TS Nguyễn Đình Cung: 'Tiến trình cải thiện môi trường kinh doanh đang có sự đứt gãy'

Đây là nhận định của TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), tại hội nghị "Nghị quyết số 02/NQ-CP: Thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội" do Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức ngày 3/3.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông, cho biết từ năm 2014 đến nay, cải thiện môi trường kinh doanh đã được Chính phủ xác định là trọng tâm cải cách. Tuy nhiên, nhiều nhược điểm quan trọng trong môi trường kinh doanh vẫn tồn tại. 

Theo ông Đông, trên bảng xếp hạng toàn cầu, một số chỉ tiêu cải thiện chưa bền vững và còn không ít chỉ tiêu cụ thể mà chất lượng và thứ hạng của Việt Nam vẫn còn thấp hoặc không được cải thiện, thậm chí giảm bậc. 

Cụ thể, chỉ số đổi mới sáng tạo giảm 2 bậc (từ vị trí 42 xuống vị trí 44); phát triển bền vững giảm điểm và giảm bậc (từ 73,8 điểm xuống 72,8 điểm và từ thứ hạng 49 xuống thứ hạng 51). Đặc biệt, quyền tài sản vừa giảm điểm vừa giảm bậc (từ 5,132 điểm xuống 4,995 điểm và giảm 6 bậc từ vị trí 78 xuống vị trí 84); cảm nhận tham nhũng giảm tới 8 bậc (từ vị trí 96 xuống vị trí 104)…

Theo nhận định của TS Nguyễn Đình Cung, dịch Covid-19 và những ưu tiên cao độ cho chống dịch, bảo vệ sinh mạng người dân trong gần hai năm qua đã phần nào làm chùng lại tiến độ cải cách, cải thiện môi trường kinh doanh. Hơn nữa, một số biện pháp chống dịch khá cực đoan trong thời gian qua đã khơi dậy một số giải pháp kiểm soát doanh nghiệp đã bị bãi bỏ từ lâu.

TS Nguyễn Đình Cung cho rằng điều này dẫn đến sự đứt gãy nhất định của quá trình và xu thế cải cách, cải thiện môi trường kinh doanh. Cụ thể, một số biểu hiện kháng cự đã xuất hiện và làm chậm lại quá trình cải cách. Điều này khá rõ nét qua những nỗ lực phục hồi lại một số quyền và lợi ích đã mất ở một số bộ, cơ quan… trong thời gian qua, như động thái phục hồi lại một số điều kiện kinh doanh đã bãi bỏ hoặc bổ sung thêm các điều kiện kinh doanh mới.

Còn theo TS Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (CIEM), từ cuối năm 2019, nỗ lực cải cách môi trường kinh doanh có xu hướng chững lại. Trên thực tế, nhiều cải cách điều kiện kinh doanh đã thực hiện trên văn bản, nhưng chưa có đánh giá về hiệu quả thực thi.

Hội nghị "Nghị quyết số 02/NQ-CP: Thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội".

Cụ thể, ngành nghề kinh doanh có điều kiện tuy thu gọn về số lượng nhưng chưa thực chất. Mặc dù, số lượng dịch vụ công trực tuyến theo báo cáo của các bộ, ngành, địa phương cải thiện mạnh mẽ song việc thực thi còn mang tính hình thức. Tại một số địa phương, những nỗ lực cải cách chưa rõ nét, còn hình thức và chưa thực sự bám sát với thực tiễn doanh nghiệp.

“Cộng đồng doanh nghiệp đã chịu tác động nặng nề của đại dịch, họ đang rất cần một môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, an toàn hơn, giảm thiểu mọi chi phí để phục hồi, mở rộng đầu tư kinh doanh”, TS Nguyễn Minh Thảo nhấn mạnh.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) bày tỏ sự ghi nhận những nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương trong thời gian qua. 

Tuy vậy, VINASME cho rằng vẫn còn 4 vấn đề lớn mà các doanh nghiệp nhỏ và vừa thấy cần tiếp tục cải cách. Chẳng hạn, ông Thân chỉ chấm 5/10 điểm đối với việc phát triển ứng dụng khoa học công nghệ vào hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

“Tôi thấy nói rất nhiều và nói từ lâu về trí tuệ nhân tạo, kết nối vạn vật và dữ liệu lớn… nhưng trên thực tế Việt Nam mới chỉ chập chững nghiên cứu các lĩnh vực này. Hay trên thế giới hiện nay có tới 1.336 thành phố thuộc 61 quốc gia cung cấp dịch vụ 5G, trong đó có 5 nước ASEAN là Singapore, Thái Lan, Philippines, Malaysia và Indonesia đã triển khai, Brunei đã thí điểm tại 5 địa điểm sân bay, khách sạn, trung tâm mua sắm, còn Việt Nam mới thử nghiệm trong phạm vi hẹp tại một số địa phương", ông Thân lấy ví dụ.

Từ các con số này, Chủ tịch VINASME cho rằng tốc độ ứng dụng khoa học công nghệ của Việt Nam còn rất chậm và chưa tận dụng được lợi thế người dùng Internet ở trong nước.

Để triển khai hiệu quả Nghị quyết 02, TS Nguyễn Đình Cung đề xuất Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành có liên quan khi ban hành văn bản pháp luật mới hay sửa đổi, bổ sung văn bản hiện có không được đặt thêm các rào cản, không được đi ngược lại những cải cách đã làm trong thời gian qua; yêu cầu các bộ ngành, địa phương giải quyết ngay theo thẩm quyền các vấn đề, sửa đổi ngay các quy định đang gây khó khăn, tốn kém cho đầu tư, kinh doanh.

Theo ông Cung, thời gian đầu không dàn đều nỗ lực cải cách trên tất cả các lĩnh vực, mà kế thừa, tập trung vào những vấn đề, lĩnh vực đã có kết quả bước đầu. Cụ thể cần dành nguồn lực và quan tâm thích đáng để hóa giải phần nào sự kháng cự lại xu thế cải cách cũng như các nỗ lực đang nhen nhóm phục hồi lại những công cụ quản lý nhà nước đã lỗi thời hoặc phục hồi lại một số quyền, lợi ích đã mất trong quá trình cải cách trước đó.

Để thúc đẩy cải cách, ông Cung cũng đề nghị các hiệp hội doanh nghiệp không phân biệt trong nước, ngoài nước cần phối hợp, hợp tác hiệp lực, trao đổi, chia sẻ các mối quan tâm của nhau, ủng hộ lẫn nhau trong đề xuất các sáng kiến, kiến nghị cụ thể về cải thiện môi trường kinh doanh trong ngành, lĩnh vực liên quan.