Ngày 4/5/2022, phát biểu khai mạc hội nghị Trung ương 5 khóa XIII, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nhắc lại một thực tế nan giải ở nước ta sau hơn 30 năm thực hiện chính sách đổi mới là hiện vẫn có tới hơn 70% những vụ khiếu kiện, tố cáo liên quan đến đất đai. Những căng thẳng và mâu thuẫn xã hội kéo dài liên quan đến đất đai đã làm xuất hiện những “điểm nóng đất đai” trong cộng đồng. Do đặc thù thể chế đất đai ở nước ta, những điểm nóng đất đai chủ yếu nảy sinh giữa người dân và chính quyền địa phương trong quá trình thực hiện chính sách thu hồi và chuyển đổi mục đích sử dụng đất.
Đất do tự nhiên sinh ra nhưng lại không thể gia tăng theo thời gian. Ngược lại, đất có thể bị mất đi bởi thiên tai hay biến đổi hệ sinh thái. Mỗi cá nhân hoặc nhóm có thể “mất đất” khi họ chuyển nhượng các quyền liên quan đến đất bởi việc lấy lại những mảnh đất đó là vô cùng khó, thậm chí là không tưởng với các nhóm yếu thế.
Tranh chấp đất đai trở thành vấn đề nóng trong các xã hội đang phát triển như ở nước ta không chỉ bởi giá trị kinh tế thuần túy. Mỗi mảnh đất đều gắn với vị trí địa lý cụ thể, hệ sinh thái và những giá trị tinh thần được tích lũy và bồi đắp theo thời gian. Sự thay đổi của mỗi mảnh đất có thể ảnh hưởng sâu sắc đến các quan hệ kinh tế - xã hội của mỗi cá nhân, nhóm, và cộng đồng xã hội.
Điểm chung giữa rất nhiều người giàu lên sau hơn 30 năm đất nước đổi mới là họ đều liên quan đến bất động sản nói chung và đất đai nói riêng. Những kẽ hở chính sách đã tạo cơ hội cho một số nhóm thuận lợi tiếp cận và thâu tóm đất đai, giúp họ giàu lên nhanh chóng. Trong khi đó, nhiều người không còn đất lại phải đối diện với khó khăn trong cuộc sống, ức chế về tinh thần do theo đuổi khiếu kiện kéo dài.
Thực tế nêu trên chỉ ra rằng hệ thống chính sách và quản lý đất đai đang tồn tại nhiều bất cập, góp phần làm sâu sắc thêm sự bất bình đẳng về thụ hưởng những lợi ích từ đất đai. Tranh chấp, căng thẳng xã hội liên quan đến đất đai cũng từ đó mà ra.
Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII tiếp tục khẳng định chế độ sở hữu toàn dân với đất đai ở nước ta. Nhà nước là đại diện chủ sở hữu và là chủ thể quản lý đất đai, mỗi người dân có các quyền sử dụng đất chứ không phải quyền sở hữu đối với đất. Thực tế hơn 30 năm đổi mới cho thấy chế độ sở hữu toàn dân giúp người dân Việt Nam có thể bình đẳng về cơ hội và quyền với đất đai nhưng lại cũng chính là yếu tố tạo ra rất nhiều thách thức trong việc bảo đảm công bằng xã hội.
Bởi thế, điểm nóng nhất trong chính sách đất đai ở nước ta hiện nay chính là phải bảo đảm công bằng xã hội cho các bên liên quan đến đất. Những lợi ích từ đất đai phải được phân phối đều khắp đến các nhóm xã hội, chứ không thể chỉ tập trung vào một số nhóm lợi thế như hiện nay. Chúng ta cần nhận thức rằng sự phát triển của một địa phương hay sự giàu lên của một số nhóm xã hội không thể phải trả giá bằng sự bần cùng của nhóm những người không còn đất. Chừng nào mà chính sách đất đai còn tạo ra khoảng cách lớn giữa kẻ được và người mất, chừng đó sẽ vẫn luôn xuất hiện các điểm nóng đất đai.
Điểm nóng thứ hai là “sự lỏng lẻo và mù mờ thể chế đất đai”. Điển hình nhất là chưa tách bạch vai trò chủ thể đại diện quyền sở hữu toàn dân và quyền quản lý của nhà nước với đất đai, chưa phân biệt quyền sử dụng đất công và quyền sử dụng đất tư để có hình thức quản lý phù hợp, chưa minh định cách tính giá trị đất sát thực tế khi bị thu hồi phục vụ phát triển kinh tế - xã hội… Sự chưa cụ thể của các khái niệm pháp lý đã tạo cơ hội cho cán bộ thực thi chính sách diễn giải tùy tiện theo hướng có lợi cho hành động của mình, hình thành các quan hệ thân hữu, dễ tạo ra bất bình nơi những người bị thiệt hại.
Điểm nóng thư ba là việc đề cao vai trò của chính quyền trong quản lý và thực thi chính sách đất đai. Hiện nay, các chính quyền địa phương là chủ thể đầy quyền lực, có thể quyết định cả quy hoạch đất, quản lý và mục đích sử dụng đất, cũng như định giá đất. Những giao dịch quyền sử dụng đất là nhu cầu tất yếu trong nền kinh tế thị trường nhưng sự can thiệp sâu của chính quyền vốn đặc trưng bởi cơ chế hành chính, đã khiến thị trưởng trở nên méo mó. Đây cũng chính là đặc điểm có thể thúc đẩy sự lạm quyền trong thực thi chính sách, xâm phạm lợi ích công, tạo ra căng thẳng xã hội.
Đại hội lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục khẳng định nguyên tắc nhất quán trong suốt hơn ba thập kỷ đổi mới, đó là: thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. Phát biểu bế mạc hội nghị Trung ương 5 mới đây, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng nhấn mạnh yêu cầu quản lý đất đai phải bảo đảm lợi ích chung của toàn dân, hiệu quả và công bằng, hài hòa lợi ích giữa các thế hệ, vùng, miền, địa phương. Cũng có nghĩa, để giảm thiểu những điểm nóng đất đai thì việc tiên quyết là bảo đảm công bằng xã hội trong thụ hưởng các lợi ích liên quan đến đất đai.
Từ góc nhìn quản trị quốc gia, yêu cầu hài hòa lợi ích từ đất đai chỉ có thể thực hiện được thông qua các điều kiện thể chế để các chủ thể đa dạng có thể thực sự có tiếng nói và vai trò trong quy trình chính sách đất đai. Hệ thống quản trị đất đai hiện đại sẽ kết hợp được cả cơ chế hành chính, cơ chế thị trường, và cơ chế tự nguyện để các chủ thể có thể thực hiện các giao dịch quyền sử dụng đất một cách công khai, minh bạch dựa trên sự đồng thuận. Các quyết định chính sách đất đai không chỉ xuất phát từ lăng kính của chính quyền, hoặc bị chi phối bởi các nhóm lợi ích. Nhu cầu, nguyện vọng, mong đợi lợi ích của các nhóm xã hội đa dạng, đặc biệt là các nhóm yếu thế, cần phải là một yếu tố được tính đến trước mỗi quyết định chính sách đất đai.
Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII tiếp tục nhấn mạnh nhu cầu hiện đại hóa công tác quản lý và cung ứng dịch vụ đất đai. Thực tế cho thấy, bên cạnh việc đổi mới hệ thống quản lý nhà nước, chúng ta cần hướng đến xây dựng hệ thống quản trị đất đai hiện đại theo hướng giảm bớt sự can dự trực tiếp của chính quyền vào các quan hệ và giao dịch quyền sử dụng đất. Nhờ đó, những xung đột lợi ích liên quan đến đất đai sẽ được giải quyết thông qua sự cạnh tranh, thương lượng, và thỏa hiệp chứ không phải sự áp đặt của cơ chế hành chính.
Vai trò của chính quyền trong một nền quản trị đất đai hiện đại là ban hành và thực thi chính sách, phát triển thị trường quyền sử dụng đất công khai, minh bạch, bảo đảm sự cạnh tranh bình đẳng giữa các chủ thể tham gia thị trường, thực hiện hành động cần thiết để hỗ trợ các nhóm yếu thế, qua đó bảo đảm công bằng xã hội, chứ không nên can thiệp quá sâu và làm thay các chức năng của thị trường.
Tags:
(VNF) - Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một siêu đô thị biển quy mô 20 – 25 triệu dân vào năm 2050. Siêu đô thị này có thể đóng góp GDP vùng từ 700 đến 1.000 tỷ USD, trở thành "cực tăng trưởng thế kỷ" mới của châu Á, đủ sức tương tác với các trung tâm hàng đầu như Singapore, Seoul hay Tokyo.
(VNF) - Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV chính thức được khai mạc từ cuối tháng 10. Đây là kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là bước tổng kết một nhiệm kỳ nhiều đổi mới, dân chủ, trách nhiệm và hiệu quả, vừa là sự chuẩn bị cho chặng đường của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.
(VNF) - Quá trình M&A trong lĩnh vực giáo dục không chỉ là vấn đề tài chính mà còn đòi hỏi sự nhạy bén trong quản trị văn hóa và vận hành. Đây là bài học mà ông Punendu Sharma, Giám đốc đầu tư (CIO) của EQuest Education Group, rút ra sau nhiều năm tham gia các thương vụ M&A tại Việt Nam.
(VNF) - Quỹ đất xanh tại các thành phố lớn đang dần thu hẹp, đặt ra thách thức với các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với bà Lê Nguyễn Trung Nguyên – Tổng giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School về cách tiếp cận mô hình xanh, các cân nhắc về chi phí và vận hành, cũng như những khó khăn thực tế khi áp dụng tại môi trường đô thị Việt Nam.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS Nguyễn Minh Cường cho rằng khi bàn về việc xây dựng trung tâm tài chính, cần đặt vấn đề trong bối cảnh: Liệu đây có phải là bước phát triển tiếp theo sau giai đoạn tự do hóa thương mại? Trung tâm tài chính có thể trở thành xuất phát điểm và động lực để thúc đẩy quá trình tự do hóa tài chính hay không?
(VNF) - Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, coi tri thức và công nghệ là động lực tăng trưởng mới và bền vững. Để làm điều đó, việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng sẽ mở 'đường băng' đưa kết quả nghiên cứu và sáng tạo từ phòng thí nghiệm ra thị trường, thúc đẩy nền kinh tế tri thức.
(VNF) - Theo các chuyên gia, hiện tại là giai đoạn "vàng" để doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Tuy nhiên, các quy định mới của EU về phát triển bền vững và bảo hộ thương mại đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nếu không muốn bỏ lỡ lợi thế mà EVFTA mang lại.
(VNF) - Cơ chế Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn không chỉ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh mà còn mở ra cơ hội để nâng cao năng lực nội sinh cho nền kinh tế.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, trí tuệ nhân tạo (AI) phải đi trong một “hành lang hẹp” giữa hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và nỗi sợ hãi. Nhiệm vụ của chúng ta là định hướng bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm. Một nhà nước mạnh phải bảo vệ những giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở phải khuyến khích sáng tạo và đối thoại.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng, nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Trong bối cảnh pháp luật còn chồng chéo, việc phân định rủi ro kinh doanh thông thường và hành vi vi phạm hình sự không hề dễ dàng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế để bảo vệ doanh nghiệp, doanh nhân, đồng thời giữ nghiêm kỷ cương pháp luật. Tạp chí Đầu tư Tài chính đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch SB Law, về vấn đề này.
(VNF) - Theo nữ tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo, chuyện "giải cứu" HoSE cho thấy khu vực tư nhân hoàn toàn có đủ năng lực thúc đẩy các lĩnh vực công nghệ then chốt.
(VNF) - Ngô Bình An, sinh năm 2009 tại Cà Mau, hiện là một trong những gương mặt trẻ được quan tâm trong lĩnh vực an ninh mạng tại Việt Nam.
(VNF) - Từ câu chuyện của VEAM, có thể thấy Nhà nước cần đứng ra tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển ngành ô tô - xe máy Việt Nam.
(VNF) - Theo ông Hồ Đức Thắng - Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia, việc đưa AI vào giảng dạy ngay từ bậc tiểu học là bước đi táo bạo, song để “đi nhanh mà chắc”, cần một lộ trình thận trọng, khả thi và đặt an toàn cũng như chất lượng giáo dục lên hàng đầu.
(VNF) - Bà Natalie Nguyễn – Chuyên gia hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành bán dẫn quốc tế cho rằng Việt Nam đang đứng trước một “cửa sổ cơ hội” hiếm hoi để chen chân vào bản đồ bán dẫn thế giới, nếu có chiến lược đúng và hành động kịp thời.
(VNF) - Ông Chu Thúc Đạt - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo nhận định: "Đổi mới sáng tạo không thể chỉ dừng lại ở nghiên cứu hàn lâm mà phải được thương mại hóa, tạo ra giá trị thực tiễn. Chuyển giao công nghệ trở thành chiếc cầu nối giúp đưa ý tưởng và kết quả nghiên cứu ra thị trường, giải quyết các bài toán của quốc gia, ngành và địa phương, đồng thời mở ra dòng chảy giá trị mới cho doanh nghiệp".
(VNF) - Theo TS. Lương Minh Huân - Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp VCCI, để xây dựng nền công nghiệp tự chủ và hùng cường, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cao năng lực, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và các tổ chức hỗ trợ trong việc mở rộng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng nội địa và toàn cầu.
(VNF) - AI và công nghệ được xem là “ánh sáng” của thời đại mới, mở ra cơ hội giúp Việt Nam bứt phá. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, song hành với khát vọng đi nhanh, đất nước phải bảo đảm an sinh xã hội, đầu tư cho con người và thu hẹp khoảng cách công nghệ, nếu không sẽ tạo ra những bất bình đẳng mới.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng, chiến lược phát triển AI của Việt Nam là “vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn”. AI phải phục vụ con người, là trợ lý cho con người, không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người với tầm nhìn tầm nhìn AI sẽ trở thành “hạ tầng trí tuệ” của quốc gia.
(VNF) - Đại tướng Lương Tam Quang - Bộ trưởng Bộ Công an cảnh báo: Trí tuệ nhân tạo có thể bị lợi dụng vào các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, gây bất ổn xã hội, hoặc dẫn tới các dạng chiến tranh phi truyền thống trong không gian mạng, thông tin và dư luận
(VNF) - Theo ông Nguyễn Văn Hậu - CEO NetVietTV, Chủ tịch VSBC, AI đang bùng nổ toàn cầu, nhưng tại Việt Nam, tỷ lệ người dùng AI đúng cách chưa tới 5%. Nguyên nhân không nằm ở “prompt chưa hay” mà ở chỗ chưa có tư duy hệ thống, thiếu chiến lược dữ liệu và dễ sa vào trào lưu FOMO.
(VNF) - Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một siêu đô thị biển quy mô 20 – 25 triệu dân vào năm 2050. Siêu đô thị này có thể đóng góp GDP vùng từ 700 đến 1.000 tỷ USD, trở thành "cực tăng trưởng thế kỷ" mới của châu Á, đủ sức tương tác với các trung tâm hàng đầu như Singapore, Seoul hay Tokyo.
(VNF) - Gần 3ha đất nông nghiệp của Tân Á Đại Thành ở quận Hoàng Mai cũ (Hà Nội) được chuyển đổi mục đích sử dụng để thực hiện tổ hợp nhà ở, văn phòng.
