Nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan kể chuyện Bác Hồ học ngoại ngữ: Hút một điếu thuốc là học một lần

Theo nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan, trong lí lý khai với Quốc tế cộng sản, Bác Hồ biết 9 thứ tiếng. Và vị Chủ tịch của nước Việt Nam, cho đến khi ngoài 70 tuổi vẫn còn chăm học ngoại ngữ.

Nguyên Phó thủ tướng hồi tưởng: “Có lần tôi lên dịch cho Bác, trong khi chờ khách đến, tôi thấy Bác lấy thuốc lá ra hút. Trong hộp thuốc lá có một mảnh giấy, Bác cứ lẩm nhẩm đọc. Khi ấy tôi cũng sợ, không dám hỏi, nhưng nghe thì thấy Bác lẩm nhẩm tiếng Nga. Tôi mới hỏi: Bác muốn học tiếng Nga ạ? Bác nói mình vốn biết tiếng Nga nhưng do lâu năm không sử dụng nên vốn từ vựng bị rơi rụng, thành ra giờ phải học lại.

“Bác để một mảnh giấy trong hộp thuốc, trên mảnh giấy ghi 10 từ tiếng Nga. Mỗi ngày Bác hút khoảng 1 bao thuốc lá, tương đương 20 điếu. Cứ mỗi lần mở hộp thuốc lấy một điếu là Bác lại nhẩm đọc từ mới. Mỗi ngày 10 từ, cho là rơi rụng đi thì mỗi ngày cũng học được 5 – 7 từ.

“Cả đời tôi gặp biết bao nhiêu người nhưng chưa thấy ai chăm học ngoại ngữ như Bác Hồ cả”, nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan thán phục.

Cũng theo nguyên Phó thủ tướng, Bác Hồ rất giỏi tiếng Anh. “Mới đầu nghe đồn Bác biết tiếng Anh, tôi nghĩ chắc Bác cũng biết chứ không thạo. Nhưng lần lên dịch ở phủ chủ tịch, nghe bác nói tiếng Anh với khách mà tôi thấy sợ, Bác nói giỏi quá”.

“Sau tôi có đọc lại những lá thư Bác Hồ viết cho Quốc tế cộng sản bằng tiếng Anh, thì đúng là chữ Bác thật, viết rất chuẩn. Thế ra tiếng Anh của Bác rất giỏi chứ không như người ta nghĩ Bác chỉ giỏi tiếng Pháp đâu”, nguyên Phó thủ tướng nói.

Về tiếng Trung Quốc, nguyên Phó thủ tướng cho biết Bác Hồ nói tiếng Trung Quốc không hay lắm, vì Bác nói giọng Quảng Đông (chứ không phải giọng Bắc Kinh). Nhưng bù lại, vốn chữ Hán của Bác lại rất thâm hậu.

“Bác giỏi thế nên có lần Chu Ân Lai (Thủ tướng Trung Quốc - PV) sang Việt Nam, ông phiên dịch trông thấy Bác và Chu Ân Lai ‘ngất luôn’ vì sợ.

“Có lần đến sứ quán Liên Xô, trông thấy Bác, ông phiên dịch cứng lưỡi, không dịch được. Đời tôi thấy 2 người rồi, một ông Nga, một ông Trung Quốc, trông thấy Bác Hồ là ‘xỉu’, không dịch được. Cho nên người phiên dịch giỏi là phải có bản lĩnh, không được sợ, phải bình tĩnh ứng phó”, nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan chia sẻ.

Ngoài thạo tiếng nước ngoài, nguyên Phó thủ tướng cho biết Bác Hồ cũng biết tiếng dân tộc thiểu số, ví dụ Tày, Nùng, Mán. “Tôi thấy có 2 lãnh đạo của ta nói tiếng dân tộc rất giỏi là Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Hai cụ nói chuyện với bà con Tày, Nùng bằng tiếng của họ luôn, không phải lớ ngớ như mình bây giờ đâu”.

Là bậc “đàn anh” trong ngành phiên dịch ngoại giao Việt Nam, nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan cũng từng đảm nhận trọng trách phiên dịch cho các lãnh đạo cao cấp như Tổng bí thư Lê Duẩn, Thủ tướng Phạm Văn Đồng.

Nói về 2 lãnh đạo cấp cao này, nguyên Phó thủ tướng cho biết dịch cho Tổng bí thư Lê Duẩn rất khó, vì 2 lí do: một là ông Duẩn nói giọng Quảng Trị, rất khó nghe, hai là tư duy của ông Duẩn rất sâu xa, rất khó chọn từ để diễn đạt.

“Ở gần những con người tài giỏi như vậy, mình học được cách nghĩ, cách tư duy để dịch cho đúng. Làm phiên dịch không có nghĩa là chuyển ngữ mà phải là chuyển ý, chuyển ý nhưng vẫn phải đảm bảo chuyển ngữ”, ông nói.

Nhắc lại một kỉ niệm vui với nghề phiên dịch ngoại giao, nguyên Phó thủ tướng nhớ lại pha “cứu thua” tại hội nghị thượng đỉnh APEC Thượng Hải. Năm đó, ông là Bộ trưởng Bộ Thương mại, chuẩn bị lên Phó thủ tướng. Từ châu Âu, ông đáp máy bay về Thượng Hải và gặp Thủ tướng Phan Văn Khải.

Tại Thượng Hải, Thủ tưởng Phan Văn Khải đã gặp Tổng thống Nga Putin, nhưng cả hai bên đều không có phiên dịch viên. Vậy là ông Vũ Khoan phải làm phiên dịch viên “bất đắc dĩ”.

Nguyên Phó thủ tướng cho biết khi ấy, Tổng thống Nga Putin rất ngạc nhiên về trình độ tiếng Nga của ông và cũng ngạc nhiên khi từ một phiên dịch viên thời trẻ, ông đã trở thành một Bộ trưởng, Bí thư Trung ương Đảng.

Năm đó, ông Vũ Khoan đã 60 tuổi…