát triển, chưa tiếp cận được người dân. Nếu áp dụng qui trình KYC giống hệt như qui trình KYC của ngân hàng thì lợi thế của ví điện tử sẽ không được phát huy trên thực tế. Nói cách khác, để tạo ra lợi thế cạnh tranh của ví điện tử so với các dịch vụ ngân hàng truyền thống, phương thức định danh khách hàng riêng biệt là yếu tố tiên quyết.
Nhìn rộng ra, việc nhận biết khách hàng thông qua phương thức điện tử (e-KYC) sẽ là giải pháp cho cả ngành ngân hàng lẫn các dịch vụ trung gian thanh toán điện tử trong tương lai. Đây là hướng đi đã được triển khai trên thực tế ở nhiều nước tiên tiến trên thế giới. Tuy nhiên, với điều kiện Việt Nam, việc triển khai e-KYC vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn chủ quan và khách quan.
Nghị định 87/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 116/2013/NĐ-CP ngày 04/10/2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật phòng, chống rửa tiền vẫn chưa thể đưa ra quy định về nhận biết khách hàng qua phương thức điện tử để đưa vào triển khai trên thực tế.
Trong tương lai gần, có thể cân nhắc giải pháp chấp nhận ví điện tử vô danh. Hiện nay, đối với dịch vụ thẻ trả trước (do ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cung cấp), quy định của Thông tư 19/2016/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho phép tồn tại hai loại hình thẻ trả trước, đó là: (i) thẻ trả trước định danh (có các thông tin định danh khách hàng) với hạn mức giao dịch cao, và (ii) thẻ trả trước vô danh với hạn mức giao dịch thấp. Theo điều 14 Thông tư 19/2016/TT-NHNN, trong mọi thời điểm, số dư trong thẻ trả trước vô danh được khống chế trong hạn mức không quá 5 triệu đồng.
Khi đã có sẵn khuôn mẫu qui định về thẻ trả trước, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có thể nghĩ đến việc đưa ra qui định về ví điện tử định danh và vô danh. Theo đó, nếu khách hàng liên kết ví điện tử với tài khoản ngân hàng để định danh thông tin thì sẽ cho phép ví điện tử được giao dịch với hạn mức cao.
Ngược lại, nếu khách hàng chỉ sử dụng ví điện tử mà không liên kết với tài khoản ngân hàng (ví điện tử vô danh), thì chỉ có thể giao dịch với hạn mức thấp (số dư trong ví điện tử không quá 5 triệu đồng trong mọi thời điểm).
Nguyên tắc của quy định này đó là khi có đủ thông tin khách hàng thì sẽ cho phép giao dịch với hạn mức cao, còn khi không có thông tin khách hàng, thì chỉ cho phép giao dịch với hạn mức thấp, mà chủ yếu là các giao dịch tiêu dùng thông thường với giá trị nhỏ, mức độ rủi ro thấp. Điều này giúp cân bằng, hài hòa giữa hai mục tiêu: (i) chống rửa tiền và các giao dịch phi pháp, (ii) phổ biến dịch vụ thanh toán điện tử không dùng tiền mặt, thúc đẩy tài chính toàn diện.
Suy cho cùng việc sử dụng ví điện tử (dù là vô danh) thì vẫn tốt hơn là thanh toán bằng tiền mặt. Không thể phân biệt tờ giấy bạc đã dùng để mua ma túy với tờ giấy bạc dùng để mua hàng tiêu dùng, cũng như không thể truy vết được những tờ tiền đã được dùng để đưa hối lộ. Tuy nhiên, ngay cả với ví điện tử vô danh, các cơ quan chức năng vẫn có những manh mối nhất định (dù nhỏ), để có thể điều tra và xác minh.
Chẳng hạn, tài khoản ví điện tử vô danh đã dùng để thanh toán một giao dịch phi pháp, trước đó 20 phút cũng đã thanh toán một giao dịch mua bán tại một cửa hàng tiện lợi. Và tại cửa hàng tiện lợi đó, lại có camera ghi lại hình ảnh của người thực hiện giao dịch ví điện tử.
Sự ra đời của quy trình nhận biết khách hàng (KYC) chủ yếu là để chống rửa tiền và giao dịch phi pháp. Vì vậy, không nên để quy trình KYC trở thành rào cản cho sự phát triển của các dịch vụ thanh toán điện tử, nhất là khi sự phát triển của các dịch vụ này cũng sẽ là đóng góp vào việc xây dựng nền tài chính minh bạch, chống rửa tiền và giao dịch phi pháp.
Tags:
(VNF) - Đề cập tới mối quan hệ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI cho rằng, hiện nay chúng ta đang yêu cầu các hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện sổ sách, kê khai thuế phức tạp như doanh nghiệp. Nếu đã phải làm y hệt như vậy thì chuyển thành doanh nghiệp còn hơn. Do đó, cần sửa luật để tạo ra một mô hình trung gian, tạm gọi là “doanh nghiệp hộ kinh doanh”.
(VNF) - Theo các chuyên gia, muốn đạt tăng trưởng 10%/năm, Việt Nam cần một hệ thống tín dụng tăng tốc chưa từng có, với quy mô tín dụng dự kiến tăng gấp đôi trong 5 năm.
(VNF) - Theo TS Lê Xuân Nghĩa, nói người dân tích trữ vàng gây hại cho nền kinh tế là thiếu cơ sở. Đồng thời, không thể yêu cầu người dân “đừng mua vàng” bằng những khẩu hiệu suông.
(VNF) - TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, hiện còn quá nhiều đầu mối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), vai trò chưa tương xứng, nói là chủ đạo nhưng chưa cho nhóm này phát triển. Do đó, ông Cung kiến nghị tái cơ cấu, chỉ cần dưới 100 nhưng quy mô tăng gấp 10 – 15 lần.
(VNF) - Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV chính thức được khai mạc từ cuối tháng 10. Đây là kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là bước tổng kết một nhiệm kỳ nhiều đổi mới, dân chủ, trách nhiệm và hiệu quả, vừa là sự chuẩn bị cho chặng đường của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.
(VNF) - Quá trình M&A trong lĩnh vực giáo dục không chỉ là vấn đề tài chính mà còn đòi hỏi sự nhạy bén trong quản trị văn hóa và vận hành. Đây là bài học mà ông Punendu Sharma, Giám đốc đầu tư (CIO) của EQuest Education Group, rút ra sau nhiều năm tham gia các thương vụ M&A tại Việt Nam.
(VNF) - Quỹ đất xanh tại các thành phố lớn đang dần thu hẹp, đặt ra thách thức với các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với bà Lê Nguyễn Trung Nguyên – Tổng giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School về cách tiếp cận mô hình xanh, các cân nhắc về chi phí và vận hành, cũng như những khó khăn thực tế khi áp dụng tại môi trường đô thị Việt Nam.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS Nguyễn Minh Cường cho rằng khi bàn về việc xây dựng trung tâm tài chính, cần đặt vấn đề trong bối cảnh: Liệu đây có phải là bước phát triển tiếp theo sau giai đoạn tự do hóa thương mại? Trung tâm tài chính có thể trở thành xuất phát điểm và động lực để thúc đẩy quá trình tự do hóa tài chính hay không?
(VNF) - Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, coi tri thức và công nghệ là động lực tăng trưởng mới và bền vững. Để làm điều đó, việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng sẽ mở 'đường băng' đưa kết quả nghiên cứu và sáng tạo từ phòng thí nghiệm ra thị trường, thúc đẩy nền kinh tế tri thức.
(VNF) - Theo các chuyên gia, hiện tại là giai đoạn "vàng" để doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Tuy nhiên, các quy định mới của EU về phát triển bền vững và bảo hộ thương mại đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nếu không muốn bỏ lỡ lợi thế mà EVFTA mang lại.
(VNF) - Cơ chế Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn không chỉ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh mà còn mở ra cơ hội để nâng cao năng lực nội sinh cho nền kinh tế.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, trí tuệ nhân tạo (AI) phải đi trong một “hành lang hẹp” giữa hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và nỗi sợ hãi. Nhiệm vụ của chúng ta là định hướng bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm. Một nhà nước mạnh phải bảo vệ những giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở phải khuyến khích sáng tạo và đối thoại.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng, nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Trong bối cảnh pháp luật còn chồng chéo, việc phân định rủi ro kinh doanh thông thường và hành vi vi phạm hình sự không hề dễ dàng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế để bảo vệ doanh nghiệp, doanh nhân, đồng thời giữ nghiêm kỷ cương pháp luật. Tạp chí Đầu tư Tài chính đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch SB Law, về vấn đề này.
(VNF) - Theo nữ tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo, chuyện "giải cứu" HoSE cho thấy khu vực tư nhân hoàn toàn có đủ năng lực thúc đẩy các lĩnh vực công nghệ then chốt.
(VNF) - Ngô Bình An, sinh năm 2009 tại Cà Mau, hiện là một trong những gương mặt trẻ được quan tâm trong lĩnh vực an ninh mạng tại Việt Nam.
(VNF) - Từ câu chuyện của VEAM, có thể thấy Nhà nước cần đứng ra tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển ngành ô tô - xe máy Việt Nam.
(VNF) - Theo ông Hồ Đức Thắng - Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia, việc đưa AI vào giảng dạy ngay từ bậc tiểu học là bước đi táo bạo, song để “đi nhanh mà chắc”, cần một lộ trình thận trọng, khả thi và đặt an toàn cũng như chất lượng giáo dục lên hàng đầu.
(VNF) - Bà Natalie Nguyễn – Chuyên gia hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành bán dẫn quốc tế cho rằng Việt Nam đang đứng trước một “cửa sổ cơ hội” hiếm hoi để chen chân vào bản đồ bán dẫn thế giới, nếu có chiến lược đúng và hành động kịp thời.
(VNF) - Ông Chu Thúc Đạt - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo nhận định: "Đổi mới sáng tạo không thể chỉ dừng lại ở nghiên cứu hàn lâm mà phải được thương mại hóa, tạo ra giá trị thực tiễn. Chuyển giao công nghệ trở thành chiếc cầu nối giúp đưa ý tưởng và kết quả nghiên cứu ra thị trường, giải quyết các bài toán của quốc gia, ngành và địa phương, đồng thời mở ra dòng chảy giá trị mới cho doanh nghiệp".
(VNF) - Theo TS. Lương Minh Huân - Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp VCCI, để xây dựng nền công nghiệp tự chủ và hùng cường, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cao năng lực, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và các tổ chức hỗ trợ trong việc mở rộng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng nội địa và toàn cầu.
(VNF) - AI và công nghệ được xem là “ánh sáng” của thời đại mới, mở ra cơ hội giúp Việt Nam bứt phá. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, song hành với khát vọng đi nhanh, đất nước phải bảo đảm an sinh xã hội, đầu tư cho con người và thu hẹp khoảng cách công nghệ, nếu không sẽ tạo ra những bất bình đẳng mới.
(VNF) - Đề cập tới mối quan hệ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI cho rằng, hiện nay chúng ta đang yêu cầu các hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện sổ sách, kê khai thuế phức tạp như doanh nghiệp. Nếu đã phải làm y hệt như vậy thì chuyển thành doanh nghiệp còn hơn. Do đó, cần sửa luật để tạo ra một mô hình trung gian, tạm gọi là “doanh nghiệp hộ kinh doanh”.
(VNF) - Dự án cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng có tổng mức đầu tư lên đến 11.029 tỷ đồng dự kiến sẽ chính thức thông tuyến vào ngày 19/12.
