TS Trần Hữu Hiệp: 'Cần may lại chiếc áo pháp lý cho đất đai'
TS. Trẫn Hữu Hiệp -
01/05/2019 08:17 (GMT+7)
Tại phiên họp Ủy ban thường vụ Quốc hội cuối tháng 3 vừa qua, Chính phủ đã có tờ trình xin lùi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai đến sau năm 2020. Vậy là một lần nữa, đạo luật quan trọng này lại trễ hẹn.
Cần may lại chiếc áo pháp lý cho đất đai. Ảnh minh họa,
Sức nóng từ đất
Mặc dù chính sách, pháp luật về đất đai ngày càng được hoàn thiện, quyền sử dụng đất được mở rộng, thị trường bất động sản được hình thành, nhưng quản lý nhà nước về đất đai vẫn còn nhiều hạn chế. Quy hoạch sử dụng đất, định giá đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư còn nhiều vướng mắc. Trong nhiều trường hợp, lợi ích của người dân bị thu hồi đất và lợi ích của Nhà nước chưa được bảo đảm.
Quyền sử dụng đất không chỉ được mua bán kèm theo các loại bất động sản như nhà, công trình kiến trúc mà nó còn được sang nhượng một cách riêng lẻ dưới dạng các giao dịch dân sự. Hoạt động mua bán này đang diễn ra theo cơ chế thị trường, nhưng đồng thời nó cũng bị chi phối bởi “quan hệ hành chính” phi thị trường.
Thực tế vẫn đang tồn tại “chế độ hai giá đất” chênh lệch nhau nhiều lần là giá do Nhà nước quy định và giá thị trường. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tiêu cực, khiếu kiện đất đai trong thu hồi đất, đền bù giải tỏa. Việc lập các thủ tục pháp lý như công chứng, trước bạ sang tên, đăng ký quyền sử hữu nhà, quyền sử dụng đất cho các giao dịch mua bán, chuyển nhượng đất đai còn nhiều khe hở, tạo vỏ bọc cho các giao dịch “ngầm” như hạ giá nhà đất được mua bán để né thuế, gây thất thu ngân sách hay “găm” thủ tục chuyển nhượng, trước bạ sang tên để tiếp tục mua bán sang tay cũng nhằm trốn thuế.
Tình trạng đất “nóng sốt” hay “đóng băng” cứ lặp đi lặp lại, sau đó giá bị đẩy lên cao, tăng ảo nhiều lần hoặc đất công được giao cho tư nhân thuê giá bèo, thiệt hại nguồn thu ngân sách. Các sai phạm trong quản lý đất đai, tranh chấp, khiếu kiện kéo dài, diễn ra ở nhiều cấp tạo ra các điểm nóng. Việc lấp các “khoảng trống pháp lý”, giải phóng năng lực đất đai, lập lại trật tự và phòng ngừa sai phạm đang là đòi hỏi bức xúc cửa dư luận xã hội và quần chúng nhân dân. Nhưng vấn đề đặt ra là nên sửa đổi, bổ sung để “vá lại lỗ hỏng” hay cần “may lại chiếc áo pháp lý cho đất đai” còn đang bỏ ngỏ!
May lại chiếc áo chật?
Tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội cuối tháng 3 mới đây, Chính phủ có Tờ trình xin lùi tiến độ ban hành Luật Đất đai sửa đổi này đến sau năm 2020. Lý do là còn một số vấn đề phức tạp, cần thêm thời gian để nghiên cứu, chuẩn bị kỹ hơn như quy hoạch sử dụng đất, thu hồi đất, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tranh chấp, khiếu nại, tố cáo, tích tụ đất đai, người nước ngoài mua nhà ở gắn liền với đất, căn hộ khách sạn, căn hộ văn phòng, đất cơ sở tôn giáo…
Điều đầu tiên phải khẳng định là hệ thống pháp luật về đất đai đã góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hội, nhưng bản thân nó cũng đang tồn tại nhiều bất cập trở thành rào cản. Luật Đất đai năm 2013 tính đến nay tuy đã “sống” được 5 năm. Nhưng cũng cần xác định những vấn đề gì bức xúc nhất phải sửa đổi và sửa đổi như thế nào để đảm bảo yêu cầu, tránh tình trạng chắp vá. Luật mới phải giải quyết được những vấn đề nóng của thực tiễn đang bày ra. Vì vậy, phải đặt ra yêu cầu đổi mới tư duy làm luật, chứ không phải là vấn đề kỹ thuật lập pháp, phải đưa được hơi thở cuộc sống, những bức xúc từ đất đai, trước khi đặt ra yêu cầu đưa Luật Đất đai vào cuộc sống.
Trước tiên, việc sửa luật cần phải đáp ứng yêu cầu giải phóng năng lực kinh tế cho đất đai. Thứ hai là góp phần giải tỏa các vấn đề xã hội như khiếu kiện, tham nhũng có nguồn gốc từ bất cập của chế độ pháp lý và quản lý đất đai. Hơn 70% vụ khiếu kiện gay gắt, kéo dài, bức xúc và phần lớn các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực nhà đất là một chỉ dấu đáng quan tâm. Thứ ba, cần đặt nó trong yêu cầu cải cách bộ máy quản lý đất đai theo hướng “Nhà nước kiến tạo, bộ máy phục vụ” thay cho quản lý bằng mệnh lệnh hành chính.
Như vậy, yêu cầu cải cách thể chế, kinh tế và quản lý xã hội đều mang tính bức xúc. Cần phải có sự thay đổi về tư duy trong việc tiếp cận và giải quyết các vấn đề liên quan đến tài nguyên đất. Nếu như chỉ đặt vấn đề sửa đổi một số điều của Luật Đất đai thì chưa đạt yêu cầu mà cần ban hành Luật Đất đai trên cơ sở kế thừa và phát huy, đặt ra yêu cầu mới trong thay đổi tư duy. Đâu là những vấn đề then chốt?
Đất đai cần được nhìn nhận dưới hai góc độ quan trọng. Là một loại tài sản thể hiện chủ quyền quốc gia, bất khả xâm phạm với chế độ pháp lý cần được bảo vệ nghiêm ngặt phục vụ yêu cầu quốc phòng an ninh. Mặt khác, đất đai cần một “chiếc áo pháp lý đủ rộng” để phát huy vai trò của loại tài nguyên đặc biệt. Quyền sử dụng đất - một loại tài sản thuộc quyền sở hữu của công dân cần được bảo vệ và đưa vào các giao dịch kinh tế - dân sự để phát huy giá trị kinh tế của nó.
Tích tụ đất đai cho sản xuất hàng hóa lớn vẫn đang bị vướng điểm nghẽn hạn điền. Nhưng ngoài hạn điền, phải xem xét lại chế độ quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên đất đai. Trong đó có yêu cầu đổi mới quy hoạch sử dụng đất theo hướng tiếp cận “không gian hợp lý và tích hợp hiệu quả” cao nhất. Luật Quy hoạch cần hòa nhịp đồng điệu với Luật Đất đai sửa đổi. Vấn đề đất đai được tích hợp trong các quy hoạch khác theo luật mới như thế nào?, đặc biệt là quy hoạch vùng, tiếp cận theo vùng và tiếp cận trên cơ sở điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và yêu cầu của phát triển.
Nếu chỉ đặt vấn đề tăng hạn điền lên 10 hay 20 lần hiện nay, thì rõ ràng đó vẫn là tư duy về số lượng, trong nỗi lo sợ “mất hạn điền, sinh hệ lụy”. Tất nhiên, cần có luận cứ khoa học và thực tiễn đầy đủ. Thực tiễn cho thấy, đã có người tích tụ 500 ha đất, gấp 1.000 lần so với mức bình quân sử dụng đất của nông hộ hiện nay chỉ 0,5 ha/hộ. Nhưng đó không phải là tài sản lớn khi mà những ông chủ trên sàn chứng khoán, kinh doanh bất động sản hiện đang sở hữu khối tài sản lớn hơn nhiều đang được khuyến khích, trong khi tích tụ đất đai bị vướng trần hạn điền. Duy trì hạn điền trong nông nghiệp, giới hạn số đất đai người nông dân hay nhà đầu tư được phép sử dụng đang mâu thuẫn với chủ trương khuyến khích thu hút đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn.
Khi bỏ hạn điền, liệu có hình thành tầng lớp địa chủ mới hay không? Để ngăn chặn tình trạng một số người lợi dụng tích tụ đất đai để chiếm hữu đất, không trực tiếp canh tác mà “phát canh, thu tô”, thì Nhà nước hoàn toàn có thể sử dụng công cụ pháp luật để ngăn chặn. Phải có giải pháp kèm theo chính sách này để không xảy ra tình trạng địa chủ mà nhiều ý kiến lo ngại. Nhà nước hoàn toàn có thể sử dụng chính sách và công cụ thuế để điều tiết. Nếu ai nắm giữ đất đai quá 2 năm không canh tác thì bị đánh thuế nặng thẳng vào đất vì không ai đi thu gom đất để chịu lỗ.
Bên cạnh đó phải hỗ trợ và thúc đẩy quá trình doanh nhân hóa nông dân. Người dân dù muốn hay không vẫn đang dịch chuyển từ khu vực nông thôn ra thành thị, từ khu vực nông nghiệp sang phi nông nghiệp. Phải chấp nhận tình trạng một bộ phận nông dân, dân cư nông thôn chuyển dịch mà sự chuyển dịch đó tốt. Cứ bám nông thôn, cứ gắn nông nghiệp với đất đai xưa cũ bằng mọi giá, thì nông dân khó mà làm giàu được.
Để may lại chiếc áo pháp lý cho đất đai đã quá chật, thì điều quan trọng là không phụ thuộc một người hay một nhóm ý kiến nào mà cần tổng hợp, có kênh để thu thập có ý kiến sâu sắc, đặc biệt là những người lăn lộn là nhà đầu tư, doanh nghiệp và giới học thuật. Việc hoãn lại dự luật này theo đề nghị của Chính phủ là cần khi còn những vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu, nhưng rất cần phát động rộng rãi những hoạt động đóng góp, các nghiên cứu chuyên sâu, tập hợp ý kiến không chỉ người dân nói chung mà là giới nghiên cứu học thuật, doanh nghiệp, nhà đầu tư, kể cả những đề án, dự án thí điểm. Cần tham vấn ý kiến người dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư và các chuyên gia cho vấn đề quan trọng này, kể cả ý kiến trái chiều để có phương án lựa chọn tối ưu nhất. Và điều quan trọng là cần xác định rõ ràng việc “vá hay phải may lại chiếc áo pháp lý mới cho đất đai”.
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số được đặt ra cho giai đoạn tới, bài toán nguồn vốn đang trở thành vấn đề sống còn. Khi hệ thống ngân hàng đã tiệm cận giới hạn mở rộng tín dụng, việc phát triển mạnh mẽ thị trường vốn - đặc biệt là thị trường chứng khoán - được xem là chìa khóa để tạo dư địa tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.
(VNF) - Hướng tới xây dựng một cơ chế thị trường vốn dành riêng cho cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo, Việt Nam đang trong quá trình chuẩn bị để hình thành sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp - một bước đi được đánh giá là quan trọng nhằm hoàn thiện chu trình đầu tư mạo hiểm từ nguồn vốn đầu vào đến điểm thoái vốn (exit) cho nhà đầu tư.
(VNF) - Đề cập tới mối quan hệ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI cho rằng, hiện nay chúng ta đang yêu cầu các hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện sổ sách, kê khai thuế phức tạp như doanh nghiệp. Nếu đã phải làm y hệt như vậy thì chuyển thành doanh nghiệp còn hơn. Do đó, cần sửa luật để tạo ra một mô hình trung gian, tạm gọi là “doanh nghiệp hộ kinh doanh”.
(VNF) - Năm 2025, giữa bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, Việt Nam nổi lên như điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI và quỹ đầu tư toàn cầu. Không chỉ duy trì đà tăng trưởng FDI mạnh mẽ, Việt Nam còn trở thành "cường quốc ASEAN" trong mắt nhà đầu tư quốc tế.
(VNF) - Theo đại biểu Tạ Đình Thi, việc ban hành cơ chế, chính sách đặc thù cho Thủ đô cần tập trung vào các lĩnh vực chiến lược nơi Hà Nội có lợi thế, nhằm tháo gỡ điểm nghẽn thể chế và tạo động lực phát triển bền vững, lan tỏa.
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một siêu đô thị biển quy mô 20 – 25 triệu dân vào năm 2050. Siêu đô thị này có thể đóng góp GDP vùng từ 700 đến 1.000 tỷ USD, trở thành "cực tăng trưởng thế kỷ" mới của châu Á, đủ sức tương tác với các trung tâm hàng đầu như Singapore, Seoul hay Tokyo.
(VNF) - Tiêu dùng của người dân chiếm gần 64% GDP đang suy yếu, kéo theo niềm tin giảm mạnh. Trong bối cảnh xuất khẩu bấp bênh, đầu tư công chậm giải ngân, các chuyên gia cảnh báo: muốn đạt tăng trưởng 10%, Việt Nam phải khơi thông túi tiền và củng cố niềm tin tiêu dùng của dân.
(VNF) - Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, tăng trưởng 10% trở lên theo Nghị quyết của Quốc hội hay một con số khác cũng được nhưng cần phải thay đổi, đừng làm theo cách cũ.
(VNF) - Sau một năm triển khai, VIFTA đã bước đầu phát huy hiệu quả, song quá trình tận dụng ưu đãi cho thấy các ngành hàng vừa có thuận lợi, vừa phát sinh vướng mắc, đòi hỏi giải pháp phù hợp để khai thác hiệu quả hơn trong thời gian tới.
(VNF) - Theo các chuyên gia, muốn đạt tăng trưởng 10%/năm, Việt Nam cần một hệ thống tín dụng tăng tốc chưa từng có, với quy mô tín dụng dự kiến tăng gấp đôi trong 5 năm.
(VNF) - Theo TS Lê Xuân Nghĩa, nói người dân tích trữ vàng gây hại cho nền kinh tế là thiếu cơ sở. Đồng thời, không thể yêu cầu người dân “đừng mua vàng” bằng những khẩu hiệu suông.
(VNF) - TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, hiện còn quá nhiều đầu mối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), vai trò chưa tương xứng, nói là chủ đạo nhưng chưa cho nhóm này phát triển. Do đó, ông Cung kiến nghị tái cơ cấu, chỉ cần dưới 100 nhưng quy mô tăng gấp 10 – 15 lần.
(VNF) - Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV chính thức được khai mạc từ cuối tháng 10. Đây là kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là bước tổng kết một nhiệm kỳ nhiều đổi mới, dân chủ, trách nhiệm và hiệu quả, vừa là sự chuẩn bị cho chặng đường của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.
(VNF) - Quá trình M&A trong lĩnh vực giáo dục không chỉ là vấn đề tài chính mà còn đòi hỏi sự nhạy bén trong quản trị văn hóa và vận hành. Đây là bài học mà ông Punendu Sharma, Giám đốc đầu tư (CIO) của EQuest Education Group, rút ra sau nhiều năm tham gia các thương vụ M&A tại Việt Nam.
(VNF) - Quỹ đất xanh tại các thành phố lớn đang dần thu hẹp, đặt ra thách thức với các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với bà Lê Nguyễn Trung Nguyên – Tổng giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School về cách tiếp cận mô hình xanh, các cân nhắc về chi phí và vận hành, cũng như những khó khăn thực tế khi áp dụng tại môi trường đô thị Việt Nam.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS Nguyễn Minh Cường cho rằng khi bàn về việc xây dựng trung tâm tài chính, cần đặt vấn đề trong bối cảnh: Liệu đây có phải là bước phát triển tiếp theo sau giai đoạn tự do hóa thương mại? Trung tâm tài chính có thể trở thành xuất phát điểm và động lực để thúc đẩy quá trình tự do hóa tài chính hay không?
(VNF) - Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, coi tri thức và công nghệ là động lực tăng trưởng mới và bền vững. Để làm điều đó, việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng sẽ mở 'đường băng' đưa kết quả nghiên cứu và sáng tạo từ phòng thí nghiệm ra thị trường, thúc đẩy nền kinh tế tri thức.
(VNF) - Theo các chuyên gia, hiện tại là giai đoạn "vàng" để doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Tuy nhiên, các quy định mới của EU về phát triển bền vững và bảo hộ thương mại đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nếu không muốn bỏ lỡ lợi thế mà EVFTA mang lại.
(VNF) - Cơ chế Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn không chỉ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh mà còn mở ra cơ hội để nâng cao năng lực nội sinh cho nền kinh tế.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, trí tuệ nhân tạo (AI) phải đi trong một “hành lang hẹp” giữa hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và nỗi sợ hãi. Nhiệm vụ của chúng ta là định hướng bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm. Một nhà nước mạnh phải bảo vệ những giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở phải khuyến khích sáng tạo và đối thoại.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương
(CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng,
nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn
và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số được đặt ra cho giai đoạn tới, bài toán nguồn vốn đang trở thành vấn đề sống còn. Khi hệ thống ngân hàng đã tiệm cận giới hạn mở rộng tín dụng, việc phát triển mạnh mẽ thị trường vốn - đặc biệt là thị trường chứng khoán - được xem là chìa khóa để tạo dư địa tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.
(VNF) - Sau 5 tháng tạm ngưng hoạt động để nâng cấp, sửa chữa, sân bay Vinh sẽ khai thác trở lại vào ngày 19/12 với diện mạo mới và "điểm nhấn" công nghệ hiện đại giúp hành khách có trải nghiệm tốt hơn.